Yılın en başarılı şirketinde esrarengiz Halloween cinayeti

31 Ekim 2015... Atlanta Halloween günü...

Amerika Birleşik Devletleri’nin “Salgın Hastalık ve Önleme Merkezi’nin” (CDC) bilgilendirme bölümüne bir haber düşer.
Haber, Oregon eyaletinin Portland şehrinde bir hastaneden gelmiştir.
Haberi gören bilgi değerlendirme bölümü yetkilisi, “Bu dokuzuncu vaka” der.
Biraz sonra bilgisayarının ekranında, Amerika’nın 8 başka eyaletinden gelen dosyalar açılmıştır.
Görevli, öteki dosyalara da bakar ve “Hepsinin ortak bir yanı var” der...
Amerikan iş dünyasında uzun süre konuşulacak bir olayın, ilk bağlantıları kurulmaya başlamıştır.

24 SAAT SONRA

Bir hafta önce... 23 Ekim 2015

Oreegon Eyaleti Portland şehri...
32 yaşındaki web tasarımcısı Chriss Collins, o akşam yemeğini çok bildik bir yerden ısmarladı.
Cuma akşamıydı ve eşiyle birlikte güzel bir hafta sonuna hazırlanıyordu.
Son yıllarda Amerika’da hızla yükselen en yeni trend yemek zincirinden akşam yemeği ısmarladı.
Meksika yemekleri ile tanınıyordu.
Gece gayet sakin geçti...
Ancak ertesi akşam ilk belirtiler gelmeye başladı.
Önce ishal ve mide bulantısı hissetti. Onu şiddetli karın ağrısı izledi.
İshali kanlı hale geldi. Ertesi gün en yakın hastanin acil servisindeydi. İshalinin kanlı olması nedeniyle kolon kanserinden şüphelenmişlerdi.

BİR İYİ BİR KÖTÜ HABER

Gün, doktorunun 31 Ekim günü evine açtığı telefonla başladı.
O gün halloween günüydü ve kötü bir cadı kapıdaydı.
Önce iyi haberi verdi. Kolon kanseri değildi.
Ama kanında “E 026 koli basili üreten Shiga zehiri” tespit edilmişti.
Collins zehirlenmişti ve bu o kadar da basit bir şey değildi. Ağır bir zehirlenme olduğu için böbrek yetmezliğine yol açabilir, bu sorun dialize kadar gidebilirdi.
Korktukları olmadı ama iyileşmesi 6 hafta aldı.

BÖLÜM 2: Mutfakta bir seri katil var

31 Ekim 2015 Atlanta...
Salgın Kontrol ve Önleme Merkezindeki yetkilinin önündeki dosya sayısı, o gün gelenle 9 olmuştu.
Son bir ay içinde Amerika’nın 9 ayrı eyaletinden 53 ayrı vaka bildirilmişti.
Vakaların hepsinin ortak bir yanı vardı.
Hemen hepsi, hastanelere başvurmadan bir gün önce, Amerika’nın son yıllarda en hızla yükselen restoran zincirinin şubelerinden birinin bulunduğu bölgede yemek yemişti.
Merkezdeki gıda detektifi asistanına, “Bana Ağustos’taki Simi Vadisi ve Eylül’deki Minnesota dosyalarını da yollasana” dedi...
Ağustos ayında California’nın Simi Valley bölgesinde 234 kişi zehirlenme tanısıyla hastaneye kaldırılmıştı.
Salgın dedektifi, raporun dibindeki teşhis notuna baktı.
Salmonella yazıyordu.
Eylül ayında ise Minnesota eyaletinde 22 outlet merkezinden 64 zehirlenme vakası rapor edilmişti.

OLAY YERİ İNCELEMESİ

Detektif, iki raporun da altındaki özel nota baktı...
Bu kişilerin de hepsi, aynı restoran zincirinin bulunduğu yerlerde yemek yemişti.
Bundan tam 3 hafta sonra, Boston’dan gelen bir rapor, olayı artık iyice belirginleştirmişti.
Boston’da bir kolejin 140 öğrencisi zehirlenmişti...
Onlar da bir gün önce aynı restoran zincirinin bir şubesinde yemek yemişlerdi.
Asistanına gülerek, “Bu iş, giderek ilginç bir hal alıyor. Mutfakta bir seri katil var” dedi.
CDC(Salgın Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi), 21 Aralık 2015 günü “Ülke çapında bir salgınla ilgili araştırmaya başladığını ” ilan ve düğmeye bastı.
Ancak birbirinden yüzlerce hatta bir kaç bin kilometer mesafedeki restoranlardan gelen raporlarda tuhaf bir şeyl vardı.
Biri hariç, hemen hepsi, aynı E coli virüsünü işaret ediyordu.
O restoranların karakterini iyi bilen yetkili arkadaşına sordu:
“Ama bu nasıl olur?”

BÖLÜM 3: Ells, yılın CEO’su seçildikten 3 hafta sonra

21 Aralık 2105 Seattle... Kurumsal iletişim müdürü, CDC’nin yaptığı açıklamayı önüne koyduğu sırada Steve Ells’in aklı bambaşka bir yerdeydi.  1993 yılında bir ortağı Montgomerk Moran’la ile birlikte kurduğu Chipotle Meksika restoran zinciri, 18 yılda 1900 şubeye ulaşmıştı.Şirket 2015 yılını 4.1 milyar dolar ciroyla kapatacaktı.

Ama ona asıl keyif veren haber 3 hafta önce gelmişti.
Dünyanın en ünlü ekonomi dergilerinden biri olan Fortune onu “En başarılı 20 yöneticisinden” biri olarak seçmişti. (18 Aralık Hürriyet)
Facebook, Apple, Nike gibi dünya devlerinin CEO’larının arkasından listeye 9’ncu sırada girmişti.
CDC’nin haberi, bir anda her şeyi berbat etmişti. Onunla birlikte Christmas gecesinin tadı da daha 4 gün önceden kaçmıştı.
Aslında bu vakalar geçen ağustos ayından itibaren onun önüne de gelmişti.
Restoranlarından kaynaklanan izahı çok zor zehirlenme vakaları vardı.
CDC düğmeye basmadan çok önce onlar harekete geçmiş,
Bu yüzden 50’ye yakın şubesini kapatmıştı.
Ayrıca Georgia Üniversitesi’nin en ünlü gıda sağlığı profesörünü iki misyonla görevlendirmişti.
Mutfaktaki seri katili, yani virüsün kaynağını bulmak ve bütün restoranlarında sağlık sistemini yeniden oluşturmak.

BÖLÜM 4 Mutfak katili nerede saklanıyor

Chipotle, kurulduğu günden beri, kendini “Dürüst gıda” şirketi olarak tanıtıyor.
Organik ve taze malzeme kullanıyor. Yemekler taze hazırlanıyor.
Ayrıca şirketin bütün Amerika’daki ününü sağlayan en önemli özelilği “Sağlıklı ve doğal gıda” olarak bilinmesi. Dedektifler, işe mutfakta kullanılan malzemeden başladılar.
Şirketin 100’e yakın tedarikçisi var ve yemeklerinde malzeme olarak 64 ayrı ürün kullanıyor.
Bunun dışında yerel çiftliklerden ürün alıyor. Ancak burada kural, en fazla 350 kilometre uzaktan gelmesi.
Cevaplanamayan soru şuydu:
(*) Taze ürünler, en fazla 350 kilometre uzaktan geldiğine göre, birbirinden 2-3 bin km uzaktaki şehirlerde aynı tür zehirlenme vakaları nasıl olabilirdi?
(*) Katil virus 100 büyük tedarikçiden birinde mi saklanıyordu.
(*) Yılın en başarılı şirketine sabotaj ihtimali var mıydı...

KAMERA ÖNÜNDE YEMEK

Chipotle’ın iki ortağı ne yazık ki 2015’i mutlu bir şekilde kapadamadı.
Gazeteler tam sayfa ilanlar vererek özür dilediler. Ells restoranlarına giderek kameraların önünde yemek yedi.
Bu şirkete, yakın gelecekte McDonalds’ı geçecek diye bakılıyordu.
Şimdi CDC bir yandan, dedektifler ve gıda uzlmanları bir yandan, mutfaktaki seri katili aramaya devam ediyor.
Ancak mutfaktaki esrarengiz Halloween katili henüz bulunmuş değil.
Şirketin gelirlerinde, daha şimdiden yüzde 20’ye varan düşüşler var.
CDC’nin resmi internet sitesine bugün girerseniz, “Outbreaks” (Salgın) başlıklı bölümünde yazılı 3 salgından birinin şu olduğunu göreceksiniz:
Chipotle Mexican Grill-E coli26…

NOT: Yazıdaki bilgileri Bloomberg’in Businessweek dergisinden ve başka kaynaklardan derledim. Her zamanki gibi senaryo bana ait.