Yerli dizilerde 1 milyar YTL dönüyor, 150 bin kişi çalışıyor
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Ekim 05, 2008 00:00
Bu sezon 11 ulusal kanalda 20’si yeni 63 yerli dizi, oyuncusundan yönetmenine, müzisyeninden cast (oyuncu) ajansına kadar 150 bin kişiye kazanç kapısı oluyor. İSMMMO tarafından yapılan araştırmaya göre, bölüm başına maliyeti 100 ile 300 bin YTL arasında değişen diziler, reklam ve sponsorluk gelirleriyle birlikte yaklaşık 1 milyar YTL’lik ekonomi yaratıyor.
SON 3 yıldır büyük bir patlama yaşanan ’yerli dizi sektörü’ İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası’na (İSMMMO) araştırma konusu oldu. İSMMMO tarafından yapılan "Dizi Ekonomisi" araştırmasına göre, bölüm başına maliyetleri 100 ila 300 bin YTL arasında değişen diziler, reklam ve sponsorluk gelirleriyle birlikte yaklaşık 1 milyar YTL’lik bir ekonomi ortaya çıkardı.
150 bin kişiye istihdam
Araştırmada baz alınan 19 Eylül itibariyle, bu sezon 13 yerli dizi ile Kanal D, 11 yerli dizi ile ATV bu alandaki iddiasını ortaya koyuyor. Star TV bu sezon 8, Show TV de bu sezon 5 yerli dizi yayınlayacağını ilan etti. Yerli diziler, yapımcısından yönetmenine, oyuncusundan senaristine kadar ekran önünde ve arkasında yaklaşık 150 bin kişiye istihdam olanağı sağlıyor. Araştırmaya göre, bir dizinin bölüm çekimi maliyeti 100 ile 300 bin YTL arasında değişiyor. Bu maliyet ortalama 200 bin YTL olarak alındığında 63 yerli dizinin yaklaşık bir yıllık çekim maliyeti 500 milyon YTL’yi aşıyor. Buna dizilerin bölüm başına en az 300 bin YTL olan reklam gelirleri ve 10 ila 70 bin YTL arasında değişen ana sponsorluk gelirleri de eklendiğinde, yıllık en az 1 milyar YTL’lik bir dizi film ekonomisi oluşuyor.
100 kişilik ekipler
Samanyolu ve Kanal 7 gibi kanallarda diziler daha düşük bütçelerle çekilirken, en çok seyredilen bazı dizilerin çekim maliyeti 500 bin YTL’yi bile buluyor. Geçen sezon Kurtlar Vadisi 500 bin YTL rakamını bulmuşken, bu sezon da Kanal D’de yayınlanan Binbir Gece dizisinin bu rakama ulaştığı belirtiliyor. Dizi ekonomisinin en önemli itici gücünü, ekran önünde ve arkasındaki çalışanlar oluşturuyor. Bir dizide, ekran önünde ortalama 20 ila 30 oyuncu görev alıyor. Kamera arkasında bunun iki-üç katı bir teknik ekip bulunurken, stüdyoda görev alanlarla birlikte bir dizide görev alanların sayısı ortalama 60 ila 100 kişi arasında değişiyor. Bir dizinin yapımında servisçiden çaycıya, malzemeciden kuaföre kadar onlarca farklı mesleğe mensup çalışanlar görev alıyor.
Reklamın aslan payı
Büyüklüğü yaklaşık 4.5 milyar YTL olan reklam sektörünün son yıllarda yeni büyüme araçlarından biri de yerli diziler. 80 dakikalık bir dizinin arasına yaklaşık 30 dakikalık reklam alınıyor. Reklam tarifeleri kanallara göre farklılık gösterse de, prime time’da (saat 20.00 ila 23.00 arası) yayınlanan dizi arasındaki reklamların saniye fiyatı 200 ile 400 YTL arasında değişiyor. Araştırmalar, bir televizyon kanalının dizi başına 360 bin ila 900 bin YTL arasında reklam geliri elde ettiğini ortaya koyuyor. Diziler genellikle prime time’da yayınlanıyor. Televizyonların prime time’larının yüzde 80’ını diziler işgal ederken, prime time’daki reklam gelirleri ise televizyonlarının kazancının yüzde 70-80’ini oluşturuyor. En çok izlenen dizilerin 30 saniyelik reklam spotu bile 6-7 bin dolar. Ancak bu tarife prime time’da yayınlanan diziler için geçerli.
Kanal D’nin dizileri reyting şampiyonu
REKLEMVEREN, bir diziye reklam verirken reytingine bakıyor. Zaten bir dizinin yaşayıp yaşamaması ve kanal yönetiminin diziyi yayınlamaya devam edip etmemesi de dizinin aldığı reyting oranlarına bağlı. Araştırmaya göre, 1-19 Eylül 2008 tarihleri arasında tüm izleyici grubunun izlediği ilk 100 program içinde milli maçların olduğu günler hariç, en yüksek reytingi yerli diziler aldı ve en çok seyredilen program oldu. Bu yerli dizilerin tamamı ise yayınlarında en çok yerli diziye yer veren Kanal D’nin Akasya Durağı, Küçük Kadınlar, Yaprak Dökümü, Aşk-ı Memhu, Gece Gündüz, Kavak Yelleri, Düğün Şarkıcı, Asi, Arka Sokaklar, Binbir Gece adlı dizileri oldu.
Dizi müzikleri kazandırıyor
DİZİLERİN seyirci tarafından sevilip tutulmasında dizi müziklerinin önemi de büyük. Dizi müzikleri için bölüm başına, 2 ila 8 bin YTL arasında bir ücret ödeniyor. Orkestra, stüdyo gibi harcamalar da bu rakamdan karşılanıyor. Dizi ne kadar çok yayında kalırsa, müzik için alınan pay da artıyor. Türkiye müzik piyasasının rakamsal büyüklüğünün 30 milyon YTL olduğu tahmin ediliyor. Yine yapılan tahminlere göre, dizi müzikleri pazardan yüzde 5 pay alıyor. Türkiye’de dizi müzikleri denilince ilk akla gelen sanatçı ise Kıraç.
Oyuncu ve yapımcıları vergide üst sıralarda görmek isteriz
TÜRMOB Genel Başkan Yardımcısı ve İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, raporda yer alan değerlendirmesinde, dizi film piyasasının gelişmesini sürdürdüğünü belirtirken, şu değerlendirmeyi yaptı: "Kayıtlı ekonominin artmasıyla, yerli dizi film sektörünün Türk ekonomisine daha büyük katkıları olabilir. Reyting sıralamalarında üst sıralarda yer alan dizi oyuncularının ve yapımcılarının, vergi sıralamasında da üst sıralarda yer almasını bekliyoruz. Böylece sektör, Türkiye açısından daha gurur duyulabilecek noktaya gelecektir."
150 yönetmen işbaşında
TÜRKİYE’de yönetmen ve senaristler genelde Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birliği (SİNEBİR) ve Film Yönetmenleri Derneği çatısı altında örgütleniyor. SİNEBİR’in 170 üyesinin yaklaşık 90’ı yönetmen, geri kalanı ise senaristler. Film Yönetmenleri Derneği’nin üye sayısı da 160. Türkiye’de dizi ve film çeken 150 aktif yönetmenin olduğu belirtiliyor.
Dizilerde maliyetin yüzde 20’sini başroller oluşturuyor
BİR dizide maliyetin yüzde 20’sini başrol oyuncusunun ya da oyuncularının aldığı ücretler oluşturuyor. Bu da demek oluyor ki, başrol oyuncuları bölüm başına 10-30 bin YTL arasında ücret alıyor. Türkiye’de en çok kazanan dizi oyuncusu unvanını elinde bulunduran Necati Şaşmaz’ın Kurtlar Vadisi’nde ’Polat Alemdar’ rolü nedeniyle bölüm başına 75 bin YTL aldığı belirtiliyor. Dizilerde önemli rolleri genellikle tiyatro ve sinemadan gelen oyuncular oynuyor. Zaten dizilerin star oyuncuları; ya sanatçılar ya da profesyonel oyuncular arasından çıkıyor. Dizi sayısının artmasıyla birlikte ve bu işi profesyonel olarak yapan tiyatro sanatçısının sayısı o kadar çoğaldı ki, geçen yıl Devlet Tiyatroları kadrosunda yer alan oyuncuların, televizyon dizilerinde rol alamamasına yönelik bir düzenleme yapılması bile gündeme geldi. Bu karara göre oyuncular; ya Devlet Tiyatroları’ndan istifa edecekler ya da dizi defterini kapatacaklardı. Bu karar dizilerde oynayan 500’e yakın devlet tiyatrosu oyuncusunu etkiliyordu ama yasak gerçekleşemedi.
Emlakçılara gün doğdu
DİZİLER yalnızca reklam sektörü için değil emlakçılık ve araç kiralama şirketlerine de yeni iş kapıları açtı. Dizi mekanlarının günlük kirası 350 YTL’den başlıyor ve 6 bin dolara kadar çıkıyor. Kimi zaman bir dizinin bir bölümünde 20 ayrı mekan kullanılıyor. Bir dizinin ortalama 6 ay sürdüğü düşünülürse, dizilerin emlak piyasası için önemi daha da çok ortaya çıkıyor. Son zamanlarda Yaprak Dökümü, Aşk-ı Memnu gibi nostaljik diziler için İstanbul Boğazı’ndaki yalılar rağbet görüyor. Günlük 500 YTL’ye kiralanabilen yalıların aylık kirası 20 bin YTL’yi buluyor.
Sponsorlar yarışıyor
DİZİLERİN tek gelir kaynakları reklamlar değil. Sponsorluklar da dizi ekonomisinde önemli bir yer tutuyor. Marka bilinirliklerini artırmak için dizilere ana sponsor olmak için yarışan markalar, bölüm başına 10 bin TL’den 70 bin YTL’ye kadar değişen rakamlarda ana sponsorluk bedeli ödüyor. Bir dizinin tutmasıyla daha dizi devam ederken ana sponsorluk bedeli artabiliyor. Yani bölüm başına 10 bin YTL ile başlayan ana sponsorluk, devam eden bölümlerde 70 bin TL’ye kadar çıkabiliyor. Diziler bir ana sponsorun yanı sıra 40’a yakın da sponsor alıyor.
İhracat kervanına girdi
YERLİ dizi sektöründeki büyüme, dizi ihracatını da beraberinde getirdi. Bir zamanlar dizi ithal eden Türkiye, özellikle Ortadoğu ülkelerine dizi ihracatına başladı. Dubai’den 22 Arap ülkesine yayın yapan MBC (Middle East Broadcasting Center- Ortadoğu Yayıncılık Merkezi) adlı televizyon kanalı Türk dizilerini ilk keşfeden televizyon kanalı oldu. Ihlamurlar Altında ve Gümüş dizilerinin yayın haklarını satın alan MBC, izleyicilerin ilgisi sonucunda toplam 25 Türk dizisini daha satın aldı. Her bir dizinin 200 ila 250 bin dolar arasında bir bedelle ihraç edildiği belirtiliyor.
Ev kadınları da oyuncu oldu, cast ajansları 100’ü geçti
AVUKATTAN ev hanımına, mühendisten öğretmene kadar birçok mesleğe mensup kişiler; reklam, sinema ve dizilerde rol alıyor. Cast ajanslarına kayıtlı olanların birçoğu oyunculuğu hobi olarak yaparken, bazıları da şöhret kapılarını aralamayı umuyor. Ajanslara günde ortalama 50 kişinin başvurduğu belirtiliyor. 1990’lı yılların başında sayıları ancak 5’i bulan cast ajanslarının sayısı bugün 100’ü geçiyor. Ancak bunların 20’si dizi sektöründe etkin olabiliyor. Cast ajanslarına kayıtlı oyuncu sayısının 50 bini bulduğu tahmin ediliyor.
Mardin ve Sinop en gözde iller
DİZİLER kullanılan mekanlara direkt katkı sağlarken, dizilerin çekildiği bölgeler de geniş kitleler tarafından tanınıyor. Bu bölgelerde turizm canlanıyor. Dizi ve film çekimleriyle turizm hareketinin arttığı illerden biri de Mardin. Bu ilde son 7 yılda 12 dizi, 3 sinema filmi çekildi. Birçok uygarlığa ev sahipliği yapan Mardin, Sıla, Kurtlar Vadisi gibi dizilerle daha iyi tanındı. 2002 yılından itibaren Mardin’e 25 bin yerli turist giderken, bu geçen yıl 3 katına kadar çıktı. Yeni dönemde Sinop’ta çekilen Parmaklıklar Ardında dizisi için Sinop tarihi cezaevine 200 bin YTL’lik harcama yapılması bir başka dikkat çekici ayrıntı.
150 bin kişiye istihdam
Araştırmada baz alınan 19 Eylül itibariyle, bu sezon 13 yerli dizi ile Kanal D, 11 yerli dizi ile ATV bu alandaki iddiasını ortaya koyuyor. Star TV bu sezon 8, Show TV de bu sezon 5 yerli dizi yayınlayacağını ilan etti. Yerli diziler, yapımcısından yönetmenine, oyuncusundan senaristine kadar ekran önünde ve arkasında yaklaşık 150 bin kişiye istihdam olanağı sağlıyor. Araştırmaya göre, bir dizinin bölüm çekimi maliyeti 100 ile 300 bin YTL arasında değişiyor. Bu maliyet ortalama 200 bin YTL olarak alındığında 63 yerli dizinin yaklaşık bir yıllık çekim maliyeti 500 milyon YTL’yi aşıyor. Buna dizilerin bölüm başına en az 300 bin YTL olan reklam gelirleri ve 10 ila 70 bin YTL arasında değişen ana sponsorluk gelirleri de eklendiğinde, yıllık en az 1 milyar YTL’lik bir dizi film ekonomisi oluşuyor.
100 kişilik ekipler
Samanyolu ve Kanal 7 gibi kanallarda diziler daha düşük bütçelerle çekilirken, en çok seyredilen bazı dizilerin çekim maliyeti 500 bin YTL’yi bile buluyor. Geçen sezon Kurtlar Vadisi 500 bin YTL rakamını bulmuşken, bu sezon da Kanal D’de yayınlanan Binbir Gece dizisinin bu rakama ulaştığı belirtiliyor. Dizi ekonomisinin en önemli itici gücünü, ekran önünde ve arkasındaki çalışanlar oluşturuyor. Bir dizide, ekran önünde ortalama 20 ila 30 oyuncu görev alıyor. Kamera arkasında bunun iki-üç katı bir teknik ekip bulunurken, stüdyoda görev alanlarla birlikte bir dizide görev alanların sayısı ortalama 60 ila 100 kişi arasında değişiyor. Bir dizinin yapımında servisçiden çaycıya, malzemeciden kuaföre kadar onlarca farklı mesleğe mensup çalışanlar görev alıyor.
Reklamın aslan payı
Büyüklüğü yaklaşık 4.5 milyar YTL olan reklam sektörünün son yıllarda yeni büyüme araçlarından biri de yerli diziler. 80 dakikalık bir dizinin arasına yaklaşık 30 dakikalık reklam alınıyor. Reklam tarifeleri kanallara göre farklılık gösterse de, prime time’da (saat 20.00 ila 23.00 arası) yayınlanan dizi arasındaki reklamların saniye fiyatı 200 ile 400 YTL arasında değişiyor. Araştırmalar, bir televizyon kanalının dizi başına 360 bin ila 900 bin YTL arasında reklam geliri elde ettiğini ortaya koyuyor. Diziler genellikle prime time’da yayınlanıyor. Televizyonların prime time’larının yüzde 80’ını diziler işgal ederken, prime time’daki reklam gelirleri ise televizyonlarının kazancının yüzde 70-80’ini oluşturuyor. En çok izlenen dizilerin 30 saniyelik reklam spotu bile 6-7 bin dolar. Ancak bu tarife prime time’da yayınlanan diziler için geçerli.
Kanal D’nin dizileri reyting şampiyonu
REKLEMVEREN, bir diziye reklam verirken reytingine bakıyor. Zaten bir dizinin yaşayıp yaşamaması ve kanal yönetiminin diziyi yayınlamaya devam edip etmemesi de dizinin aldığı reyting oranlarına bağlı. Araştırmaya göre, 1-19 Eylül 2008 tarihleri arasında tüm izleyici grubunun izlediği ilk 100 program içinde milli maçların olduğu günler hariç, en yüksek reytingi yerli diziler aldı ve en çok seyredilen program oldu. Bu yerli dizilerin tamamı ise yayınlarında en çok yerli diziye yer veren Kanal D’nin Akasya Durağı, Küçük Kadınlar, Yaprak Dökümü, Aşk-ı Memhu, Gece Gündüz, Kavak Yelleri, Düğün Şarkıcı, Asi, Arka Sokaklar, Binbir Gece adlı dizileri oldu.
Dizi müzikleri kazandırıyor
DİZİLERİN seyirci tarafından sevilip tutulmasında dizi müziklerinin önemi de büyük. Dizi müzikleri için bölüm başına, 2 ila 8 bin YTL arasında bir ücret ödeniyor. Orkestra, stüdyo gibi harcamalar da bu rakamdan karşılanıyor. Dizi ne kadar çok yayında kalırsa, müzik için alınan pay da artıyor. Türkiye müzik piyasasının rakamsal büyüklüğünün 30 milyon YTL olduğu tahmin ediliyor. Yine yapılan tahminlere göre, dizi müzikleri pazardan yüzde 5 pay alıyor. Türkiye’de dizi müzikleri denilince ilk akla gelen sanatçı ise Kıraç.
Oyuncu ve yapımcıları vergide üst sıralarda görmek isteriz
TÜRMOB Genel Başkan Yardımcısı ve İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, raporda yer alan değerlendirmesinde, dizi film piyasasının gelişmesini sürdürdüğünü belirtirken, şu değerlendirmeyi yaptı: "Kayıtlı ekonominin artmasıyla, yerli dizi film sektörünün Türk ekonomisine daha büyük katkıları olabilir. Reyting sıralamalarında üst sıralarda yer alan dizi oyuncularının ve yapımcılarının, vergi sıralamasında da üst sıralarda yer almasını bekliyoruz. Böylece sektör, Türkiye açısından daha gurur duyulabilecek noktaya gelecektir."
150 yönetmen işbaşında
TÜRKİYE’de yönetmen ve senaristler genelde Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birliği (SİNEBİR) ve Film Yönetmenleri Derneği çatısı altında örgütleniyor. SİNEBİR’in 170 üyesinin yaklaşık 90’ı yönetmen, geri kalanı ise senaristler. Film Yönetmenleri Derneği’nin üye sayısı da 160. Türkiye’de dizi ve film çeken 150 aktif yönetmenin olduğu belirtiliyor.
Dizilerde maliyetin yüzde 20’sini başroller oluşturuyor
BİR dizide maliyetin yüzde 20’sini başrol oyuncusunun ya da oyuncularının aldığı ücretler oluşturuyor. Bu da demek oluyor ki, başrol oyuncuları bölüm başına 10-30 bin YTL arasında ücret alıyor. Türkiye’de en çok kazanan dizi oyuncusu unvanını elinde bulunduran Necati Şaşmaz’ın Kurtlar Vadisi’nde ’Polat Alemdar’ rolü nedeniyle bölüm başına 75 bin YTL aldığı belirtiliyor. Dizilerde önemli rolleri genellikle tiyatro ve sinemadan gelen oyuncular oynuyor. Zaten dizilerin star oyuncuları; ya sanatçılar ya da profesyonel oyuncular arasından çıkıyor. Dizi sayısının artmasıyla birlikte ve bu işi profesyonel olarak yapan tiyatro sanatçısının sayısı o kadar çoğaldı ki, geçen yıl Devlet Tiyatroları kadrosunda yer alan oyuncuların, televizyon dizilerinde rol alamamasına yönelik bir düzenleme yapılması bile gündeme geldi. Bu karara göre oyuncular; ya Devlet Tiyatroları’ndan istifa edecekler ya da dizi defterini kapatacaklardı. Bu karar dizilerde oynayan 500’e yakın devlet tiyatrosu oyuncusunu etkiliyordu ama yasak gerçekleşemedi.
Emlakçılara gün doğdu
DİZİLER yalnızca reklam sektörü için değil emlakçılık ve araç kiralama şirketlerine de yeni iş kapıları açtı. Dizi mekanlarının günlük kirası 350 YTL’den başlıyor ve 6 bin dolara kadar çıkıyor. Kimi zaman bir dizinin bir bölümünde 20 ayrı mekan kullanılıyor. Bir dizinin ortalama 6 ay sürdüğü düşünülürse, dizilerin emlak piyasası için önemi daha da çok ortaya çıkıyor. Son zamanlarda Yaprak Dökümü, Aşk-ı Memnu gibi nostaljik diziler için İstanbul Boğazı’ndaki yalılar rağbet görüyor. Günlük 500 YTL’ye kiralanabilen yalıların aylık kirası 20 bin YTL’yi buluyor.
Sponsorlar yarışıyor
DİZİLERİN tek gelir kaynakları reklamlar değil. Sponsorluklar da dizi ekonomisinde önemli bir yer tutuyor. Marka bilinirliklerini artırmak için dizilere ana sponsor olmak için yarışan markalar, bölüm başına 10 bin TL’den 70 bin YTL’ye kadar değişen rakamlarda ana sponsorluk bedeli ödüyor. Bir dizinin tutmasıyla daha dizi devam ederken ana sponsorluk bedeli artabiliyor. Yani bölüm başına 10 bin YTL ile başlayan ana sponsorluk, devam eden bölümlerde 70 bin TL’ye kadar çıkabiliyor. Diziler bir ana sponsorun yanı sıra 40’a yakın da sponsor alıyor.
İhracat kervanına girdi
YERLİ dizi sektöründeki büyüme, dizi ihracatını da beraberinde getirdi. Bir zamanlar dizi ithal eden Türkiye, özellikle Ortadoğu ülkelerine dizi ihracatına başladı. Dubai’den 22 Arap ülkesine yayın yapan MBC (Middle East Broadcasting Center- Ortadoğu Yayıncılık Merkezi) adlı televizyon kanalı Türk dizilerini ilk keşfeden televizyon kanalı oldu. Ihlamurlar Altında ve Gümüş dizilerinin yayın haklarını satın alan MBC, izleyicilerin ilgisi sonucunda toplam 25 Türk dizisini daha satın aldı. Her bir dizinin 200 ila 250 bin dolar arasında bir bedelle ihraç edildiği belirtiliyor.
Ev kadınları da oyuncu oldu, cast ajansları 100’ü geçti
AVUKATTAN ev hanımına, mühendisten öğretmene kadar birçok mesleğe mensup kişiler; reklam, sinema ve dizilerde rol alıyor. Cast ajanslarına kayıtlı olanların birçoğu oyunculuğu hobi olarak yaparken, bazıları da şöhret kapılarını aralamayı umuyor. Ajanslara günde ortalama 50 kişinin başvurduğu belirtiliyor. 1990’lı yılların başında sayıları ancak 5’i bulan cast ajanslarının sayısı bugün 100’ü geçiyor. Ancak bunların 20’si dizi sektöründe etkin olabiliyor. Cast ajanslarına kayıtlı oyuncu sayısının 50 bini bulduğu tahmin ediliyor.
Mardin ve Sinop en gözde iller
DİZİLER kullanılan mekanlara direkt katkı sağlarken, dizilerin çekildiği bölgeler de geniş kitleler tarafından tanınıyor. Bu bölgelerde turizm canlanıyor. Dizi ve film çekimleriyle turizm hareketinin arttığı illerden biri de Mardin. Bu ilde son 7 yılda 12 dizi, 3 sinema filmi çekildi. Birçok uygarlığa ev sahipliği yapan Mardin, Sıla, Kurtlar Vadisi gibi dizilerle daha iyi tanındı. 2002 yılından itibaren Mardin’e 25 bin yerli turist giderken, bu geçen yıl 3 katına kadar çıktı. Yeni dönemde Sinop’ta çekilen Parmaklıklar Ardında dizisi için Sinop tarihi cezaevine 200 bin YTL’lik harcama yapılması bir başka dikkat çekici ayrıntı.