Yeni Türk Lirasına (YTL) geçişte "Özel muhasebe" alanında karşılaşılabilecek sorunlar ve çözüm önerileri

Bilindiği üzere 5083 sayılı Türkiye Cumhuriyetinin Para Birimi Hakkında Kanun 31.1.2004 tarih ve 363 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.5083 sayılı Kanunun; - 1nci maddesinde Türkiye Cumhuriyeti Devletinin para biriminin Yeni Türk Lirası, alt biriminin yeni kuruş ve bir Yeni Türk Lirasının 100 Yeni Kuruşa eşit olduğu, - 2 nci maddesinde Türk Lirası değerler Yeni Türk Lirasına dönüştürülürken, bir milyon Türk Lirası (1.000.000 TL) eşittir bir Yeni Türk Lirası (1 YTL) değişim oranının esas alınacağı; Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde yarım Yeni Kuruşun (YKr) üzerindeki değerlerin bir Yeni Kuruşa tamamlanacağı; yarım Yeni Kuruş ve altındaki değerlerin dikkate alınmayacağı, - 3 üncü maddesinde kanun, işlem, yargı kararı, hukuki muamele, kıymetli evrak ve diğer belgeler ile ödeme ve değişim araçlarında Türk Lirasına yapılan atıfların 2. maddede beliritlen değişim oranında Yeni Türk Lirasına yapılmış sayılacağı, -Geçici 1 inci maddenin birinci fıkrasında, tedavülde bulunan Türk Lirası banknotlar ile madeni paraların 01/01/2005-31/12/2005 tarihleri arasında Yeni Türk Lirası banknotlarla ve yeni çıkarılacak madeni paralarla birlikte tedavül edeceği, üçüncü fıkrasında ise Kanunun uygulanmasında karşılaşılan tereddütleri gidermeye ve gerekli düzenlemeleri yapmaya Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan; görev alanına giren konularda düzenleme yapmaya Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Sermaye Piyasası Kurulu ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun yetkili olduğu, -Geçici 3 üncü maddesinde 2005 yılı içinde düzenlenecek tarife ve etiketlerde bütün mal ve hizmet bedellerinin her iki para birimi üzerinden ayrı ayrı gösterileceği, -6 ıncı maddesinde söz konusu Kanunun 4 üncü madde ve Geçici 1 inci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları dışındaki hükümlerinin yürürlük tarihinin 01/01/2005 olarak belirlendiği hükümleri yer almaktadır. Ancak, uluslar arası uygulamalar gereği yuvarlama işlemlerinde yarım ve üzerindeki değerler bir üst sayıya tamamlanmaktadır. Bilgisayarlar, hesap makineleri gibi teknik cihazlar ve bunlara ilişkin proğramlar da aynı temelde çalışmaktadırlar. Uygulamada kolaylık sağlamak ve sorunları azaltmak amacıyla Yasada değişiklik yapılması zorunlu görülmektedir. Bu nedenle Yasanın 2 inci maddesinde; YTL dönüşüm işlemleri ve YTL üzerinden yapılacak işlemlerde Yarım Yeni Kuruş ve üzeri değerlerin 1 Yeni Kuruşa tamamlanması ve yarım YKr altındaki değerlerin dikkate alınmayacağı şeklinde değişiklik yapılması gerekmektedir. Bu amaçla Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan ve Başbakanlığa arzedilen “BAZI KANUNLARDA VE 178 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMEDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN TASARISI”nın 55 inci maddesine 13 üncü fıkra ilave edilmiş ve ibare değişikliği ile sorunun çözümü hedeflenmiştir; “28/1/2004 tarihli ve 5083 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin; madde başlığında yer alan “değişim oranı” ibaresi “değişim oranı ve Yeni Kuruşa tamamlama”; ikinci fıkrasında yer alan “Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde yarım Yeni Kuruşun üzerindeki değerler” ibaresi “Türk Lirası değerlerin Yeni Türk Lirasına dönüşüm işlemlerinin ve Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerin sonuçlarında ve ödeme aşamalarında yarım Yeni Kuruş ve üzerindeki değerler”; “yarım Yeni Kuruş ve altındaki değerler dikkate alınmaz.” ibaresi “yarım Yeni Kuruşun altındaki değerler dikkate alınmaz.” Gelirler Genel Müdürlüğüne iletilen sorunların çözüm önerileri Taslağımızda dönüşüm işlemi yarım Yeni Kuruş ve üzeri değerler 1 Yeni Kuruşa tamamlanacak şekilde hazırlanmıştır. Özel kesimi ilgilendiren muhasebe işlemleri açısından Yasa hükümlerini aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür; 1- 31.12.2004 tarihine kadar tüm belgeler Türk Lirası üzerinden düzenlenecek ve muhasebe kayıtları Türk Lirası üzerinden yapılacaktır. Bu belgeler ve muhasebe kayıtları aynen oldukları gibi muhafaza edilecektir. 2- 31.12.2004 tarihine kadar düzenlenen belgeler aynen muhafaza edilmekle birlikte muhasebe kayıtları 1.1.2005 tarihinde yukarıda belirtilen değişim oranı esas alınarak Yeni Türk Lirasına dönüştürülecek ve bu dönüştürülen tutarlar ilk kayıt maddesi olarak muhasebeleştirilecektir. 3- 1.1.2005 tarihinden itibaren düzenlenecek belgeler ve yapılacak muhasebe kayıtları sadece Yeni Türk Lirası üzerinden olacaktır. 2005 yılı boyunca her iki para biriminin de dolaşımda olması nedeniyle Türk Lirası veya Yeni Türk Lirasının veya her ikisinin birlikte kabul edilmesi durumu değiştirmemektedir. Ancak, etiket ve tarife listeleri ise 2005 yılı boyunca her iki para birimi üzerinden ayrı ayrı gösterilecektir. 4- 1.1.2005 tarihinden önceki dönemlere ilişkin olmakla birlikte bu tarihten sonra düzenlenecek faturalar, verilecek beyananme ve bildirimlerin de Yeni Türk Lirasına dönüştürülmesi ve Yeni Türk Lirası üzerinden düzenlenmesi ve hesaplara kaydedilmesi gerekmektedir. 5- Türk Lirası değerlerin Yeni Türk Lirasına dönüştürülmesinde uyulacak esaslara göre düzenlenmiş Excel programı ve elle yapılacak çevrimlerde kolaylık sağlamak amacıyla hazırlanmış tablo ek:1 ve 2’de yer almaktadır. Mükelleflerin bu proğramı kullanmaları zorunlu olmayıp dönüşüm esaslarına uygun olarak hazırlayacakları kendi proğramlarını kullanmaları mümkündür. Bakanlığımıza intikal eden ve daha sonra yukarıda yer alan Kanun hükümlerine göre özel muhasebe alanına ve belge düzenine ilişkin sorular ve çözüm önerileri aşağıda belirtilmiştir. I- 31/12/2004 TARİHİ İTİBARİYLE YAPILACAK İŞLEMLER VE KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR: A) Muhasebe Kayıt Düzeni İle İlgili Karşılaşılabilecek Sorunlar: Soru 1)Tek Düzen Muhasebe Planında belirtilen kebir hesaplarında yer alan TL birimindeki tutarların YTL’ye çevrilmesi işlemlerine söz konusu kebir hesaplarından mı yoksa bu hesapların alt hesaplarından mı başlanacaktır? Örneğin, 120 Alıcılar Hesabı’nı aşağıdaki şekilde detaylı olarak takip eden bir işletmede yuvarlama hangi aşamada yapılacaktır? Örnekte, düzeltme işlemi 120 Alıcılar ana hesabında yapılmış olsa idi, tutar 5,738.28 YTL olacaktı. Ancak, muavin hesaplardan düzeltme işlemi yapıldığı için 120 Alıcılar ana hesabındaki tutar 5,738.27 YTL olacaktır. 31/12/2004 itibariyle 120 Alıcılar hesabı                                                         Borç (TL)     120 Alıcılar                                      5,738,275,200.00      120 01  Adana Müşterileri             5,367,510,400.00  120 01 01 A  A.Ş.                            5,142,503,200.00  120 01 02 B  A.Ş.                               225,007,200.00      120 06  Ankara Müşterileri               370,764,800.00  120 06 01 E  A.Ş.                                120,452,400.00  120 06 02 F  A.Ş.                                 250,312,400.00  Cevap 1) Tek düzen hesap planında gösterilen ana hesaplarda TL olarak belirtilen tutarların YTL olarak belirtilmesi gerekmektedir. Ancak, YTL’ye çevirme işlemine varsa ana hesabın alt hesaplarını oluşturan muavin hesaplardan başlanacak ve bu şekilde ana hesap toplamına ulaşılacaktır. Çünkü, toplam tutarın çevrilmesi halinde bulunacak tutar ile alt hesapların daha sonra ayrı ayrı çevrilmesi halinde bulunacak tutarlar toplamı yuvarlamalar nedeniyle eşit olmayabilecektir. Bu nedenle başlangıçta alt hesapların tek tek Yeni Türk Lİrasına çevrilmesi suretiyle bulunan toplam tutar muhasebeleştirilecektir. Yukarıdaki hesabın 01/01/2005 tarihli açılış maddesindeki hesap aşağıdaki gibi olacaktır:                                                         Borç (TL)     120 Alıcılar                                     5,738.27     120 01  Adana Müşterileri                5,367.51  120 01 01 A  A.Ş.                            5,142.50 120 01 02 B  A.Ş.                               225.01      120 06  Ankara Müşterileri               370.76  120 06 01 E  A.Ş.                                120.45 120 06 02 F  A.Ş.                                250.31 Soru 2) 31/12/2004 tarihli bilançonun 01/01/2005 tarihli açılış maddesinin YTL para birimi üzerinden yapılması durumunda ortaya çıkabilecek eşitsizlik ne şekilde giderilecektir? Cevap 2) 31/12/2004 tarihli bilanço 01/01/2005 tarihinde YTL para birimine göre düzeltilecektir. Düzeltme işlemine muavin hesaplardan başlanacaktır. Düzeltilen bilanço, açılış maddesi olarak kaydedilecektir. Bilançoda ortaya çıkabilecek olumlu veya olumsuz farklar, tek düzen hesap planında yer alan 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar veya 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar hesabında izlenerek denklik sağlanacaktır. Banka ve sigorta şirketleri dönüşüm sonucu lehlerine kalan paralar için BSMV hesaplamayacaklardır. B) Belge ve Bildirim Düzeni İle İlgili Karşılaşılabilecek Sorunlar: Soru 1) 2004 Mali Yılı işlemlerine ilişkin olarak düzenlenen, ancak beyan ve ödemesi 01/01/2005 tarihinden sonra verilmesi gereken KDV, Muhtasar, Geçici Vergi ve Kurumlar Vergisi Beyannamelerinde esas alınacak para birimi ne olacaktır? YTL olması durumunda, beyannamede gösterilen toplam tutarlar mı çevirmede esas alınacak yoksa beyannamede gösterilen tutarların detaylarının her biri mi ayrı ayrı YTL’ye çevrilerek işlem yapılacaktır? Cevap 1) Söz konusu beyannamelerde gösterilecek toplam tutarların YTL’ye çevrilmesi yeterlidir. Ancak, daha önceden detay tutarların YTL’ye çevrilerek toplam tutarın bulunması halinde bu toplam YTL tutarlarının kullanılması mümkündür. Soru 2) 2004 yılı harcamalarından kaynaklanan Ücretlilerde Vergi İndirimi uygulamasında, vergi indirimine esas alınacak belgeler 2004 yılında yapılan harcamalara ait olacağından para birimi TL olacaktır. Bu durumda, harcamaya konu belgelerin tek tek YTL’ye çevrilmesi gerekecek midir? Cevap 2) 2004 yılında yapılan harcamalar karşılığında alınan belgelerdeki tutarlar ile azami indirim tutarının belirleneceği 2004 yılı vergi matrahı TL üzerinden belirtildiğinden, 20 Ocak 2005 tarihine kadar verilecek bildirimlerin TL üzerinden doldurulması gerekecektir. Ancak, 01/01/2005 tarihinden itibaren ücretlerin YTL olarak ifade edilmesi ve mahsubunun aynı para birimiyle ifade edilen değerler oranında yapılabilecek olması nedeniyle, TL olarak hesaplanan vergi indirimi tutarının bildirimi alan kurum tarafından YTL’ye çevrilerek Muhtasar Beyannamede mahsup konusu yapılması gerekmektedir. Soru 3) Yazar kasa fişleri 01/01/2005 tarihinden itibaren YTL para birimi üzerinden mi düzenlenecektir? 01/01/2005 tarihinden önce ödeme kaydedici cihazda kayıtlı olan TL bilgileri ile ilgili bir işlem yapılması gerekecek midir? Cevap 3) Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanunla İlgili olarak yayımlanan 60 Sıra numaralı Genel Tebliğde ayrıntılı açıklamalar yapılmış olup işlemler Tebliğde belirtilen şekilde yapılacaktır. II) 01/01/2005 TARİHİNDEN SONRAKİ İŞLEMLERLE İLGİLİ KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR: A) Muhasebe Kayıt Düzeni İle İlgili Karşılaşılabilecek Sorunlar: Soru 1) Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğlerinde hesapların ve mali tabloların Türk Lirası, (kısaca TL) olarak düzenlenmesine devam edilecekmi yoksa, Yeni Türk Lirası olarak belirtilmesine gerek varmıdır? Cevap 1) 1.1.2005 tarihinden sonra hesaplar ve düzenlenecek mali tablolarda Yeni Türk Lirası veya kısaca YTL kısaltmasının kullanılması gerekmektedir. Soru 2) Geçici 1 inci maddenin birinci fıkrasında, tedavülde bulunan Türk Lirası banknotlar ile madeni paraların 01/01/2005-31/12/2005 tarihleri arasında Yeni Türk Lirası banknotlarla ve yeni çıkarılacak madeni paralarla birlikte tedavül edeceği belirtilmiştir. Buna göre her iki para biriminin aynı anda kasa hesabında izlenmesi nasıl yapılacaktır? Cevap 2) Kasa hesabında açılacak YTL ve TL alt hesaplarında her iki para biriminin izlenmesi sağlanacaktır. Soru 3) 1.1.2005 tarihinden önceki bir işlem nedeniyle, Vergi Usul Kanunundaki sürelere ilişkin hükümlere uyulması şartıyla, 1.1.2005 tarihinden sonra bir fatura alan mükellef Yeni Türk Lirası üzerinden düzenlenen bu faturayı 2004 yılı hesaplarına nasıl intikal ettirecektir? Cevap 3) 2004 yılı hesaplarını kapatmayan mükellef 2004 yılına ilişkin olmasına rağmen 1.1.2005 tarihinden sonra alınan ve YTL üzerinden düzenlenmiş faturadaki tutarları TL birimine dönüştürürken yukarıda belirtilen dönüşüm işleminin tersini yapacaktır. YTL üzerinden düzenlenmiş tutarları 1 milyon lira çarparak TL haline dönüştürecek ve hesaplarına intikal ettirecektir. Soru 4) Çok küçük miktardaki işlemler nedeniyle hesaplanacak vergilerin kuruşun altında olması halinde nasıl bir yol izlenecektir? Örneğin 1.1.2005 tarihinden sonra bir banka şubesi tarafından 2 dolar satılması ve 1 doların karşılığının da 1.5 YTL olduğunu varsayalım. Bu durumda, kambiyo muamelelerinde hesaplanacak BSMV’si % 0.01 üzerinden hesaplanacağı için yarım yeni kuruşun altında olacaktır (3YTLX 0.001=0.003) Bu durumda vergi nasıl hesaplanacaktır? Cevap 4) Yarım yeni kuruşun altında hesaplanan vergiler dikkate alınmayacaktır, çünkü en küçük para birimi 1 kuruştur. Dolayısıyla, yarım YKr altında hesaplanan vergiler dikkate alınmayacak ancak yarım YKr ve üzerindeki miktarlar ise 1 kuruşa tamamlanacaktır. B-Belge ve Bildirim Düzeni İle İlgili Karşılaşılabilecek Sorunlar: Soru 1) a- 5083 sayılı Kanunun 6 maddesinin (b) fıkrası gereğince 01/01/2005 tarihinde yürürlüğe girecek olan Geçici 1 inci maddenin birinci fıkrası gereği, tedavülde bulunan Türk Lirası banknotlar ile madeni paralar 01/01/2005-31/12/2005 tarihleri arasında Yeni Türk Lirası banknotlarla ve yeni çıkarılacak madeni paralarla birlikte tedavül edeceğinden, fatura ve fatura yerine geçen vesikalar (perakende satış fişi, makineli kasaların kayıt ruloları, müstahsil makbuzu, gider pusulası v.b.) hangi para birimi üzerinden düzenlenecektir? b)01/01/2005 tarihinden itibaren fatura ve fatura yerine geçen belgelerde tutarlar her iki (TL ve YTL) para birimi üzerinden mi düzenlenecektir? c) 01/01/2005 tarihinden itibaren bazı mal ve hizmetler TL, diğer bazıları için YTL üzerinden fatura düzenlenebilir mi? d) 01/01/2005 tarihinden itibaren mal ve hizmetler için TL para birimi değeriyle fatura düzenlenmesi durumunda, bu faturaların YTL para birimi üzerinden muhasebe kayıtlarının yapılması mümkün müdür? Cevap 1) Söz konusu Kanunun 1 inci maddesinde yer alan ve 01/01/2005 tarihinde yürürlüğe girecek olan “Türkiye Cumhuriyeti’nin para birimi Yeni Türk Lirasıdır.” hükmüne istinaden fatura ve fatura yerine geçen vesikalarda belirtilen tutarlar 01/01/2005 tarihinden itibaren sadece YTL para birimi üzerinden düzenlenecektir. Dolayısıyla bütün mal ve hizmetler için düzenlenen fatura ya da fatura yerine geçen belgelerde tutarlar YTL para birimi ile ifade edilecektir. Aynı şekilde muhasebe kayıtları da YTL para birimi üzerinden yapılacaktır. Not: haberle ilgili daha detaylı bilgiye aşağıdaki linkten ulaşılabilirhttp://www.gelirler.gov.tr/gelir2.nsf �