Yavuz HARANİ Herşey, Türkiye Otomobil

Yavuz HARANİ Herşey, Türkiye Otomobil ve Motorsporları Federasyonu Başkanı Mümtaz Tahincioğlu'nun, Türkiye'nin Formula 1'e ev sahipliği yapması için girişimlerde bulunmasıyla başladı. Bu, Türkiye'nin tanıtımını yapacak ve önemli ekonomik katkı sağlayacak bir projeydi. Tahincioğlu, Turizm ve Spor Bakanlıklarını harekete geçirmeye çalıştı. Ayrıca Türkiye'deki reklam yasağının pist sınırları içinde kaldırılmasını tartışmaya açtı. Çünkü Uluslararası Otomobil Federasyonu (FIA) yeni Grand Prix'ler için sigara reklam yasağı olmayan ülkeleri tercih ediyordu. İşte bu tartışma sigara karşıtı lobiye tosladı. Gizli sigara reklamı yapıldığı gerekçesiyle NTV'nin Formula 1 canlı yayınlarını ve F1 Racing Dergisi'nin yayımını durdurmak için faaliyet yürüttüler. Sonuç: NTV ve F1 Racing Dergisi yürütmeyi durdurma kararlarıyla yayınlarını sürdürebiliyor. Türkiye'de sigara reklamı konusunda katı yasaklar var. 4207 sayılı Tütün ve Tütün Mamüllerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun sigara reklamını ‘‘her ne surette olursa olsun’’ yasaklıyor. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Tüketiciyi Koruma Genel Müdürlüğü'nün 4077 sayılı Tüketiciyi Koruma Kanunu'na dayanarak çıkardığı, ‘‘Ticari Reklam ve İlanlara İlişkin İlkeler ve Uygulama Esaslarına Dair Tebliğ’’ de benzer hükümler içeriyor. Türkiye'de Avrupa ülkelerinden farklı olarak satış noktalarında bile sigara reklamı yasak. Reklamın yanısıra, markayı hatırlatacak sembol ve amblemler de kullanılamıyor. Bu yüzden üzerinde sigara reklamları bulunan Formula 1 otomobillerini televizyonda görmek sigara karşıtlarının hiç hoşuna gitmiyor, yayınları durdurmaya çalışıyorlar. Öte yandan radyo ve televizyonların tabi olduğu yasalar, yarışı düzenleyen kuruluş yayın yapan televizyon kanalı olmadığı sürece pistte ve otomobildeki reklamların reklam sayılmayacağını söylüyor. OLAYLARIN SEYRİ Geçen yıl Formula 1 severler televizyon karşısında heyecanla yarışları izlerken ve bir gün Türkiye'de düzenlenecek bir yarışı tribünden izlemenin hayallerini kurarken sigara karşıtı lobi Türkiye'nin Formula 1'le ilişkisini kesmek için harekete geçmişti. 25 Nisan 2000: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Tüketiciyi Koruma Genel Müdürlüğü, NTV'nin canlı olarak yayınladığı Formula 1 yarışlarında sigara reklamı yapıldığını belirterek NTV'den savunmasını istedi. 2 Mayıs 2000: Türk Tabibleri Birliği aynı gerekçeyle Radyo Televizyon Üst Kurulu'na başvurdu. 14 Haziran 2000: RTÜK, TTB'nin başvurusuna ilişkin kararını açıkladı: ‘‘NTV yayın kuruluşunun düzenleyicisi olmadığı, sportif bir etkinliğin objesi olan arabalardaki reklamların açık ya da gizli reklam grubuna giremeyeceğine oy birliği ile karar verildi.’’ RTÜK kararını, 3984 sayılı Kanunun, ‘‘Radyo ve TV Kuruluşlarının Yayın İlkeleri ve Usulleri İle Reklam Gelirlerinin Üst Kurul Paylarının Ödenmesi Hakkında Yönetmelik’’in 11. maddesine dayandırdı. Bu karar, NTV'nin daha sonraki savunmalarının da temel dayanağını oluşturuyor. 23 Mayıs 2000: Şişli Cumhuriyet Savcılığına benzer bir şikayet yapıldı. Mahkeme 13 Aralık 2000 tarihinde aynı yönetmeliğe dayanarak takipsizlik kararı verdi. 27 Ekim 2000: Sanayi ve Ticaret Bakanlığı NTV'nin savunmasının inceledikten sonra, NTV'nin sigara reklamlarını, yani Formula 1 yayınlarını durdurmasını istedi. NTV Sanayi ve Ticaret Bakanlığına karşı iptal ve yürütmeyi durdurma davası açtı 24 Ocak 2001: Mahkeme yürütmeyi durdurma kararı çıkardı. Benzer bir süreç Mayıs 2000'den bu yana yayınlanan F1 Racing dergisi için de yaşandı. Dergi için de yürütmeyi durdurma kararı verildi. İptal için açılan davalar ise halen sürüyor. SİGARANIN FORMULA 1'DEKİ GELECEĞİ 17 yarışlık Formula 1 sezonunun 2 yarışında (İngiltere ve Fransa) sigara reklamı yasak. Bu pistlerde otomobiller reklam logoları yerine pilotun ismini, markayı çağrıştıran esprili isimler koyuyor veya beyaz boşluklarla yarışıyor. Örneğin Mc Laren takımı pilotların ismini, Ferrari takımı boşluğu tercih ediyor. Jordan takımı ise sarı otomobillerinin üstüne Benson & Hedges'i çağrıştıran Buzzin Hornets yazıyor. Reklamın serbest olduğu Avrupa kıtası dışındaki yarışların bir kısmının yayın saati çocukların televizyon başında olmadıkları zamanlara rastlıyor. ABD'de ise sigara firmaları sadece bir spor olayına sponsor olabiliyor. Avrupa Birliği sigara firmalarının sponsorluğunu 2006'dan itibaren yasaklıyor. O zaman 17 yarışın 11'inde sigara reklamı yasak olacak. Bu arada sigara reklam yasağı olmayan bir çok ülke Formula 1'e evsahibi olmaya çalışıyor. Bu yüzden Formula 1'in 2006'dan sonra Avrupa dışındaki pistlere kayacağı söyleniyor. Ancak bu senaryonun önündeki en büyük engel takımların hepsinin Avrupa merkezli oluşu ve izleyicilerin önemli bir bölümünün de Avrupa'da bulunması. İkinci bir senaryo da sigara firmalarının sponsorluk koltuklarını yavaş yavaş yeni çağın devleri, telekomünikasyon, bilgisayar ve yazılım şirketlerine bırakacağı. Şu anda dört takımın sponsorluğunu bu tip firmalar yapıyor. NTV'NİN SAVUNMASI Formula 1 yarışlarından görüntüler başka televizyon kanallarında da haber amaçlı olarak yayınlanıyor. Yabancı kanallar da bu yarışları görüntülerle yayınlıyor. Türkiye'de yarışları kablolu televizyondan veya uydudan izlemek mümkün. RTÜK’ün aldığı karara dayanarak NTV ‘‘Bizim tabi olduğumuz yasalara göre, benim düzenlemediğim yarışta yer alan reklam logoları reklam sayılmaz’’ diyor. Kanunlarda reklam, bir bedel karşılığı bir ürünün veya hizmetin tanıtılması olarak tanımlanıyor. Biz bu yayınlar karşılığında para almadığımız gibi yıllık 400 bin dolar ödüyoruz. Avrupa Birliği bile tüm spor karşılaşmalarında sigara firmalarının sponsorluğunu yasaklarken Formula 1'e ek süre tanıdı. 2003'te başlayacak yasak, 2006'ya uzatıldı. (Macaristan, F1'in ülke ekonomisine katkısını gözönünde bulundurarak sigara reklam yasağını Hungaroring pistini kapsamayacak şekilde bu yıl değiştirdi. Y.H.) Formula 1'de yarışan 11 takımdan sadece beşinin sponsoru sigara firmaları. Bu sigaralardan sadece biri Türkiye'de satılıyor. Türkiye bir yandan da Formula 1'e evsahipliği yapmaya çalışıyor. Eğer bu iddiasında ciddiyse önce mevzuatındaki çelişkileri gidermeli. Sigara reklamı yasak ama basketbol liginde Efes Pilsen ve Troy gibi adı bira markası olan takımlar var. Otomobillerin üzerindeki logolar sigara reklamı yapıyorsa, televizyonlardaki ve filmlerdeki binlerce görüntü de sigara, hatta alkol ve uyuşturucu reklamı yapıyor. Bu görüntüleri nasıl denetleyeceksiniz? Bu yüzden çok katı hükümler içeren 4207 ve 4077 sayılı kanunlar gözden geçirilmeli. TARAFLAR KONUŞUYOR Porf. Dr. Nazmi Bilir (Sig. ve Sğlk. Ulusal Komitesi Bşk.) Sigara tüketimini arttırıyor Bizim duyarlı olduğumuz nokta Formula 1'in sigara firmalarınca desteklenmesi ve bu yolla sigara tanıtımını yapılması. Tanıtım da sigara tüketimini arttırır. Bunu engellemek için komiteye üye tüzel kişilerin ve arkadaşlarımızın bireysel girişimleri oluyor. Bu konuda bir yasa var. 4207 sayılı yasa sigara tanıtımını yasaklıyor. Buna herkesin aynı ölçüde sahip çıkması lazım. NTV veya başka bir kuruluşla ile ilgili bir tartışmaya girmek istemem. Bu yasanın uygulanması bizim işimiz değil. Murat Yığcı (F1 Racing Dergisi Genel Yayın Yönetmeni) Pilotlar sigara içmez Aldığımız tepkilerden ve yazılardan biliyoruz ki okurlarımız sigara içmiyor ve sigaraya karşı. Formula 1 pilotları bırakın sigara içmeyi, çok iyi kondisyonları olan mükemmel birer atlet olmak zorunda. Çünkü iki saat boyunca sıcak kokpitte 3-4 kilo kaybediyorlar. ‘‘2006'dan sonra Formula 1'de sigara reklamı olmayacak. Zaten Türkiye'ye beş yıldan önce Formula 1'in gelmesi mümkün değil’’ diyoruz. Ama bunu anlatamıyoruz.