Ya zam yaparsınız ya hesap sorarız

MALİYE Bakanlığı, geçen hafta ortasında akaryakıta Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ile sigaralara ‘‘maktu vergi’’ zammı yapıp, cuma günü başta Tekel olmak üzere sigara ürekicilerinini Ankara'da topladı.Maliye Bakanlığı hesap-kitap yapmış, ek kaynak ihtiyacının 750 milyon dolarlık bölümünü sigara üzerinden karşılamayı kafaya koymuştu.Ancak, paket başına 25-50-80 bin liralık ‘‘maktu vergi’’lerle rakam sadece 150 milyon dolarda kalıyordu. 600 milyon dolarlık bölümü de çözmek gerekiyordu. Maliye Bakanlığı'nın sözcüsü konuyu açtı: ‘‘Halen en pahalı sigaranız 3 milyon 300 bin lira. Bunu 3 milyon 700 bin liraya çıkaracak şekilde zam planlarınızı yapın. Böyle bakınca yüzde 12 zam gerekiyor.’’Özel sektörün temsilcilerinden biri karşı öneri getirdi: ‘‘Daha ucuz olan sigaralarımızda zam oranlarını biraz yüksek tutup, pahalıdakini düşük tutsak, ortalamayı yine sizin dediğiniz yüzde 12'ye denk getirsek...’’Maliye sözcüsü itiraz etti: ‘‘Bu, Tekel'in sigaralarına darbe vurur. Ayrıca yüzde 12 enflasyon hedefini bozacak zam izlenimi veremeyiz.’’Maliye'nin bu hesabı, özel sigaracılara hiç de iç açıcı gelmemişti. Fiyatların çok yükselmesiyle pazar paylarının düşmesinden korkuyorlardı.Özel sigaracılardan biri bu tedirginliği hissettirip, izin istedi:‘‘Efendim ben bundan fazlasını konuşmaya yetkili değilim.’’Toplantı Maliye sözcüsünün uyarısıyla noktalandı: ‘‘Size ‘tam yetkiyle' gelin demiştik. Gidin düşünün, pazartesi sabah yeniden toplanacağız.’’‘‘Sigaraya zam zirvesi’’ 1 Mart Pazartesi sabahı yeniden toplandı. Tartışma uzuyor, Maliye’de sinirler geriliyordu. ‘‘Tekel'e yüzde 12 zam yaptırırız, siz düşünün’’ resti çekemiyorlardı. Özel sigaraya zam olmazsa, Tekel pazarda darbe yiyecek, ‘‘ek kaynak’’ hedefine de ulaşılamayacaktı.Toplantıda yine sonuç yoktu. Maliye ekibi, ‘‘15.00'te yeniden buluşmamız gerekiyor’’ dedi. Özel sigaracılar, buluşmanın 16.00'ya kaydırılmasını istedi. Maliyeciler, ‘‘16.00 olmaz’’ deyip, baklayı ağzından çıkardı:‘‘Uluslararası Para Fonu (IMF) Heyeti bizi bekliyor. Kaynak paketinin sigara bölümünü çözmüş olarak onların karşısına çıkmak istiyoruz.’’‘‘Maliye-sigaracı zam zirvesi’’nin üçüncüsü Pazartesi saat 15.00'te toplandı. Hava yine Maliye'nin istediği gibi değildi. Özel sigaracılar yüzde 12 zamma yanaşmıyordu. Maliye sözcüsünün sinirleri iyice gerilmişti:‘‘Sigara üzerinden 750 milyon dolarlık ek kaynağı bir şekilde alacağız. Bunun en doğru yolu yüzde 12 zam yapmanız. Buna yanaşmazsanız, biz yine de bu vergiyi sizden almasını biliriz. Daha da direnirseniz, müfettişlerimizin sizlerin hesaplarını ‘farklı bir dikkatle' incelemesi talimatı veririz.’’Özel sektör, ‘‘zam yapmam, malımı ucuz satarım’’ diyor.Hükümet, ‘‘Para lazım. Zam yap, vergi gelirim artsın’’ diye bastırıyor.Sonunda sıkı pazarlıkla geçen bir haftanın ardından Philip Moris yüzde 6 zam yapıyor. Tekel’in sigara bölümü satılsaydı bu tür ‘‘zam yapın’’ baskıları sürer miydi?Sakın Tekel'in fiyatının 1 milyar 160 milyon dolarda kalmasında bu tür davranışların etkisi olmasın...‘‘Türk işi serbest piyasa’’ bu olsa gerek... Ne dersiniz?‘Vergi geliri’ deyip Rekabet'i yok saydılarMALİYE Bakanlığı'nın Ankara'da göz göre göre ‘‘ortak zam yapın zirvesi’’ toplaması, özel sigara üreticilerini ürküttü. Davet aldıklarında uyardılar: ‘‘Bu toplantı Rekabet Yasası'na aykırı. Başımıza iş açılmasın.’’Maliye yetkilileri onları rahatlattı: ‘‘Merak etmeyin. Biz Rekabet Kurumu'ndan izni aldık. Burada söz konusu olan devletin gelirlerinin artması. Devletin gelirlerini 750 milyon dolar daha artıracak bir olayı konuşuyoruz. Sizin ‘anlaşmalı zam' yapıp, vatandaşa kazık atmanıza arka çıkmamız söz konusu değil. Rekabet Kurumu da bunu anlayışla karşılar.’’Oysa özel sigara üreticileri, Rekabet Kurumu’nun daha önce kendilerine, ‘‘anlaşmalı zam yapıyorsunuz’’ soruşturması açtığını, kendilerini savunmak için çok uğraştıklarını hatırlıyor...Durumu Rekabet Kurumu'nun eski Başkanı Prof. Aydın Ayaydın'a soruyorum, ‘‘Maliye Bakanı, ‘sigara ucuz, zam yapın' mesajı verse sorun yok’’ diyerek durumu şöyle özetliyor: ‘‘Ancak, burada Tekel dahil sigara üreticilerine birlikte yüzde 12 zam yapmalarının önerildiği ortaya çıkıyor. Aynı anda zam, Rekabet Yasası'nın 4 ve 6'ıncı maddelerine aykırı ve ‘uyumlu eylem'e girer. Rekabet Kurumu'nun ön araştırma, gerekirse soruşturma yapması gerekir. Rekabet Kurumu çıkan haberleri de ‘ihbar' kabul edebilir.’’‘‘Vergi geliri artacak’’ diye Rekabet Yasası yok sayılır mı?