'Veri' odaklı dönüşüm fırsatı

Bunun en iyi örneğini görmek için dünyanın en değerli şirketler listesine bakmak yeterli. 2006 yılında dünyanın en değerli şirketler listesinin ilk 10'unda sadece 1 şirket veri odaklıydı. O şirket de Microsoft. 2011 olduğunda ise dünyanın en değerli şirketleri listesindeki veri odaklı şirketlerin sayısı 4'e yükseldi. Bu şirketler arasına Apple, Microsoft, IBM ve China Mobile katıldı. Listedeki veri odaklı şirketlerin sayısı 2017 yılında çoğunluk hale geldi. Apple, Google'ın çatı şirket Alphabet, Microsoft, Amazon, Facebook ve Alibaba Group olmak üzere 7 şirket ilk 10'daki yerini aldı.

Özellikle son 10 yılda veri odaklı şirketler nasıl zirveye çıktı? Bu sorunun cevabı, verimlilik sayesinde şirketlerin kârlılıklarını arttırmasından geçiyor. S&P Capital IQ'nun yaptığı araştırmaya göre birçok CEO, Faiz ve Amortisman Vergi Öncesi Kâr'ının (FAVÖK) yüzde 20-30’una kadar yeni bilgilerin olumlu katkı sağlayacağını öngörüyor. Kârlılığın artmasındaki en büyük sebep satış, pazarlama, tedarik zinciri, üretim ve Ar-Ge departmanlarında kullanılan veri olduğu araştırmada vurgulanan noktalar arasında yer alıyor.

Veri odaklı şirketlerin dünyada üst sıralara tırmanışında son durum böyleyken bir de gelişen ülkelerdeki küçük ölçekli şirketlere göz atalım. Yapılan araştırmalara göre şu anda gelişen ülkelerdeki küçük işletmelerin dörtte üçünden fazlasının e-ticaret ile herhangi bir ilişkisi bulunmuyor. Hatta e-ticaret platformlarıyla ilişkisi olan şirketlerin verdikleri hizmet kalitesi oldukça düşük. Araştırma şirketi Nextrade tarafından yapılan bir araştırmaya göre gelişen ülkelerdeki internet dünyasına açılan küçük şirketlerin verdikleri hizmet kalitesi 'C-' puanlamaya sahip. Bu durumda veri odaklı şirketlerin sayısının artması konusunda gidilecek yolun çok fazla olduğunu gösteriyor.

Peki şirketler ve dolayısıyla ülkeler veri odaklı bir operasyon gerçekleştirebilmeleri için ne yapmalılar? Bu sorunun cevabı için 5 önemli cevap bulunmuş durumda:

1) Yeni rolleri tanımlayın
veri odaklı bir dijital dönüşüm için öncelikli olarak yönetim kadrosunun buna hazırlıklı olması gerekiyor. Bu süreç içinde kimin hangi sorumluluğu alacağının ve sınırlarının oldukça iyi bir şekilde belirlenmesi gerekiyor. En büyük değişim ise üst düzeyden başlamalı. Şirketlerin liderleri veri odaklı bir anlayışa uyum sağlamalı ve bütün organizasyonu bu anlayışa göre şekillendirmeli. Çalışanların veriye karşı farkındalığı arttırılmalı ve veriyle yapılan çalışmalardan alınan sonuçlar ödüllendirilmeli. Ayrıca veri odaklı farkındalık şirketin tüm birimlerine aşılanmalı. Örneğin; insan kaynakları departmanı işe alımlarda hangi departmanların kadroya ihtiyacı olduğunu verilerle yaptığı çalışmalar sonucunda karar vermeli.

2) Önce veri kültürü
Yeni nesil şirketlerin kültürlerinde 'önce veri' anlayışı olmalı. Hatta dijital dönüşüm için çalışanların kodlamayı mutlaka öğrenmesi gerekiyor. Bununla birlikte, herkesin daha az riskten kaçınan bir tutum benimsemesi gerekiyor. Şirketlerin dijital dönüşüm yolunda hızlı bir şekilde ilerlemesi ve veri odaklı anlayışı uygulayabilmesi için yeni yollar keşfetmesi ve denemesi gerekiyor. Daima öğrenme kültürünü benimsenmesi burada kilit rol oynuyor. Çalışanlar, farklı departmanlardaki arkadaşlarıyla bir araya gelerek fikir paylaşımları yapmalı. Başka bir deyişle şirket içerisinde çapraz işbirlikleriyle veri odaklı dijital dönüşüm süreçlerinin hızları arttırılabilir.

3) Kervan yolda düzülür
Startup kültüründe en çok kullanılan yöntemlerden biri 'agile'. Türkçe'de 'kervan yolda düzülür' mantığına benzer bir yöntem olan agile, veri odaklı dijital çözümler için de kullanılabilir. Şirketlerin bir anda veri odaklı bir organizasyona dönüşemeyeceği için agile yönetini doğru uygulamak önemlidir. Veri odaklı bir şirket haline gelmek için harekete geçildiğin öncelikli olarak problemlerin doğru tespit edilmesi gerekir. Bu problemlerin önceliğine göre veri odaklı çözümler bulunmalıdır. Hayata geçirilen her veri odaklama uygulamanın değerlendirmesi aylık değil, haftalık süreçlerle yapılmalıdır. Bu sayede hayata geçirilen çözümün ne kadar doğru olup olmadığı daha net olarak anlaşılacaktır.

4) Yetenekli kişileri yetiştirin
Veri odaklı bir dönüşümün kilit noktalarından biri şirket içinde yetenekli çalışanların yer alması. Öncelikli olarak şirket, çalışanlarının ihtiyaç duyacağı yetenek ve becerilerin bir envanteri oluşturmalı ve boşlukların nerede olduğu belirlenmelidir. Şirketler, doğru yetenekleri elde etmek için mevcut çalışanları yeniden eğitmeli, yeni yetenekler bulmalıdır. Şirketler, dijital becerilere sahip kişileri istihdam etmek için fırsat, ödüller ve kariyer yolları gibi sunduğu değer teklifleri yeniden düşünmelidir.

5) Yap-işlet-devret modeli
Bazı durumlarda bir şirketin veri odaklı dönüşümünü hızlandırmak için daha büyük adımlar atması gerekebilir. Ancak rakiplerinin çok gerisinde olması ya da dönüşümün gerçekleştirilmesi için gerekli olan yetenek ve kaynaktan yoksun olması bu durumu yavaşlatabilir. Bu gibi durumlarda, yap-işlet-devret modelinin kullanılması mantıklıdır. İnşaat sektöründen uyarlanan bu model, dönüşümleri yürütmek için uzmanlığa sahip şirketlerle anlaşarak yola devam etmektir. Oluşturulan bu organizasyon, dönüşüm çabalarını yönetmeye odaklanır. Projeler zamanla tamamlandığında veri odaklı olmak için anlaşılan organizasyon ekibi çekilmeye başlar.

Son bir not. Veri odaklı dijital dönüşüm gerçekleştirmek isteyen şirketlere en büyük desteğin hükümetler tarafından verilmesi gerekiyor. Şirketlerin veri odaklı yaptıkları proje yatırımlarının hükümetler tarafından ölçeklendirilmesi ve hatta büyütülmesi kritik derecede bir öneme sahip.