Vergisini düşük tutanın kaç kez seyahat ettiğine bile bakılacak
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 03, 2006 00:00
Vergi Konseyi, gelir vergisi değişikliklerini içeren ara rapor hazırladı. Rapora göre, düşük vergi beyan edenlerin konut veya ikinci konutun kira değerine, evinde eleman çalıştırıp çalıştırmadığına, binek, deniz, hava taşıtlarına, binek veya yarış atları ile 450 cm3’den büyük motosikletine, özel kulüp üyelikleri ile yurtdışı seyahatlerine bile bakılacak.
KURUMLAR vergisinin ardından gelir vergisinin de yeniden yazımı için kolları sıvayan Vergi Konseyi, mevcut durum ile yeni Kanunda yer verilmesi planlanan düzenlemelere ilişkin bir "ara rapor" taslağı hazırladı. Yeni Gelir Vergisi Kanunu’nun da temelini oluşturacak olan rapor taslağı, Konsey Başkanı Mustafa Uysal ve diğer ilgililerin son değerlendirmelerinin ardından kamu ve özel sektörün görüşüne sunulacak.
ASGARİ MATRAH:
Rapor taslağına göre, kazanç karinesi-gider bildirimi ile Vergi İdaresi, hayat tarzına ve sahip olduğu kaynaklara nazaran düşük gelir beyan eden mükellefler için, asgari bir matrah takdir edebilecek. Buradaki ölçütler, ikamet edilen konut veya ikinci konutun kira değeri, temizlikçi hariç evde eleman çalıştırılması, sahip olunan binek, deniz, hava taşıtı, binek veya yarış atı ile 450 cm3’den büyük motosiklet, özel kulüp üyelikleri ve turistik amaçlı yurt dışı seyahatler olarak belirlenecek. Ön kontrollü beyanname, kasden veya hataen yanlış matrah beyan etme riski taşıyan mükelleflerin beyannamelerinin ön kontrol işlevi üstlenecek mercilerin değerlendirmesinden geçmesi suretiyle işletilecek.
ÜCRETLİNİN YÜKÜ AĞIR:
Rapor taslağında önce vergilemedeki küresel eğilimler ortaya konuldu. OECD genelinde 2000-2005 yılları arasında ücretlerin vergi yükünde yüzde 8 dolayında bir düşüş olduğu kaydedilen taslakta, daha sonra Türkiye’deki durum irdelendi. Ülkede vergi tabanının çok dar ve beyannameli mükellef sayısının yetersiz olduğu belirtilen taslakta, daha sonra şu tespitlerde bulunuldu: "2005 itibarıyle asgari ücretten 2 milyar 240 milyon 199 bin 887 YTL, diğer ücretlerden de 10 milyar 433 milyon 308 bin 847 YTL olmak üzere yaklaşık 12.7 milyar YTL vergi kesintisi tahakkuku yapıldı. Bütçe gerçekleşmelerine göre de, tüm ücretlilerden kesilen vergilere ilişkin tahakkuk miktarı 16 milyar 797 milyon YTL. Ücretler haricinde tüm Türkiye’de toplam gelir vergisi stopajı tahakkuku da 10 milyar YTL. Gelir İdaresi Başkanlığı kayıtlarına göre, 2005 sonu itibarıyle 792 bini basit usulde olmak üzere 1 milyon 691 bin 499 sürekli nitelikle gelir vergisi mükellefi bulunuyor. Bu mükelleflerden 1 milyar 263 milyon YTL beyana dayalı, 809.5 milyon YTL geçici ve 107.6 milyon YTL basit usulde gelir vergisi tahsilatı yapıldı. Bir çok sektörde yıllık ortalama gelir vergisi beyanı, ortalama yıllık asgari ücret vergisinin altında kalıyor. Kayıtlara göre, 1 milyon 240 bin mükellefin ortalama yıllık gelir vergisi yaklaşık 903 YTL iken, bu tutar, asgari ücretli için 747 YTL’yi aşıyor."
SİSTEMATİK BOZULDU:
Taslakta, gelir vergisinin, vergi güvenliği ile ilgili müeesseselerden mahrum olduğu, Kanunların çok sık değişmesi sonucunda, sistematiğin bozulduğu, mükerrer, geçici ve ek maddelerin uygulamayı zorlaştırdığı, vergi kanunlarının, çağdaş, yapısal ve hukuksal gelişmelere yeterince uyum gösteremediği, gelir unsurları arasında büyük vergilendirme farkları bulunduğu, menkul sermaye iratlarının vergilendirilmesinde de istikrarlı bir uygulama olmadığı ifade edildi. Taslakta, ücretlerin özel gider indiriminin etkin ve verimli olmaması, uzun dönemli bir vergi politikası bulunmaması, teşvik, muafiyet ve istisnaların, ülke şartlarına uyum göstermemesi ve kentsel rantların vergilendirilmemesi diğer sorunlar olarak sıralandı.
Hangi giderler vergi indirimine girecek
Çalışmalarda, özel işlem vergisi ile binek otolarında MTV gibi vergilerin gider yazılabilmesi konusunda mutabakat sağlandı. Kıdem kazminatı karşılıklarının da, bu iş için kurulmuş fonlara ödenmiş olmak şartıyla gider olarak yazılabilecek.
Esnaf muaflığı, PTT acentalarında kazanç istisnası, eğitim ve öğretim işletmelerinde kazanç istisnası, sergi ve panayır istisnası olacak.
Özel önem taşıdığı düşünülen sektörlerde veya bölgelerde gerçekleştirilecek olan, belli ihracat veya istihdam olanağı yaratacak yatırımlar için özel bir teşvikler devreye sokulacak.
Basit usulde vergi bitiyor
Basit usulde vergileme terk edilecek. Bu rejime tabi mükellefler, işletme hesabı rejimine geçirilecek ve ayrı bir oto kontrol müessesesi ile desteklenecek.
Zirai kazanç: Köylü ve çiftçi birbirinden ayrılacak. İşletme büyüklüğü ölçüsüne, satış tutarı ölçüsü de eklenecek. Böylece çiftçilerin gerçek usulde değil de, tevkifat usulunde vergilendirilebilmesi için hem işletme büyüklüğü, hem de satış tutarı ölçüsünü aşmaması gerekecek. Çiftçilerin bağımsız olarak verdikleri hizmetler de, zirai faaliyet kapsamına alınacak.
Serbest meslek kazancı: Buna ilişkin istisnalar, 3 yıllık bir geçiş dönemi sonunda kaldırılacak. Serbest meslek faaliyeti ile uğraşanlar, fikri ve bedeni amortisman karşılığı olmak üzere hasılatlarının yüzde 10’una kadar götürü gider yazabilecek.
Sporcunun transfer geliri ’serbest meslek kazancı’
Sporcuların transfer ücretlerinin de, serbest meslek kazancı olarak değerlendirilmesi üzerinde duruluyor. Bu durumda, ödemeler, bir yandan kulüplerce stopaja tabi tutulacak, diğer yandan da sporcular tarafından beyana konu edilecek.
Asli konut satışına bir kerelik muafiyet
Kira gelirlerinin vergilendirilmesinde götürü gider oranı en az yüzde 30 olacak.
Elden çıkarma kazançlarında vergilenecek gelirin saptanmasında, kıymetlerin elde tutulma sürelerine göre uzun veya kısa dönem ayrımı devam edecek. Ancak, kentsel rantların vergilenmesi hedefi çerçevesinde, taşınmazlar için mevcut kanunda olduğu gibi 4 yıllık elde tutma süresi yerine, belli bir süre sınırı öngörmeksizin, elde tutulan her yıl için satış kazancının yüzde 10’luk bölümü, vergi dışı bırakılacak. Asli ikametgah olarak kullanılan bir konutun satışı halinde ise bir defaya mahsus olmak üzere vergileme yapılmaması seçeneği üzerinde duruluyor.
Tam mükellef kurumlara ait olup, 2 yıldan daha uzun süreyle elde tutulan hisse senetlerine ek olarak, Türkiye’de kurulu menkul kıymet borsalarında işlem gören A.Ş hisselerinin bir yıldan daha uzun süreyle elde tutalanlarının satışından doğan kazançlar da vergi dışı olacak.
Ortaklık hakları ve hisseleri için de 2 yıllık elde tutulma süresi getirilecek.
İsteyen ücretli yıllık beyanname verecek
Ücretler üzerinden stopaj uygulamasına devam edilirken, isteğe bağlı olarak ücretlilere de ayrıca yıllık beyanname verme hakkı tanınacak. Böylece beyanname üzerinden yapılacak indirimlere imkan sağlanacak.
Özel gider indirimi kaldırılacak ve sadece ücretlere mahsus bazı indirimler, beyan şartıyla devreye girecek. Bu çerçevede özel indirim ile aile ve çocuk indirimi uygulamaya konulacak.
Tüm mükellefler için de asgari geçim indirimi planlanıyor.
ASGARİ MATRAH:
Rapor taslağına göre, kazanç karinesi-gider bildirimi ile Vergi İdaresi, hayat tarzına ve sahip olduğu kaynaklara nazaran düşük gelir beyan eden mükellefler için, asgari bir matrah takdir edebilecek. Buradaki ölçütler, ikamet edilen konut veya ikinci konutun kira değeri, temizlikçi hariç evde eleman çalıştırılması, sahip olunan binek, deniz, hava taşıtı, binek veya yarış atı ile 450 cm3’den büyük motosiklet, özel kulüp üyelikleri ve turistik amaçlı yurt dışı seyahatler olarak belirlenecek. Ön kontrollü beyanname, kasden veya hataen yanlış matrah beyan etme riski taşıyan mükelleflerin beyannamelerinin ön kontrol işlevi üstlenecek mercilerin değerlendirmesinden geçmesi suretiyle işletilecek.
ÜCRETLİNİN YÜKÜ AĞIR:
Rapor taslağında önce vergilemedeki küresel eğilimler ortaya konuldu. OECD genelinde 2000-2005 yılları arasında ücretlerin vergi yükünde yüzde 8 dolayında bir düşüş olduğu kaydedilen taslakta, daha sonra Türkiye’deki durum irdelendi. Ülkede vergi tabanının çok dar ve beyannameli mükellef sayısının yetersiz olduğu belirtilen taslakta, daha sonra şu tespitlerde bulunuldu: "2005 itibarıyle asgari ücretten 2 milyar 240 milyon 199 bin 887 YTL, diğer ücretlerden de 10 milyar 433 milyon 308 bin 847 YTL olmak üzere yaklaşık 12.7 milyar YTL vergi kesintisi tahakkuku yapıldı. Bütçe gerçekleşmelerine göre de, tüm ücretlilerden kesilen vergilere ilişkin tahakkuk miktarı 16 milyar 797 milyon YTL. Ücretler haricinde tüm Türkiye’de toplam gelir vergisi stopajı tahakkuku da 10 milyar YTL. Gelir İdaresi Başkanlığı kayıtlarına göre, 2005 sonu itibarıyle 792 bini basit usulde olmak üzere 1 milyon 691 bin 499 sürekli nitelikle gelir vergisi mükellefi bulunuyor. Bu mükelleflerden 1 milyar 263 milyon YTL beyana dayalı, 809.5 milyon YTL geçici ve 107.6 milyon YTL basit usulde gelir vergisi tahsilatı yapıldı. Bir çok sektörde yıllık ortalama gelir vergisi beyanı, ortalama yıllık asgari ücret vergisinin altında kalıyor. Kayıtlara göre, 1 milyon 240 bin mükellefin ortalama yıllık gelir vergisi yaklaşık 903 YTL iken, bu tutar, asgari ücretli için 747 YTL’yi aşıyor."
SİSTEMATİK BOZULDU:
Taslakta, gelir vergisinin, vergi güvenliği ile ilgili müeesseselerden mahrum olduğu, Kanunların çok sık değişmesi sonucunda, sistematiğin bozulduğu, mükerrer, geçici ve ek maddelerin uygulamayı zorlaştırdığı, vergi kanunlarının, çağdaş, yapısal ve hukuksal gelişmelere yeterince uyum gösteremediği, gelir unsurları arasında büyük vergilendirme farkları bulunduğu, menkul sermaye iratlarının vergilendirilmesinde de istikrarlı bir uygulama olmadığı ifade edildi. Taslakta, ücretlerin özel gider indiriminin etkin ve verimli olmaması, uzun dönemli bir vergi politikası bulunmaması, teşvik, muafiyet ve istisnaların, ülke şartlarına uyum göstermemesi ve kentsel rantların vergilendirilmemesi diğer sorunlar olarak sıralandı.
Hangi giderler vergi indirimine girecek
Çalışmalarda, özel işlem vergisi ile binek otolarında MTV gibi vergilerin gider yazılabilmesi konusunda mutabakat sağlandı. Kıdem kazminatı karşılıklarının da, bu iş için kurulmuş fonlara ödenmiş olmak şartıyla gider olarak yazılabilecek.
Esnaf muaflığı, PTT acentalarında kazanç istisnası, eğitim ve öğretim işletmelerinde kazanç istisnası, sergi ve panayır istisnası olacak.
Özel önem taşıdığı düşünülen sektörlerde veya bölgelerde gerçekleştirilecek olan, belli ihracat veya istihdam olanağı yaratacak yatırımlar için özel bir teşvikler devreye sokulacak.
Basit usulde vergi bitiyor
Basit usulde vergileme terk edilecek. Bu rejime tabi mükellefler, işletme hesabı rejimine geçirilecek ve ayrı bir oto kontrol müessesesi ile desteklenecek.
Zirai kazanç: Köylü ve çiftçi birbirinden ayrılacak. İşletme büyüklüğü ölçüsüne, satış tutarı ölçüsü de eklenecek. Böylece çiftçilerin gerçek usulde değil de, tevkifat usulunde vergilendirilebilmesi için hem işletme büyüklüğü, hem de satış tutarı ölçüsünü aşmaması gerekecek. Çiftçilerin bağımsız olarak verdikleri hizmetler de, zirai faaliyet kapsamına alınacak.
Serbest meslek kazancı: Buna ilişkin istisnalar, 3 yıllık bir geçiş dönemi sonunda kaldırılacak. Serbest meslek faaliyeti ile uğraşanlar, fikri ve bedeni amortisman karşılığı olmak üzere hasılatlarının yüzde 10’una kadar götürü gider yazabilecek.
Sporcunun transfer geliri ’serbest meslek kazancı’
Sporcuların transfer ücretlerinin de, serbest meslek kazancı olarak değerlendirilmesi üzerinde duruluyor. Bu durumda, ödemeler, bir yandan kulüplerce stopaja tabi tutulacak, diğer yandan da sporcular tarafından beyana konu edilecek.
Asli konut satışına bir kerelik muafiyet
Kira gelirlerinin vergilendirilmesinde götürü gider oranı en az yüzde 30 olacak.
Elden çıkarma kazançlarında vergilenecek gelirin saptanmasında, kıymetlerin elde tutulma sürelerine göre uzun veya kısa dönem ayrımı devam edecek. Ancak, kentsel rantların vergilenmesi hedefi çerçevesinde, taşınmazlar için mevcut kanunda olduğu gibi 4 yıllık elde tutma süresi yerine, belli bir süre sınırı öngörmeksizin, elde tutulan her yıl için satış kazancının yüzde 10’luk bölümü, vergi dışı bırakılacak. Asli ikametgah olarak kullanılan bir konutun satışı halinde ise bir defaya mahsus olmak üzere vergileme yapılmaması seçeneği üzerinde duruluyor.
Tam mükellef kurumlara ait olup, 2 yıldan daha uzun süreyle elde tutulan hisse senetlerine ek olarak, Türkiye’de kurulu menkul kıymet borsalarında işlem gören A.Ş hisselerinin bir yıldan daha uzun süreyle elde tutalanlarının satışından doğan kazançlar da vergi dışı olacak.
Ortaklık hakları ve hisseleri için de 2 yıllık elde tutulma süresi getirilecek.
İsteyen ücretli yıllık beyanname verecek
Ücretler üzerinden stopaj uygulamasına devam edilirken, isteğe bağlı olarak ücretlilere de ayrıca yıllık beyanname verme hakkı tanınacak. Böylece beyanname üzerinden yapılacak indirimlere imkan sağlanacak.
Özel gider indirimi kaldırılacak ve sadece ücretlere mahsus bazı indirimler, beyan şartıyla devreye girecek. Bu çerçevede özel indirim ile aile ve çocuk indirimi uygulamaya konulacak.
Tüm mükellefler için de asgari geçim indirimi planlanıyor.