Vergi iadesi rehberi

1- Genel Bilgi:

4842 sayılı kanunla vergi iadesi sistemine değişiklik getirilmiş olmakla birlikte, 2003 yılında toplanan belgelere istinaden 2004 yılında yapılacak iadelerde eski  hükümler geçerli olacaktır. Bu nedenle ücretlilere bu sene yapılacak vergi iadeleri ile ilgili açıklamalarımız geçen yıl olduğundan çok farklı olmayacaktır.          �

Ücretlilere vergi iadesi Gelir Vergisi Kanunu’nun 4842 sayılı kanunla kaldırılan 63/5’inci maddesi hükümleri uyarınca yapılmaktadır. Kanun maddesine göre,  “Mükellefin kendisi, eşi ve çocukları ile ilgili eğitim, sağlık, gıda, giyim ve kira harcamalarının yıllık toplam tutarının 1/3'ü,” ücretin gerçek tutarının tespitinde indirim konusu yapılır.�
Ancak,  indirim konusu harcamaların Türkiye'de yapılması, gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzelkişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi ve bu belgelerin işverene verilmesi şarttır. Bu suretle hesaplanan indirim tutarı, harcamanın yapıldığı yıla ait ücretin yıllık vergi matrahının % 35'ini geçemez.  Bu indirim de dikkate alınmak suretiyle hesaplanan vergi ile mükellefin o yıl içinde tevkif suretiyle ödediği vergi tutarı arasındaki fark, ücretlinin ertesi yılda ödeyeceği gelir vergisinden mahsup edilir veya işverenler aracılığı ile kendisine nakden iade edilir.�

2-Vergi İadesinden Kimler Yararlanır?

Vergi iadesi uygulamasından Gelir Vergisi Kanununda ücretli olarak sayılanlar veya bunların eşleri ve çocukları yararlanabilecektir. Kanunun 61’inci maddesinde, bilirkişilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine, her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen para ve menfaatler, sporculara transfer adı veya başka ad altında ödenen ücretler, yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları nedeniyle ödenen ücretler, Gelir Vergisi Kanununun uygulamasında ücret olarak sayılacaktır.

Ücretlinin eşinin harcama belgelerinin iade kapsamında kullanılabilmesi için Medeni Kanuna gore aralarında evlilik bağı bulunması gerekir.

Çocuk tabiri ise genellikle 18 yaşını doldurmamış kişileri ifade etmekle beraber, iade uygulamasında ücretli ile birlikte oturan veya ücretli tarafından bakılan kişiler çocuk olarak kabul edilir. Çocuk 18 yaşından büyük olabilir, harcamalarının iade kapsamında kullanılabilmesi için ücretli tarafından bakılıyor olması yeterlidir.  �

3-Ücretlilerin Vergi İadesine Konu Harcamaları Nelerdir?

Ücretlinin kendisi, eşi ve çocuğu tarafından yapılan özel gider indirimine konu
olan harcamalar aşağıda belirtilmiştir �

a) Eğitim Giderleri:
Eğitim ve öğretim kurumları ile anaokulu, kreş ve dershanelere eğitim amacıyla yapılan ödemeler ile  sürücü kursu ücretleri, okul servis ücretleri,  kitap ve kırtasiye alımları için yapılan harcamalar, özel gider indirimi kapsamındadır.
• Üniversiteye hazırlık dershanelerinden alınan faturalar  vergi iadesinde kullanılır.
• Kurumlar vergisinden muaf vakıf okullarına yapılan eğitim ödemeleri vergi iadesinde kullanılamaz.
• Devlet üniversitelerine ödenen kayıt harcı  ve kitap bedelleri  vergi iadesinde kullanılamaz.
• Devlet okullarına yapılan bağışlar da bu okulların Gelir veya Kurumlar Vergisi mükellefi olmaması ve geçerli belge verememelerinden dolayı vergi iadesinde kullanılamaz.

b) Sağlık Giderleri:
Ücretlilerin yaptığı ilaç masrafı, sağlık malzemesi ve hastane giderleri ile muayene, tahlil, ameliyat, fizik tedavi ve diş protez ücretleri, gözlük ve lens alımları gibi sağlık harcamaları özel gider indirimine konu teşkil edecektir.

Ücretlinin yaptığı bu harcamaların bir kısmının işverenlerce karşılanması halinde, ücretlinin kendisinin karşıladığı harcama tutarı özel gider indirimine konu olacaktır.
• Kamuya ait hastane ve sağlık kuruluşlarının Gelir ve Kurumlar vergisinden muaf olmaları nedeniyle, bu kuruluşlara yapılan sağlık  harcamaları vergi iadesinde kullanılamaz.. �

c) Gıda Giderleri:
Gıda giderlerinden, her türlü yiyecek ve içecek için yapılan harcamaların anlaşılması gerekir.  İçecek giderlerinden sigara, alkollü içkiler ve bira bu kapsamda değerlendirilmeyecektir.

Ancak, evlerde beslenen kuş, kedi, köpek gibi hayvanlar ile diğer hayvanların tüketimi için alınan yem, mama ve sair gıda maddelerine dair harcamalar gıda giderleri kapsamına girmeyecek ve özel gider indirimine konu teşkil etmeyecektir.
• Otellerde konaklama giderleriyle birlikte yiyecek ve içecek giderlerinin de bulunması halinde, özel gider indiriminden yararlanabilmek için, yiyecek ve içecek giderlerinin faturada ayrıca gösterilmesi gerekir. Hatta alkollü içkilerin de içeceklerden ayrılması gerekir. �

d) Giyim Giderleri:
Giyim giderlerinden kumaş, hazır elbise, ayakkabı, şapka, iç çamaşırı, çorap, kemer gibi giyime müteallik her türlü malların satın alınması için yapılan harcamalar ile bunlara ilişkin dikim, tamir, onarım gibi harcamaların anlaşılması gerekmektedir.
• Temizlik malzemeleri alımı ve kuru temizleme harcamaları özel gider indirimi kapsamına girmez.

e) Kira Giderleri:
İkamet edilen konut için yapılan kira ödemesinin tamamının anlaşılması gerekir.
Bu uygulamada, kiranın defaten veya birkaç aylık veya aylık dönemler itibariyle ödenmesinin önemi bulunmamaktadır. Ancak, kira ödemesinin kapsadığı dönem belgede belirtilecektir.

Kira ödemelerinin  nasıl belgelendirileceği sorusu akla gelebilir. Kira ödemelerinin belgelendirilmesi, kira sözleşmenin eklenmesi şartıyla banka dekontlarının ibrazı, bankamatik makbuzlarının ibrazı veya evsahibinin kirayı tahsil ettiğine dair imzalı  bir yazının ibrazı yoluyla da olabilir.
• Devlete ait lojmanlarda oturanların  kira ödemeleri özel gider indiriminde kullanılamaz. Eğer, lojmanın mülkiyeti kurumlar vergisi mükellefi bir kamu kuruluşu ise, bu kuruluşlardan kira karşılığı alınacak faturalar özel gider indiriminde kullanılabilir.

4- Vergi İadesi Bildirimlerinin Son Veriliş Tarihi Nedir?

Ücretliler 1 Ocak-31 Aralık 2003 dönemine ait biriktirdikleri harcama belgelerini en geç ertesi yılın Ocak ayının 20'si akşamına kadar özel gider indirimine ait bildirim ile birlikte halen çalıştıkları veya en son çalıştıkları işverene vereceklerdir. 20 Ocak 2004 tarihine kadar bildirimlerin teslim edilmesi gerekiyor.

5- Vergi İadesi Bildiriminde Kullanılan Fatura veya Fişler Hangi  Tarihleri Taşıyabilir?

Özel gider indiriminden yararlanmak için verilecek belgeler 1 Ocak 2003- 31 Aralık 2003 dönemini kapsamalı. Ancak ücretli yıl içinde herhangi bir tarihte işe başlamış ise işe başlama tarihinden önceki belgeler özel gider indirimi uygulamasında dikkate alınmaz.

6- Vergi İadesine Konu Harcamalar Nasıl Belgelendirilecek?

Özel gider indirimine konu harcamaların vergi iadesinde kullanılması için Vergi Usul Kanununda belirlenen belgelerle tevsik edilmesi gerekir. Buna göre, özel gider indirimine konu harcamalar, Gelir veya  Kurumlar Vergisi mükelleflerinden alınacak,
• Fatura,
• Serbest meslek makbuzu,
• Perakende satış fişi,
• Yazar kasa fişi,
ile belgelendirilebilir.

7- Hangi Harcamalar Vergi İadesinde Kullanılamaz?

Aşağıda yeralan harcamalar vergi iadesinde kullanılamaz.
• İkamet edilen konuta ait yakacak giderleri (odun, kömür, fueloil, gazyağı alımı) ile bunların nakliyesi için yapılan giderler,
• Vekalet ücretleri,
• Yolcu ve yük taşıma giderleri,
• Otel, motel ve pansiyonlara ödenen konaklama ücretleri,
• Tiyatro, sinema, konser salonu, plaj, yüzme havuzu giderleri, (eğlence-dinlenme giderleri)
• Ziynet ve süs eşyaları,
• Temizlik madde ve malzemesi alımları,
• Her türlü kadın ve erkek tuvalet ve ıtriyat madde ve malzemesi alımları,
• Kozmetik maddelerinin alımları,
• Çiçek alımları,
• Kuaför ve berberlere ödenen ücretler,
• Fotoğraf filmi ve tab ücreti,
• Fotokopi ücreti (eğitim gideri niteliğinde olmayanlar),
• Ampul, floresan ampul ve pil alımları,
• Plak, teyp ve video kaset alımları ile bunların kiralanması karşılığında ödenen ücretler,
• Konutların boya ve badana giderleri ile duvar kağıdı giderleri,
• Elektrik ve su tesisatı için yapılan ödemeler,
• Billuriye, züccaciye,
• Çocuk oyuncakları,
• Havlu, çarşaf, nevresim alımları,
• Plastik eşya alımları,
• Çanta, valiz alımları,
• Tüpgaz giderleri
 
8- Bir Fişin İçinde Birden Fazla   Türden Harcama Varsa Bu Nasıl Sınıflandırılacak?

Aynı harcama belgesinde indirime konu olan birden fazla harcama çeşidinin olması halinde ise, bu belge, özel gider indirimine ait zarfın ön yüzündeki harcama cinsinden, miktarı yüksek olan gruba ait harcama belgesi olarak gösterilecektir. Örneğin, harcama belgesinde 5.000.000 TL lık gıda harcaması ile, 7.000.000 TL lık giyim harcaması varsa, 12.000.000 TL nın tamamı giyim harcaması olarak beyan edilecektir.

9- Fatura veya Fiş İçerisinde Geçersiz Bir Harcama Varsa Ne Yapılmalı?

Bir harcama belgesinde birden fazla harcama çeşidinin bulunması ve bunların bir kısmının iade kapsamı dışında olması  halinde, özel gider indirimine konu olmayan harcamalar belge toplamından düşülerek, indirime konu olacak harcama tutarı tespit edilecektir.
  �
10- Harcamaların Vergi İadesine  Konu Olması İçin Aranan Şartlar Nelerdir?

Harcamaların vergi iadesine  konu olabilmesi için:
• Harcamaların Türkiye'de yapılması ve,
• Harcamaların gelir ve kurumlar vergisine tabi olan mükelleflerden alınan belgelerle tevsik edilmesi şarttır.

Türkiye'de yapılmayan harcamalar özel gider indirimine konu olmayacaktır.

Ayrıca, yapılan harcamaların ücretlinin kendisi, eşi ve çocukları tarafından yapılması ve satın alınan mal ve hizmetlerin bunlar tarafından tüketilmesi gerekmektedir. Ücretlinin ücreti ile orantılı ve uygun  olmayan veya kendisi eşi ve çocukları  tarafından tüketilmeyen mal ve hizmetler özel gider indirimine konu teşkil etmeyecektir.

Türkiye'deki harcamaların gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden alınan  belgelerle tevsik edilmesi şarttır. Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 7 nci maddesi veya kendi özel kanunlarında yer alan hükümlerle kurumlar vergisi muafiyeti tanınan kurumlardan yapılan harcamalar, özel gider indirimine konu harcama olarak kabul edilmeyecektir. Ancak, vergi muafiyeti tanınmamış vakıflar ile Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakıfların iktisadi işletmeleri, kurumlar vergisine tabi olduğundan bu nitelikteki vakıfların iktisadi işletmelerine ait harcama belgeleri, özel gider indirimine konu olacaktır.

Genel, katma ve özel bütçeli kurumlara yapılan eğitim, sağlık ve gıda harcamaları sözkonusu kuruluşların gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmamalarından dolayı bu kapsamda değerlendirilmeyecek ve bu harcamalar özel gider indirimine konu edilmeyecektir. Ayrıca, kamu kurum ve kuruluşlarına yapılan kira ödemeleri de bu nitelikte kabul edilecektir. Diğer bir ifade ile özel gider indirimine konu olan harcamaların gelir ve kurumlar vergisine tabi olmayan kişi, kurum ve kuruluşlara yapılması halinde, bu harcamalar, özel gider indirimine konu teşkil etmeyecektir.

Ancak , Kurumlar Vergisi Kanununun 8 inci maddesinde yer alan istisnalardan yararlanan kurumlar ile bu maddenin 3946 sayılı Kanunla değişmeden önceki hükümlerinde yer alan ve istisna uygulaması devam eden eğitim ve sağlık kurumlarına yapılan ödemeler (harcamalar), özel gider indirimine konu olacaktır.

11-Harcama Belgesi Kimin Adına Düzenlenmiş Olmalıdır?

Özel gider indiriminden ücretleri gerçek usulde vergilendirilen ücretliler ile bunların eş ve çocukları yararlanacaktır. Bu nedenle, ücretlilerin kendileri, eş ve çocukları adına düzenlenen ve yukarıda açıklanan belgeler özel gider indirimine konu olacaktır.

Eş ve çocuk tabirinden ne anlaşılması gerektiği aşağıda açıklanmıştır.
Eş: Medeni Kanun hükümlerine göre aralarında evlilik bağı kurulmuş olan kadın ve erkekten her biridir.
Çocuk: Ücretli ile birlikte oturan veya ücretli tarafından bakılan çocuklarını kapsar.Çocuğun 18 yaşını doldurmamış olması  şartı aranmaz. Evlat edinilenler ile ana ve babasını kaybetmiş torunlardan ücretli ile birlikte oturanların harcamaları da   vergi iadesinde kullanılabilir.

12- Yıl İçinde İş Değiştirenler Vergi İadelerini Nasıl alacak?

Bir işveren nezdinde ücretli olarak çalışmakta iken, bu işvereninden ayrılarak başka bir işveren nezdinde çalışan ücretliler, işveren değiştirdiği takvim yılına ait özel gider indirimine ait bildirimi, en son çalıştığı işverene verecektir. Ancak, bu ücretliler, daha önce çalıştığı işyerinde kendilerine ödenen ücretlerin vergi matrahını, bu matrahtan kesilen gelir vergisini ve bu vergilerin ilgili vergi dairesine yatırılmış olduğunu gösterir bir belgeyi alarak, bu belgeyi de en son çalıştığı işverene ibraz etmek zorundadır. En son çalıştığı işveren, bu belgeleri de dikkate alarak, işlem yapacaktır.

13- Faaliyeti Durdurulan Şirket Çalışanlarının Durumu

Mükellefiyeti sona eren işverenler yanında çalışmakta iken, işverenin mükellefiyetinin sona ermesi ve başkaca bir işveren nezdinde de ücretli olarak çalışmaması nedeniyle işverenleri aracılığı ile özel gider indiriminden yararlanamayan ücretliler, özel gider indiriminden yararlanabilmeleri için "Özel Gider Indirimine Ait Bildirimi" Nisan ayı içinde eski işverenin muhtasar gelir vergisi beyannamesi yönünden bağlı olduğu vergi dairesine vereceklerdir. Bu bildirime ayrıca, işverenlerce tasdikli ücret bordrosu da eklenecektir.
Ücretli yeni bir işyerinde çalışmaya başlamışsa belgeleri yeni çalıştığı işyerine teslim edecektir.

14- Aynı Zamanda Birden Fazla İşverenden Ücret Alanların  Durumu

Ücretlilerin aynı zamanda birden fazla işverenden ücret alması halinde her bir işverene özel gider indirimine ait bildirimi vermesi mümkün bulunmaktadır. Her bir işveren kendi ödediği ücretlerin vergi matrahlarına, göre özel gider indirimi uygulayacaktır.

15-Emeklilik Nedeniyle veya Başka Nedenle İşten Ayrılan veya Ölen Ücretlilerin Vergi İadesi �

Emeklilik nedeniyle veya herhangi bir nedenle işinden ayrılan ücretliler, 1 Ocak tarihinden başlayarak işlerinden ayrıldıkları tarihe kadar biriktirdikleri özel gider indirimine konu olan harcama belgelerini, yukarıda açıklanan esaslar ve süreler dahilinde işverene bildireceklerdir. Ölüm nedeniyle işten ayrılan ücretlilerin varislerinden bir tanesi (kendisi ve diğer varisler adına) yine yukarıda açıklanan şekilde 1 Ocak'tan ölüm tarihine kadar olan harcama belgelerini murisin işverenine ibraz edebilecektir.

İşverenlerden genel bütçeye dahil olan daireler, özel gider indirimi bordrosuna dahil ettirdikleri bu ücretliler için ayrıca hazırlayacakları tahakkuk müzekkeresi ve verile emrine dayanılarak, Şubat ayı içinde emeklilerine veya ölenlerin kanuni varislerine nakten ödeyeceklerdir.

Muhtasar beyanname veren kamu kurum ve kuruluşları ile diğer işverenler yanında çalışmakta iken yıl içinde emekli olan, işten ayrılan ve ölenlerin özel gider indiriminden doğan gelir vergisi farkı, Ocak ayına ait olup,  20 Şubat akşamına kadar muhtasar beyanname ile beyan edilen tevkif suretiyle kesilen vergilerden mahsup edilecektir.

Bu mahsuba rağmen arta kalan özel gider indiriminden doğan vergi farkının bulunması halinde bu fark, muhtasar beyanname veren işverene, vergi dairelerince nakten iade edilecektir. Bu iade vergi inceleme raporuna dayanılarak yapılacaktır.

Mahsup edilen vergi tutarı ile vergi dairelerince yapılan iadelerin işverenlerce 20  Şubat akşamına kadar hak sahiplerine nakten ödenmesi zorunludur. Ancak, iadenin vergi dairesinden bu tarihten sonra alınması halinde, vergi farkı, hak sahiplerine alındığı tarihten itibaren 3 gün içinde ödenecektir.

16-Kira Ödemeleri Nasıl Belgelendirilecek?

Gerçek kişilerden yapılan kiralamalarda bu kişilerin kira gelirleri (istisna tutarını aşanlarda) için yıllık beyanname vermek mecburiyeti bulunmaktadır. İstisna tutarını aşmayan kira geliri sahipleri de yine gelir vergisi mükellefi olmakla birlikte, bu mükellefler Gelir Vergisi Kanununun 85 inci maddesi uyarınca yıllık beyanname vermemektedirler. Bu nedenle, gerçek kişilerden yapılan kiralamalarda, kira ödemesine ilişkin banka dekontu; kira ödemesinin nakten yapılması halinde ise ödemeye ilişkin mal sahibinin vereceği belge ile kira sözleşmesinin bir örneği tevsik edici belge olarak kabul edilecektir.

17-Geçersiz Bir Fiş veya Fatura Verilirse Ne Olur ?

Geçersiz belge verilerek haksız yere iade alınması durumunda cezai müeyyideler sözkonusu olacaktır.Şayet işverenler geçersiz belgeleri ön incelemeden geçirip eleme yaparak iade kapsamına almıyorlarsa sorun yoktur. Ancak, geçersiz belgelerle iade alınırsa iki türlü cezai müeyyide sözkonusu olabilir.Birincisi, özel gider indirimi kapsamına girmeyen harcamalar   sahte olmayan belgelerle iade alınabilir ki; bu durumda geçersiz belgelere isabet eden vergi cezalı olarak alınır. İkincisi ve daha ağır bir şekilde cezalandırılan durum ise, özel gider indirimi kapsamına girsin girmesin, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanarak iadeye sebep olunmasıdır. Yani, halk arasında sahte fatura diye tabir edilen belgelerle iadeye sebep olunmasıdır ki, bu durumda vergi cezalı olarak alınır ayrıca da hapis cezası istemiyle dava açılabilir.

18- Toplanılacak Fiş Veya Fatura Tutarı Nasıl Öğrenilir?

Toplanacak fiş tutarı 2003 yılında elde edilen ücret gelirlerinin vergi matrahları toplamı ile bağlantılı olduğu için, maaş bordroları elinde bulunanlar yıllık vergi matrahı toplamını bularak kendileri de hesaplama yapabilirler ya da işverenden öğrenebilirler. Toplanacak fiş ya da fatura tutarının 1/3 ü yıllık ücret gelirine ait vergi matrahının %35'ini aşamayacaktır. Örnek vermek gerekirse, yıllık ücret gelirine ait vergi matrahı toplamı 5.000.000.000 TL olan birisinin toplayacağı belgenin üst sınırı; (5.000.000.000*0 .35)* 3 = 5.250.000.000 TL dır.

19- Vergi İadeleri Ne Zaman Ödenecek?

Vergi iadeleri 2004 yılının Şubat ayına ait ücretlerden başlamak üzere mahsup yoluyla ödenmeye başlayacaktır.Yani, işverenin 22 Mart 2004 tarihine kadar beyan  edeceği Şubat dönemi muhtasar beyannamede ilk mahsuplar yeralacaktır.Çalışan açısından ise Şubat dönemi maaşı ile birlikte iade başlamış olacaktır. Şubat döneminde tamamı iade edilemezse diğer aylara ait maaşları ile birlikte iade devam edecektir.

20- Örnek Hesaplama

2003 yılı vergi matrahı toplamı 10.000.000.000 TL olan bir kişinin durumu ;

( Vergi matrahı bulunurken SSK primi,varsa şahıs sigortası primi, işsizlik sigortası , özel indirim ve sakatlık indirimi brüt ücretten mahsup edilir).


*Brüt ücret arttıkça, daha üst vergi dilimlerinden vergi ödendiği için iade oranı, yüksek ücretlerde daha fazla olacaktır.  İade oranı maaşa bağlı olarak  %5- % 13.3 arasında değişmektedir.