UNESCO korudu FIAT iş verdi

1993 yılından itibaren yenileme çalışmaları hızlanan şehir için en önemli desteği Fiat vermiş. Fiat, Matera’ya yakın Merfi bölgesinde kurduğu fabrikayla halka önemli istihdam alanı yaratmış. Bugün 50 bini aşan nüfusun 11 bini Fiat’ın

Merfi fabrikasında çalışıyor. Yani aileleriyle birlikte tüm nüfus Fiat’tan maaş alıyor.

10 BİN YILLIK TARİHE SAHİP MATERA'YA OTOMOTİVDEN ÖNEMLİ DESTEK- FOTO GALERİ
BİR şehir düşünün ki zaman tamamen durmuş. Yani hangi yılda ve hangi ülkede olduğunuzu anlamanız gerçekten çok güç. Geçen hafta İtalyan Fiat’ın davetlisi olarak Türkiye’den tek gazeteci olarak böyle bir şehre gitme şansını buldum. İsmi Matera. Birçok İtalyan’ın bile bilmediği bu zamansız şehir, ülkenin 20 coğrafi ve siyasi bölgesinden biri olan Basilicata’da bunuluyor. Bu bölge İtalya’nın en fakir bölgelerinden biri. Zaten İtalya güneye gidildikçe fakirleşen bir ülke. Basilicata’nın neredeyse yüzde 50’sinin dağlık olduğunu ve tarıma pek uygun olmadığını düşünecek olursak sanırım ne kadar fakir olduğu daha iyi anlaşılabilir. Zaten Basilicata halkı da tüm Güney İtalya gibi iş bulmak amacıyla yüzyıllardır göç etmiş. Bu bölgenin içinde yer alan ve tarihi 10 bin yıl önceye dayanan Matera ise bugün 50 binin üzerinde bir nüfusa sahip etkileyici bir şehir. Arap-Bizans ve Fransız etkisi altında bir karışım oluşturan şehir Barok tarzının açık biçimde Neopoliten etkisinde kaldığını da gösteriyor. Tuf isimli kayalık bölgede, kayaya kazılarak inşa edilen kiliseler ve evlerle oluşturulan meşhur ‘Matera Taşları’ (Sassi di Matera) isimli bu şehre araçla Bari Havalimanı’ndan bir saatte ulaşabiliyorsunuz.

KAPADOKYA İLE KARDEŞ

2014 yılında jeolik özellikleri nedeniyle Ürgüp’le daha doğrusu Kapadokya ile kardeş şehir olan Matera, bana göre Kapadokya ve Mardin’in karışımı. Çünkü bir taraftan kayaların içi kazılarak oluşturulan mağara evler (Kapadokya) bir tarafta da o kayalardan sökülen taşlarla yapılan yapılar (Mardin) var. Bugün dünyanın en büyüleyici şehirlerinden birisi olarak kabul edilen Matera’da kaya oluşumlarındaki sayısız doğal mağara ilk kent sakinlerinin evleri olmuş. İnsanların uzun yıllar öncesinde birbiri üstüne oydukları mağara odalar, kayalarda karmaşık labirentler meydana getirmiş. Öyle ki bir evin çatısı, bir diğerinin yolu, merdiveni, bahçesi veya bir diğer evin tabanı olup çıkmış. Doğal oyuklar ve insan eliyle yapılan mağaralar birbirinden ancak çok dikkatli bakılırsa ayırt edilebiyor. Tarihe bakıldığında buraya ilk yerleşim yaklaşık 10 bin yıl önce olduğu arkeolojik bulgulara dayanılarak söyleniyor. Bilim insanlarına göre ilk yerleşenler oldukça refah içinde yaşamışlar. Ancak daha sonra Avrupa kentlerinin gelişmesi ile fakir Matera’da hayat oldukça zorlaşmış. Altyapı yetersiz kalmış, su kullanımı oldukça çoğalmış, ‘sasi’ diye adlandırılan taşlarla yapılan evlerin havalandırılması ve aydınlatılması (penceresiz evler) yetersiz kalmış, tarım ise buhran içine girmiş.

1952’YE KADAR TAŞ DEVRİ
1952 yılına kadar şehirdeki yaşama tam anlamıyla ‘taş devri’ şartları hakimmiş. Yani su yok, elektrik yok, gelir yok, mağara gibi evlerde hayvanlarla birlikte çok ilkel şartlarda yaşanıyormuş. Tek gelir kaynakları şehirden göç eden akrabaların gönderdiği paralarmış. 1952 yılında halkın arasında memnuniyetsizliğin arttığını farkeden İtalya hükümeti yaklaşık 20 bin mağara-ev sakinini evlerinden zorunlu tahliye ederek, şehrin üstüne kurduğu yeni yerleşim bölgesine taşımış. Hükümet, daha sonra 40 yıl eski Matera’yı yerleşime kapatmış. Yasak şehir olmuş.

HOLLYWOOD’UN GÖZDESİ
1990’lı yıllara gelindiğinde ise şehir için restorasyon kararı alınmış ve çalışmalar başlamış. Ama asıl kapsamlı yenileme 1993 yılında Matera’nın Unesco tarafından dünya mirası listesine alınmasıyla başlamış. Matera bizim Kapadokya benzeri kayaya oyulmuş evlerinin orijinalliği ve bu durumun yerli ve yabancı dünya tarafından fark edilerek turistik bir zenginliğe dönüştürülmesiyle hızla ünlenmeye başlamış. Asıl çıkışı ise 2004 yılında Mel Gibson’un yönettiği ve dünyada büyük tartışma yaratan ‘Passion of christ’ (Tutku-Hz. İsa’nın Çilesi) filmiyle olmuş. Hollywood’un da keşfettiği ve birçok filme sahne olan Matera’ya turist akını başlamış ve özellikle kentin eski bölümü bu durumdan son derece iyi bir şekilde faydalanmaya başlamış. Şu anda da Matera’da Morgan Freeman’ın rol alacağı yeni Benhur filmi için çalışmalar başlamış durumda. Kenti gezdiğimizde gördüğümüz ve şahsen beni son derece etkileyen, kayalara oyulmuş tek bir odada tuvalet ve mutfak dahil sekiz nüfuslu ailelerin, biraz da bizim Güneydoğu misali yaşadığı evler şimdilerde bizim gibi turistlere o hikayelerin anlatıldığı müze evler haline gelmiş. O sefilliğin ardından o şehirde yaşayanlarsa şimdi anne ve babalarının sefaletinin acısını çıkarırcasına turizm hareketinden yararlanıyorlar. Ancak tüm bu gelişmeye rağmen turizm şehri ayakta tutmak için yeterli değil. İşte o an devreye bu yazıyı yazmama sabep olan, detaylarını hemen yanda verdiğim otomotiv sektörü giriyor.

Hedefi Tofaş’ın seviyesine ulaşmak

FIAT’ın 500X ve Jeep Renegade modellerinin üretimini gerçekleştirdiği, Avrupa’nın en büyük tesislerinden biri kabul edilen Merfi Fabrikası, bugün Dünya Klasında Üretim Programı (WCM) ekibinin gerçekleştirdiği denetimler sonucunda ‘Gümüş Fabrika’ seviyesinde. Merfi fabrikası’nın öncelikli hedefi ise Tofaş’ın iki yıl önce yükseldiği ‘Altın Fabrika’ seviyesine ulaşmak. Tofaş, Merfi’nin şu anki seviyesi olan ‘Gümüş Seviye’ye 2009 yılında ulaşmış, o tarihte bu seviye Fiat fabrikaları arasında bir ilki oluşturmuştu. Bu arada Merfi fabrikası ‘Google Maps’ üzerinden ziyaretçilerine kapılarını açarak fabrikanın sanal olarak ziyaret edilmesini başlattı.

Maaşları Merfi’den ALIYORLAR

1993 yılında Unesco’nun korumaya aldığı Matera’ya en önemli desteği ise İtalyan otomotiv devi Fiat vermiş. Fiat, 1993 yılında Matera’ya 1 saatlik mesafede kurduğu Merfi fabrikasıyla bölgenin kalkınması için harekete geçmiş. Bugün 50 bini aşan nüfusa sahip Matera’da yaşayan 11 bin kişi Merfi fabrikasında çalışıyor. Yani aileleriyle birlikte nüfusun neredeyse tamamı gelirini otomotiv sektöründen elde ediyor. Bu nedenle Matera’da yaşayanlar için Fiat’ın önemi çok büyük. Bugüne kadar 6 milyon adet otomobil üreten Merfi Fabrikası’nda şu anda Punta, 500 X ve Jeep Renegade üretiliyor. Merfi, Avrupa’da ilk Jeep üreten fabrika özelliğine de sahip. Fabrikada 8 bin kişi görev alırken, tedarikçilerle birlikte bu sayı 11 bini buluyor ve tümü Matera’da yaşıyor. Fiat, bu sosyal sorumluluk bilinciyle tüm dünyadan gazetecileri Merfi fabrikasına davet edip, bu fabrikada üretmeye başladığı yeni modeli 500X’le Matera’ya keyifli bir yolculuk yaptırıyor. Bu tur ‘Keşke herkes geçmişine böyle sahip çıksa’ dedirtiyor.

eozpeynirci@hurriyet.com.tr