Ucuz et... Ama herkese!

GIDA, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba bakanlığa gelir gelmez söz verdi. “Vatandaş ucuza et yiyecek.” Hatta fiyat da verdi: “Kıymanın kilosu 29 TL, kuşbaşı etin ise 31 TL olacak.” Oldu da... Et ve Süt Kurumu (ESK) tarafından yapılan açıklamaya göre kurum iki büyük market zinciri ile anlaşma sağladı. Buna göre 81 il ve ilçelerine yayılmış A101 ve BİM mağazalarında ucuz et ve kıyma vatandaş ile buluşacak. Vatandaşın Ekonomisi’ni ilgilendiren çok önemli bir karar. Sadece et değil, vatandaşın bütçesini ilgilendiren her ürünün ucuza satılmasını destekliyorum. Ancak Tarım Bakanlığı-ESK-Marketler üçgeninde belirlenen yeni sistemle ilgili aklıma takılan bazı sorular, sorunlar var.

1-ULAŞILABİLİRLİK: Satışın yaygın marketlerde yapılması çok olumlu. Bu vatandaşın ucuz ete ulaşma imkanını artıracak. Ancak, ESK bu marketlere ne kadar et satacağını tüm sorulara karşılık açıklamadı. Üstelik anlaşılan marketlerin başka kuşbaşı ve kıyma satması da yasak. İki market dışında başvuran diğer ulusal ve yerel marketlere de izin verilmedi. Bu durumda vatandaşın talebi yeterince karşılanacak mı? Marketlerden ucuz eti alıp mahalle arasında daha farklı fiyattan satmak isteyenler çıkarsa nasıl engellenecek?

2-KIYMA FARKI: Bugün piyasada çok farklı özelliklerde ve fiyatlarda kıyma satılıyor. 60 liradan tutun 25 liraya bile kıyma satılıyor. Burada temel etken kıymanın satıldığı semtin, marketin dışında özelliği. Yağlı yağsız, etin neresinden çekildiği fiyatı oluşturan temel etken olarak ön plana çıkıyor. Marketler ESK’dan karkas et alacak. Satılacak kıymanın özelliği nasıl olacak? Bu konuda henüz bir açıklama yapılmadı.

3-PAKET SATIŞ: Yetkililerin verdiği bilgilere, şu anki mevzuata göre, kıymanın açıkta satılması yasak. Ancak mat ambalajda satılmasının önünde bir engel yok. ESK etinden üretilen kıyma da, mat ambalajda olacak. Bu nedenle yasal sıkıntı yaşanmayacak. Ancak vatandaş eti görmeden çıkılmış kıymayı almak zorunda kalacak.

4-REKABET: Esnaf ve Sanatkarları Federasyonu Başkanı Bendevi Palandöken yeni satış sistemini Rekabet Kurulu’na götüreceklerini açıkladı. Oysa Rekabet Kurulu bu sisteme ekim ayının sonunda zaten ‘olur’ vermişti. Ben serbest piyasada devlet eliyle ‘ihalesiz’ bazı marketlere ucuz et verilip diğerlerinin talebinin karşılanmamasını anlayamadım.

5-ETLER NEREDEN: ESK’dan marketlere satılacak karkas etin menşei açıklanmadı. ESK yurtiçindeki üreticilerden karkasın kilogramını 25 liradan alacağını açıkladı. Bu durumda eğer ESK marketlere yerli eti verecekse aldığı fiyattan satacak. Kar elde edemeyecek. Üstelik diğer maliyetleri nedeniyle zarar edecek. Yurtdışından alınan karkas etin kilogramı ise 19 lira civarında. Marketlere verilecek etin menşei ESK’nın kar-zarar tablosunu da etkilemeyecek mi?

6-ÜRETİCİ NE YAPACAK: ESK yerli besicinin elindeki karkas etin kilosunu 25 liradan alacağını açıkladı. Ziraat Odaları Birliği Başkanı Şemsi Bayraktar’ın sorusunu ben de tekrar edeyim: “12 ilde kombinası bulunan ESK, kalan 69 ilde ve çok sayıda ilçe merkezinde nasıl alım yapacak. Üretici hayvanını bu ESK merkezlerine nasıl ulaştıracak? Yem ve diğer maliyetlere bir de zorunlu fiyat uygulaması eklenip üretici küstürülürse yerli üretim sıkıntıya girmez mi? ESK bu işi ne kadar sürdürecek? ESK ‘çekildim’ dediği anda piyasa şartları nasıl oluşacak.

PİYASANIN REGÜLASYONU ÖNEMLİ

EN başta da belirttiğim gibi. Etin ucuza piyasaya sürülmesi ve vatandaşa ucuza ulaşması çok önemli. Alınan kararla, 13 bin noktada kıyma ve et satışı yapılacak. Satılacak et piyasayı regüle edici nitelikte olacak. Et ve Süt Kurumu’nun da zaten esas görevi piyasayı regüle etmek. Bu kararlar piyasayı regüle edecek ve piyasanın genelinde et ucuzlayacaksa gerçekten tarihi bir karar. Ancak ucuz etin sadece belirlenen yerlerde ve kısıtlı miktarda satılması et fiyatını ucuzlatmaz. Hafta ortasında da yazmıştım. Herkes danaya bakıyor ancak et fiyatının ucuzlaması için ananın artması yani süt veren ve doğuracak inek sayısının çoğalması gerekiyor. Besicinin yem ve diğer maliyetleri düşürülmezse, pazardaki danalar talebe yetmediği için yüksek fiyattan satılmaya devam ederse ülke genelinde et fiyatları düşmez.

SON 24 SAATTE NE OLDU?