Üç büyük tehlike

Geçen yıl yaşanan don felaketi nedeniyle kayısıda üretim düştü, ihracat neredeyse sıfırlandı. Fındık rekoltesi de 150 bin ton geriledi. Zeytinyağında ise ihracatçı, pazar kaybetmemek için maliyetin altında satış yapıyor.

TÜRKİYE’nin dünya çapında üretim gücüne sahip olduğu 2 ürünü fındık ve kayısı geçen yılı rekolte kayıpları ile kapattı. Benzer durum birçok kişinin geçimini sağladığı zeytinyağında da yaşandı. Üretim kayıpları sonrası söz konusu ürünlerin fiyatları bir anda fırladı. Kayısının kilogram fiyatı 3 liradan 20 liraya yükseldi. Üretim olmayınca 400 milyon dolarlık ihracat neredeyse sıfırlandı. Fındık üretimi ise 600 bin tondan 450 bin tona geriledi. Üretici fiyatları 7.5 liradan 17.5 liraya kadar çıktı. Yapılan ihracat 270 bin tondan 210 bin tona düştü. Zeytinyağından da ihracat pazarlarını kaybetmek istmeyen ihracatçılar, kilogramı 14.5 liraya maledilen zeytinyağını yılın ilk iki ayında 11.25 liradan dış pazarlara satmaya başladı. Yaşanan tüm bu sıkıntılı süreç iç ve dış piyasada Türkiye’yi bir hayli zor durumda bıraktı. İç piyasada artan fiyatlar tüketicinin alım gücünü zorlarken, dış piyasada ise pazarları kaybetme tehlikesi baş gösterdi.

İhracatla beraber fiyatlar da artıyor

Türkiye Ziraatçılar Derneği Başkanı İbrahim Yetkin, “Söz konusu ürünlerde daha yüksek rekolte yakalansaydı problem yaşanmazdı. Planlama olmadığından iç piyasada fiyatlar yükseldi. Planlamanın hükümet nezdinde yapılması gerekiyor. Narenciyede de bu durum yaşanıyor. İyi ürünlerimizi dışarı satıp içeride ithal edilen ürünleri tüketiyoruz” dedi.

İran kayısısını Malatya kayısısı diye satıyorlar

2014’ün 30 Mart gecesinde yaşanan don felaketi sonrası Malatya’da neredeyse hiç kayısı kalmadığını dile getiren Malatya Yazıhan Ziraat Odası Başkanı Yunus Kılınç, “Resmi kurumlar rekolteyi 10-15 ton olarak açıkladı. Ancak biz üreticilere göre sıfırdı. 30 Mart’tan sonra fiyatlar bir anda 3 liradan 20 liraya kadar çıktı. Dünya iki üründe bize bağımlı. Kayısı ve fındık. Şu anda sıkıntılar var. Kayısıda da tozlaşma sağlanamıyor. İran gibi ülkelerden ithal edilen kayısı iç piyasada Malatya kayısısı diye yüksek fiyattan satılıyor. Malatya üretimiymiş gibi ihraç edilmek istendi. Eğer devlet destek vermezse gelecek de pek hayırlı gözükmüyor” diye konuştu.

Zeytinyağında maliyetin altında ihracat

Tarım Bakanı Mehdi Eker’in zeytinyağı piyasasında ikincilik hedefi koyduğuna değinen Tariş Yönetim Kurulu Başkanı Cahit Çetin“Üretim faaliyetleri düzgün ama pazarlama kötü. İkincilik üreticiyle gerçekleşir. ‘İthalat sopasıyla’ piyasayı dengelemeye çalışıyorlar”dedi. Fiyatlardaki artışın İspanya’daki düşük üretimden kaynaklandığını söyleyen Çetin, “Üretim 1.7 milyon tondan, 850 bine geldi. Üretici fiyatları 12-13 lirayı gördü. Yüzde 33’lük zam oldu” dedi. Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Başkanı Gürkan Renklidağ da “Pazarlarımızı kaybedebiliriz. 1 kilo zeytinyağının maliyeti 14.5 lira ama 11.3 liradan ihraç ediyoruz. Bu böyle gitmez” dedi.

Fındıkta Gürcistan tehlikesi

Fındıkta bir önceki yıl 600 bin ton olan rekolte 450 bin tona kadar geriledi. Bu durumun fiyatlara yansıdığının altını çizen İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkanı Ali Haydar Gören, “Fındığın kilosu 17.5 lira seviyesinde. Bu fiyatlar sanayiciyi tedirgin eder. Türkiye’ye göre daha geride olan Gürcistan ve Azerbaycan’da da fındık üretimi var. Gürcistan gazetelerinde fındık üreticilerinin demeçleri yer alıyor. ‘Türkiye’yi fındık konusunda geçeceğiz’ diyorlar. Çünkü fiyat avantajları var” dedi. Fındıkta tonaj olarak ihracatın azaldığını ancak ciroda fiyatlardan dolayı artış yaşandığına değinen Gören, “210 bin ton ihracatla 3 milyar dolar elde edeceğime, 300 bin ton ihracatla 3 milyar dolar gelir elde etmeyi tercih ederim” diye konuştu.