Türkiye'de sağlık harcamaları artıyor

SEPD ve SGU tarafından Ankara’da düzenlenen kongrede TÜİK’in verilerine dayanılarak katastrofik harcama yapan hane sayısı verileri açıklandı. Buna göre, Sağlıkta Dönüşüm Projesinin başından itibaren sağlık harcaması nedeniyle fakirleşen hane sayısı önce büyük bir başarı ile düşüşe geçmişti. Sağlıkta Dönüşüm Projesi başlamadan önce 2002 yılında katastrofik harcama yapan hanelerin oranı yüzde 0.81 olarak ölçülmüştür. Takip eden yıllarda düşüşe geçen bu oran 2012 yılına kadar yüzde 0.14 ile en düşük değerine erişmiştir. Ancak aradan geçen zamanda yükselişe geçmiş olan bu oran 2014 yılında yüzde 0.31 olarak ölçülmüş olup bu artışın nedenlerinin sağlık politikaları ile bağlantılı olabileceği belirtildi.

Dünya Sağlık Örgütü raporlarına göre; hane halklarının yaptığı sağlık harcaması, hanelerin finansal korumadan yoksun kalarak zorunlu ihtiyaçlarından fedakarlık etmelerine, mevduat hesaplarını kullanmalarına, varlıklarını satmalarına veya borçlanmalarına yol açabilir. Bazı ülkelerde yoksul hanelerin borçlanmasındaki temel sebeplerden biri sağlık harcamasıdır. Dünya Sağlık Örgütü bu tür durumları, “sağlık harcamalarının yarattığı finansal katastrofi” olarak nitelendirmektedir.

Son dönemlerde sağlık harcamalarının hane halkları üzerinde yarattığı etkinin ölçülmesi konusunun gerek dünyada, gerekse ülkemizde önem kazandığı, çeşitli çalışmalar yapıldığı görülmektedir.TÜİK, 2002 yılından itibaren her yıl düzenli olarak Hane halkı Bütçe Anketi (HBA) uygulamaktadır. Araştırma, her yıl 1 Ocak–31 Aralık tarihleri arasında bir yıl süreyle her ay değişen örnek hane halklarına uygulanmaktadır. Ulusal Adres Veri Tabanı kullanılarak oluşturulan bloklardan yerleşim yeri büyüklüğüne orantılı olasılıkla anket yapılacak bloklar belirlenmekte ve bu bloklardan nihai örnekleme birimi olan hane halkları sistematik olarak seçilmektedir.

Sağlık harcamasının ödeme kapasitesine oranı yüzde 40 ve daha büyük olan haneler, “katastrofik sağlık harcaması yapan haneler” olarak nitelendirilmektedir. Yoksul olmayıp sağlık dışında kalan harcaması, kendi eşdeğer hane büyüklüğüne göre belirlenen yoksulluk sınırından küçük olan haneler, “katastrofik sağlık harcaması nedeniyle yoksullaşan haneler” olarak belirlenmektedir.

Hane halkı bütçe araştırmasının 2014 yılında elde edilen sonuçlarına göre; Türkiye genelinde hane halklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 24,8 oranıyla konut ve kira harcamaları alırken, harcamaların yüzde 19,7’si gıda ve alkolsüz içeceklerden oluşmuştur. Türkiye genelinde yapılan harcamalar içinde en düşük paya sahip olan grup ise yüzde  2,1 oranıyla sağlık harcamaları olmuştur.

Sağlık harcamalarının hanehalkının ödeme kapasitesine oranının 2002 yılında yüzde 3 olarak hesaplandığı, sonraki yıllarda yüzde 2 civarında seyrettiği ve 2014 yılında ise yüzde 2,5 olarak arttığı görülmüştür.