Türkiye 'vergi istisnası' cenneti

Gelirler Genel Müdürlüğü, vergi sistemi yoluyla devletin vazgeçtiği gelirlere yönelik detaylı bir araştırma yaptı. Vergi sisteminde istisna, muafiyet, vergi ertelemesi ve düşük vergi oranı şeklinde ortaya çıkıp vergi kaybına yolaçan bu uygulamalar ''Vergi Harcamaları'' raporunda toplandı.

OECD ülkelerindeki durumu da irdeleyen Vergi Harcamaları araştırmasına göre, ülkemizde çok yaygın bir şekilde vergi istisna ve muafiyeti ile düşük oranlı vergi ve erteleme gözleniyor. Bu şekilde devlet, çok büyük miktarlarda gelirden feragat ediyor.

Vergideki ayrıcalıklı uygulamaların bir bölümü Gelir, Kurumlar, KDV, Damga, Emlak, Taşıt Alım, Motorlu Taşıtlar, Banka ve Sigorta Muameleleri, Akaryakıt Tüketim, Veraset ve İntikal, Harçlar ve Belediye Gelirleri Kanunları ile düzenleniyor.

VERGÄ°DE KÄ°ME NE VERÄ°LÄ°YOR?

Araştırmada vergi kanunlarıyla devletin vazgeçtiği gelirlerden birbölümü şöyle sıralanıyor:

GELİR VERGİSİ: 23 ayrı ayrıcalık bulunuyor. 

Esnaf ve diplomat muaflığı, ücret istisnaları, serbest meslek kazanç istisnası, PTT acentalarında kazanç istisnası, gayrımenkuller ve haklarda istisna, tazminat ve yardımlarda, vatan hizmetleri yardımlarında, teçhizat ve tayın bedellerinde, tahsil ve tatbikat ödemelerinde, teşvik, ikramiye ve mükafatlarda istisna, sergi ve panayır istisnası, özel indirim, sakatlık indirimi, yatırım indirimi, beyanname verilmeyen menkul sermaye iratları, kar payları ve gayrımenkul sermaye iratları

KURUMLAR VERGİSİ: Ayrıcalıklar 8 başlık altında toplanıyor.

Kurumlar vergisinden muaf olanlar (Darphane ve Damga Matbaası, Milli Piyango Ä°daresi, Askeri fabrika ve atölyeler, ilim, fen ve güzelsanatlar ile tarım ve hayvancılığı öğretmek için iÅŸletilen kamu müesseseleri, spor kuruluÅŸları, Bakanlar Kurulu'nca vergi muafiyeti tanınan vakıflar, dini bayramlarda günlük gazete yayım ve satışı faaliyetinde bulunan gazeteciler cemiyetine ait müesseseler v.b)Â

Kamuya makbuz karşılığı yapılan bağışların kurum kazancının yüzde 5'ine kadar kısmının indirilmesi, yabancı ülkelerde ödenen vergilerin mahsubu.

Hayat sigorta şirketleri ve emekli sandıklarının hisse senedi ile Kanunda yeralan yatırım fonlarına ait katılma belgelerinin alım satımında elde ettikleri gelirlerin 5 yıl süreyle kurumlar vergisindenmüstesna edilmesi.

Yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinden sağlanan gelirler ile tam mükellef kurumların iştirak hisselerinin veya gayrımenkullerinin satışından doğan kazancın aynı yıl kurum sermayesine ilave edilen kısmının vergiden müstesna edilmesi.2003 yılı sonuna kadar ki banka birleşmeleri ve devirlerine yönelik istisna.

KATMA DEĞER VERGİSİ: 11 başlık altında toplanıyor.

Mal ve hizmet ihracatı, araçlar, petrol aramaları ve teşvik belgeli yatırımlarda istisna, taşımacılık ve ithalat istisnası, diplomatik istisnalar, sosyal ve askeri amaçlı istisnalar, bazı mallara indirimli KDV, konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri, özelleştirme kapsamına alınan iktisadi kıymetlerin teslim ve kiralanması işlemleri

NEREDEYSE HER YERDE VERGÄ° AYRICALIÄžI VAR

Araştırmaya göre, vergi kanunları dışındaki kanunlarda da çok sayıda istisna ve muafiyete yer veriliyor. Bu şekilde 148 değişik kanunla devlet, büyük miktarlarda vergi alacağından vazgeçiyor.

Bu kanunların bir bölümü de şöyle sıralanıyor: 

Telgraf ve Telefon, Askerlik, Belediye, İskan, Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri, Emniyet Teşkilatı, İller Bankası Devlet Tiyatrosu ve Posta Kanunları.Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun, Orman, İlköğretim ve Eğitim, Gümrük, Devlet Memurları, Gecekondu, Kimlik Bildirme ve Siyasi Partiler Kanunları.

Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü Kuruluşu Hakkında Kanun, Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu Kanunu, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği Teşkilat Kanunu, TRT Kanunu, Boğaziçi Kanunu, Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu, İstanbul İlinde Yapılacak Olimpiyat Oyunları Kanunu, Futbol Federasyonu Kanunu.

Aynı şekilde 16 değişik kanun hükmünde kararname de çok sayıda vergi ayrıcalığını içeriyor.

BİLANÇODA ORTAYA DÖKÜLECEK

Gelirler Genel Müdürlüğü, ayrıcalıklı alanlardaki vergi kaybını tek tek ortaya çıkarmak için de çalışmaya başladı.

Bu arada Gelirler Genel Müdürü Akif Hamzaçebi, ''Vergi Harcamaları'' raporunda, sadece 2000 yılında yatırım indirimi nedeniyle 400 trilyon liralık bir vergi kaybının olduğunu belirterek, şu değerlendirmelerde bulundu:

''Devletin vergi sistemi yoluyla yaptığı harcamaların amacına ulaştığı noktasında yoğun kuşkular vardır. Örneğin vergi ile belirli bölgelerde yatırımlar daha fazla teşvik edilmesine rağmen, bu bölgelerdeki yatırımların teşvik nedeniyle diğer bölgelere nazaran daha fazla arttığına ilişkin kuvvetli bir kanıt henüz elde edilememiştir.

Diğer taraftan vergi harcamaları ile en çarpıcı noktalardan birisi, uygulamadaki zorluklar nedeniyle harcamaların amacından saparak hedeflenen grup ya da faaliyet dışındakilere bir transfer haline dönüşmesidir.''

Hamzaçebi, OECD ülkelerinde 1980'lerden itibaren vergi oranlarında büyük indirimler yapıldığına da dikkat çekerek, ortalama en yüksek gelir vergisi oranının 13, kurumlar vergisinin de 10 puan düşürüldüğünü ama vergi gelirlerinin daha da arttığına işaret etti. Genel Müdür, şöyle devam etti:

''Çünkü oranlarda indirim yapılırken, vergi tabanı genişletilerek oran düşüşünden kaynaklanan kayıplar telafi edilmiştir. Vergi tabanının genişlemesi ise ekonominin büyümesi ve kayıt dışı ekonomiyi kayıtlı hale getirmenin yanısıra, vergi sistemindeki istisna, muafiyet, vergi oran kolaylığı gibi harcamaları büyük ölçüde kaldırarak gerçekleştirilebilir.

Vergi kanunları dışındaki mevzuatlarda yeralan vergi harcamalarının da sistemi bozduğu ve uygulamaları karmaşıklaştırıp zorlaştırdığı da bir gerçektir."