‘Türkiye e-ticaret cenneti olabilir’

Gazeteci Hakkı Öcal hobi olarak başladığı bilgisayar teknolojisinde bugün özellikle elektronik ticaret konusunda

önemli bir uzman. Öcal’la internet üzerinden röportaj yaptık. Türkiye’nin elektronik ticaret konusunda son teknolojileri kullanma şansı olduğunu söyleyen Öcal, ‘Üç yılda ABD’ye yakın bilgisayarlaşma düzeyine ulaşacağız’ diyor.

Hürriyet Gazetesi'nin eski yazı işleri müdürlerinden Dr. Hakkı Öcal hobi olarak başladığı bilgisayar teknolojisinde bugün önemli uzmanlardan biri. ABD'de yaşıyor. Sistem operatörü (MCSE) ve sistem eğitim sertifikaları almış. Halen NVC Koleji'nde Web Tasarımı dersleri veriyor. PCWorld dergisinde yazan Öcal'ın yayınlanmış birçok kitabı da var. Öcal'la elektronik ticaret konusunda söyleşi yaptık.

BAŞARI YOLLARI

Dünyadaki örneklerine bakınca, elektronik ticaretin başarılı olma şartları nelerdir?

Elektronik ticaret, katalog ticaretinin, yeniden dünyaya gelişidir. Bilgisayarın yaygınlaşması birinci şart. ABD'de her 1000 haneden 690'ında en az bir adet kişisel bilgisiyar bulunduğunu biliyoruz. Avrupa Birliği ülkelerinde bu sayı 480. Sonra, müstakbel elektronik ticaret müşterilerinin kredili ödeme imkanı olması gerekir. ABD'de kredi kartı sahiplerinin oranı artık yüzde 100 olarak kabul ediliyor. AB'de rakam Yunanistan, Portekiz, İspanya da katılınca epeyce düştü, ama ilk 12 ülke itibariyle oran yüzde 70. Üçüncü ön koşul, etkin ve ucuz dağıtım sisteminin varlığı. ABD bunu, katalog ticaretinin altyapısından devraldı; AB'de ise yol ve araç zaten vardı; iki-üç yıl içinde bir iki ülkede mevcut devlet tekelleri de kaldırıldı ve gerekli sistem doğdu. Son ön koşul, tüketicinin korunması için hukuksal altyapı. ABD'de yarısını yediğiniz çikolatayı ve üç gün giydiğiniz iç çamaşırını bile 'tatmin olmadım!' gerekçesiyle geri verebiliyorsunuz. AB'de bu sorunların çözümü için yeni yeni yasalar çıkıyor.

TÜRKİYE’NİN ŞANSI

Yani elektronik ticaret Türkiye'de olmaz mı diyorsunuz?

Sosyo-ekonomi alanında çalışan bilim adamlarının bayıldığı bir kavram var: Geç kalmanın avantajı. ABD, kişi başına sayısal telefon santrali en az olan ülke. Neden? Çünkü telefon sistemi, sayısal sistem icad edilmeden önce, bütün ülkeyi kaplamıştı ve bu yatırım henüz ekonomik ömrünü tamamlamadığı için analog sistemleri kimse söküp atamıyor. Oysa Türkiye'de elektronik ticaretin gerektirdiği hızlı elektronik haberleşme (daha da indirgersek, internete hızlı bağlanabilme) sağlayan sayısal santral sistemi daha ucuza ve daha kolay kuruluyor. Karayolları şebekemiz, mevcut kamyon ve diğer toptan ticaretin gerektirdiği ulaştırma sistemlerimiz; etkin ve yaygın bankacılık ağı, hepsi var. Bilgisayarlaşma ayrı bir sorun. Bilgisayar ve yan ürünlerinin yayılması, ticaret politikası önlemleri ile teşvik edilirse, üç yılda bırakın AB'yi, ABD'ye yakın bilgisayarlaşma düzeyine ulaşacağımızı adım gibi biliyorum. Türkiye, çok kolay bir elektronik ticaret cenneti olabilir.

İşe başlamak için ne yapmak gerekli? Siz, bugün böyle bir atılımda bulunmaya karar verseydiniz, nereden başlardınız?

Elektronik ticaret alanında iki tür firma görüyoruz: Mevcut bir katalog ticareti kurumunun veya başka tür bir ticaret kurumunun kurduğu elektronik ticaret bölümü, ve aklına iyi fikir gelen ve 'Hadi bunu uygulayalım!' diyenlerin oluşturduğu start-up kuruluşlar. Her ikisi de işe aynı yerden başlıyor: Bilgisayardan. Şimdi elektronik ticaret neden kárlı ve kolay? Çünkü nerede ise sıfır sabit sermaye ile işe başlıyorsunuz. Stoklar da nerede ise sıfır. Cari yatırım, personel giderleri filan, kendi maaşınızı ve bu işe beraber atıldığınız kardeşiniz veya komşunun çocuğunun maaşını hesaba katmazsak. Stok ve cari giderlerin artması, işin gelişmesiyle birlikte oluyor. Yani bu masraf, kendi kendisini ödeyerek gelişiyor. Ben böyle bir işe girecek olsaydım, iyi bir fikir bulmuş olmak şartıyla, hemen hızlı bir bilgisayar edinir ve kendime iyi bir Internet Servis Sağlayıcı'da site alanı alırdım.

ÖNCE İYİ BİR FİKİR

Eğer Internet sitesi oluşturma tekniklerini biliyorsam; kendi sitemi kendim yapardım; ama artık buna da gerek kalmadı. Bir bilgisayar mağazasından, bir kaç yüz dolara elektronik dükkan kurma programı alırsınız; mal ve hizmetlerin Internet ziyaretçinize sunuluşundan, siparişlerin verilmesini sağlayan ekranlara kadar, ziyaretçi-müştericinin gireceği kredi kartı numarasını, kredi kartı veren bir bankanın bilgisayarından doğrulamaya kadar, sipariş listesini, dağıtım ve sevk pusulalarını yazıcıda basmaya, hatta ve hatta paketlerin üzerine yapıştırılacak etikete, çeşitli dağıtım firmalarının istediği form -makbuzlara kadar gerekli bütün evrakın basılmasına kadar her işi yapan ve bununla da kalmayıp, bu bilgileri bir muhasebe programında kullanılacak şekilde sabit diske kaydeden programlar var. Bunların çoğunu site alanı veren firmalar ücretsiz hizmet olarak da veriyorlar. Dediğim gibi, önce iyi bir fikir. Sonrası inanılmaz derecede kolay.

Peki başarılı olur muydunuz?

Başarı, işe başlamanın değil, devam etmenin şartıdır, ve işi nasıl sürdürdüğünüze bağlıdır. Bir kere Türkiye'de de ödemeli gönderme diye bir imkan var. İkincisi yavaş da olsa, özel dağıtım firmaları hızlı bir şebeke oluşturmuş bulunuyorlar. Bu iki altyapı imkanı diyebileceğimiz şeyden başkasına ihtiyacım olacağını sanmıyorum; bunlara ben şahsen elektronik olarak sattığım her malı, geri gönderme masrafı bana ait olmak üzere mutlaka geri alacağım güvencesini eklerdim. Bu muhtemel müşterilere, sonuç itibariyle görmeden aldıkları bir mala karşı güven veriyor. Yatırım masraflarım yok denecek kadar az; stok maliyetim nerede ise sıfır. Bana düşen, internette güzel bir site; güvence ve alıcı ile toptancı arasında yıldırım gibi bir bağ kurmak için gece gündüz demeden, ağır bir çalışma. Bunu garanti ediyorsam, geriye iyi bir fikir bulmak kalıyor.