Tüpraş yine şampiyon çıktı, kriz Halk Ekmek’i ‘devler ligi’ne soktu

TÜRK sanayisinin en büyük kuruluşu yine Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş. (Tüpraş) oldu. İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2008 Raporu”na göre, Tüpraş 27.7 milyar TL’lik üretimden satış hacmiyle Türkiye’nin en büyük sanayi kuruluşu listesinde birinci oldu. Tüpraş’ı 6.2 milyar TL ile EÜAŞ, 6 milyar TL ile Ford Otomotiv izledi. Krizli günlerin sanayideki etkisini gösteren en ilginç gelişme ise dar gelirliye ucuz ekmek üreten İstanbul Halk Ekmek’in, 136.5 milyon liralık ciroyla 397’inci sıradan ‘büyük sanayiciler sınıfına’ girmesi oldu. Halk Ekmek 2007’de 91.5 milyon TL ciroyla ‘ikinci 500 listesinde’ 23’üncü sıradaydı. Bu duruma göre Halk Ekmek 1 yılda 126 sıra birden yükseldi.

İhracat ve kârlılık

500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesinde en fazla ihracat yapan ilk özel kuruluş sıralamasında da Tüpraş birinci oldu. Tüpraş 4.5 milyar dolar ile ihracat sıralamasında ilk sırada yer alırken, Ford otomotiv 3.7 milyar dolar ile ikinci, Oyak Renault 3.3 milyar dolar ile üçüncü oldu. 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun ihracatı 2008’de yüzde 24.2 arttı. En fazla kâr eden kuruluşlar listesinde 1.8 milyar lira ile Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) birinci oldu. TPAO karlılıkta 2007’de 7’inci sıradaydı. TPAO’yu 729.2 milyon TL ile Philip Morris, 616.5 milyon TL ile Ford Otomotiv izledi.

İlk 500 ve ilk 50

Türkiye’nin “500 Büyük Sanayi Kuruluşu”nun yarattığı brüt katma değerin Türkiye GSYH içindeki payı 2007’de yüzde 9.3 olmuştu. Geçen yıl bu oran yüzde 8.4’e geriledi ve 2001 yılına çok yakın bir orana indi. 500 büyük sanayi kuruluşu içinde, istihdam hariç diğer göstergelerde ilk 50 kuruluşun ağırlığı ise yüksek oranlarda gerçekleşti. 2007’de üretimden satışların yüzde 49.8’i ilk 50 kuruluşa aitken bu oran 2008’de yüzde 52.6’ya yükseldi. Bu artışta 2008 yılında özellikle petrol ve ana metal sanayi ürünlerindeki büyük fiyat artışlarının etkili olduğuna işaret edildi. Üretici fiyatlarıyla brüt katma değerde ilk 50 kuruluşun “İSO 500” içindeki payı yüzde 53.7 oldu. 2007’de bu oran yüzde 58.1 olmuştu. Vergi öncesi dönem kâr ve zararında ise ilk 50 kuruluşun payı 2008’de yüzde 58.8’e yükseldi. Bu pay önceki yıl yüzde 43.9 olmuştu. Rapora göre, ilk 50 kuruluşun ihracattaki payı da yüzde 56.5’ya yükseldi. Bu oran 2007’de yüzde 54.9’du. İlk 50 sanayi kuruluşunun, istihdamda 500 içindeki payı ise yüzde 31’e geriledi. 2008 yılında İSO 500’deki ilk 50 kuruluş, Türkiye GSYİH’sinin yüzde 4.5’ini, Türkiye ihracatının ise yüzde 29’unu gerçekleştirdi.

Bizim devler Fortune 500 listesinde kaçıncı sırada

TÜRKİYE’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu listesi ile ABD’nin Fortune 500 sıralaması karşılaştırıldığında, 2008 yılında 7 Türk sanayi kuruluşu Fortune 500 sıralamasına girebiliyor. 2008’de ilk sıradaki Tüpraş, Fortune 500’de 115’inci sıraya, 2’inci sıradaki Petrol Ofisi 206’ncı sıraya, 4’üncü sıradaki Ford Otomotiv 438’inci sıraya, 6’ncı sıradaki EÜAŞ 479’uncu sıraya, 7’nci sıradaki Arçelik de 493’üncü sıraya girebiliyor. İSO uzmanları, Fortune 500 listesinin toplam ciro üzerinden oluştuğunu, bu nedenle Türk sanayi şirketlerinin de üretim dışı gelirlerini dikkate alarak bu listedeki yerini belirlediklerini belirttiler. İSO
500 listesi için sadece üretimden satış gelirlerini
esas alıyor.

Hürriyet, ilk 100’den kopmadı sektöründe yine birinci oldu

HÜRRİYET Gazetecilik ve Matbaacılık A.Ş., “Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu” listesinde 92’inci sırada yer aldı. Hürriyet, 2008’de gerçekleştirdiği 536.1 milyon TL’lik üretimden satış cirosuyla, Kağıt, Kağıt Ürünleri ve Basım Sanayi sektöründe de liderliğini korudu. Bu sektörde, özellikle gazetecilik matbaacılık alanında faaliyet gösteren şirketlerden Doğan Gazetecilik A.Ş. 292.7 milyon liralık ciroyla 3’üncü, 251.8 milyon TL ile İpek Kağıt Sanayi ve Ticaret A.Ş. 5’inci, 220.4 milyon lira ile Feza Gazetecilik A.Ş. 9’uncu, 104.8 milyon lira ile de İhlas Gazetecilik A.Ş. 17’nci sırada yer aldı.

Koç: 49.9 milyar lira ciroyla ‘İlk 500’ün yüzde 21’i bizim

İSO 500 listesinde 14 şirketiyle yer alan Koç Topluluğu, 5 şirketini de ilk 10 arasına soktu. Türkiye’nin en büyük kuruluşu Tüpraş’ın bünyesinde bulunduğu Koç, Ford Otomotiv, Tofaş, Arçelik ve Aygaz ile de ilk 10 arasında yer aldı. Koç Holding CEO’su Dr. Bülent Bulgurlu, “Listede yer alan Koç Topluluğu şirketleri 49.9 milyar TL ile, İSO 500 cirosunun yüzde 21’ini, özel sektörün ise yüzde 22’sini temsil ediyor. Sıralamaya giren Koç Topluluğu şirketlerinin ihracatı 2008 yılında 13.8 milyar dolar ile özel sektör ihracatının yüzde 21’ini oluşturdu. Küresel piyasalarda 2008’in başından itibaren başlayan daralmaya rağmen, aldığımız tedbirler ve odaklanma stratejimiz sayesinde, listede yer alan şirketlerimiz 1.6 milyar TL kâr ile toplam özel sektörün yüzde 16’sını, brüt katma değerde ise 21.5 milyar TL ile toplam özel sektörün yüzde 29’unu teşkil etti. Koç Topluluğu, kurucusu merhum Vehbi Koç’un ‘Ülkem varsa ben de varım’ ilkesi doğrultusunda, Türkiye için vergi, istihdam, üretim ve ihracat başta olmak üzere her alanda katma değer yaratmaya devam edecektir” dedi. Koç’un listeye giren diğer şirketleri Grundig Elektronik, Türk Traktör ve Ziraat, Tat Konserve, Arçelik-LG Klima, Mogaz Petrol, Otokar Otobüs Karasoreri, Entek Elektrik Üretimi, Demir Export ve RMK Marine oldu.

Özel sektör, katma değerde açık ara önde, dolaylı vergi tavanda

500 Büyük Sanayi Kuruluşu Raporu’na göre 2008’de özel kuruluşlardaki kişi başına yaratılan  brüt katma değer, kamu kuruluşlarında yaratılan brüt katma değerden yüzde 40.4 daha büyük oldu. Özel kuruluşlarda kişi başına yaratılan net katma değer, kamu kuruluşlarında yaratılan net katma değerden yüzde 61.6 daha yüksek olurken, gerek brüt gerekse net katma değer rakamlarının özel sektörün daha verimli çalıştığını ortaya koyduğu belirtildi. Özel kuruluşlarda brüt katma değer içinde net dolaylı vergi payı 2008’de yüzde 50.8 olarak gerçekleşti. Raporda, “Bu şu anlama gelmektedir: 1992 yılında özel kuruluşlarda
yaratılan brüt katma değerin yüzde 10.5’i net dolaylı vergi olarak devlete ödenirken, bu oran son 17 yılda 4 kattan fazla artarak yüzde 50’lerin üzerine çıkmıştır” denildi.