Tüketimde ‘fren’ etkisi
Güncelleme Tarihi:
Enflasyonu kontrol altına alma hedefiyle gidilen sıkılaşma, perakende satışlara yansımaya devam ediyor. TÜİK verileri, temmuzda vatandaşın tüketim harcamalarında fren yaptığını; elektronik ev aletleri ve mobilya satışlarının ise COVID-19 pandemisinin etkili olduğu 2020 Nisan’dan bu yana en sert düşüşü kaydettiğini ortaya koydu. Veriler aynı zamanda, otomotivde rekor satışlar devam ederken akaryakıt satışlarının gerilediğine de işaret etti. Gıda grubu satışlarındaki yavaşlama ise belirginleşti.
İç talebi makul bir düzeyde tutup, enflasyonu kontrol altına almak amacıyla parasal sıkılaşmaya gidilmesinin sonuçları, resmi verilere yansıdı. Enflasyonist baskıların azalmasının etkisiyle TÜFE ağustosta yüzde 2.47 artmış; gıda fiyatlarının düşmesi, döviz kurundaki ılımlı seyir ve yurt içi talebin artış hızındaki yavaşlama aylık enflasyonun bir önceki aya kıyasla düşük gelmesinde etkili olmuştu. İç talebe yönelik önemli bir veri de önceki gün Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK) geldi. Ticaret Satış Hacim Endeksi verileri, perakende satışlarda sert fren yaşandığını ortaya koydu. Buna göre perakende satış hacmindeki artış, Temmuz 2024’te aylık bazda yüzde 0.8’de, yıllık bazda yüzde 5.4’te kaldı. Aylık bazda yaklaşık bir puanlık yavaşlama görülürken; yıllık bazda son iki senenin en yavaş artışı kaydedildi. Böylece, perakende satışlarda Temmuz 2022’de görülen yüzde 5.1’lik artıştan sonraki en yavaş artış izlenmiş oldu. Bu verilerin, parasal sıkılaşma tedbirlerinin tüketime yansımasının bir göstergesi olduğu belirtildi.
PANDEMİDEN BU YANA EN SERT DÜŞÜŞ
Veriler aynı zamanda, elektronik ev aletleri ile mobilya satışlarının COVID-19 pandemisinin Türkiye’deki ilk etkilerinin görüldüğü Nisan 2020’den bu yana en kötü performansına işaret etti. Temmuzda aylık bazda yüzde 1, yıllık bazda yüzde 11.7 gerileyen bu satışlar, yaklaşık 4.5 yılın en sert düşüşünü kaydetmiş oldu.
Söz konusu sert gerilemenin nedenlerini Hürriyet’e değerlendiren Türkiye Mobilya Sanayicileri Derneği (MOSDER) Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Balcı, kredi kartı faizlerinin ulaştığı yüksek seviyenin satışlarda yavaşlamaya neden olduğuna işaret etti. Türk Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD) Yönetim Kurulu Başkanı Yaman Tunaoğlu ise “Böyle dönemlerde gıda, kira gibi temel yaşamı etkileyen harcamalar önceliklendirilir. Beyaz eşya, cep telefonu ve diğer elektronik eşyalara yönelik harcamalar ertelenir. Yalnızca evlenecek çiftlere yönelik satışlarda bir hareket var. Asgari ücrete ara zam yapılmaması, enflasyonist baskıların azalsa da sürmesi, özellikle sene sonuna doğru bu harcamalarda daha fazla düşüş getiriyor” değerlendirmesinde bulundu.
OTODA REKOR YAKITTA GERİLEME
TÜİK verileri ayrıca, otomotiv satışlarında rekor devam ederken akaryakıt satışlarının ise iki yılın en sert düşüşünü yaşadığına işaret etti.
Otomotivde ağustos ayı, talebin sınırlı da olsa yükseldiği bir ay olmuştu. Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği’nin (ODMD) Ocak-Ağustos 2024 verilerine göre, ağustosta otomobil ve hafif ticari araç satışları yüzde 0.8 büyüyerek 90 bin 134 adetle tüm zamanların ‘ağustos rekoru’nu kırdı.
Bir ay geriden gelen TÜİK verileri ise temmuzda elektronik ev aletleri ve mobilyadan sonra en sert düşüşün akaryakıt satışlarında gerçekleştiğini ortaya koydu.
Otomotiv yakıtı satışları temmuzda aylık yüzde 3.7 daraldı. Bu, yılın en düşük satış hacmi olarak kayıtlara geçti. Temmuzda yıllık bazda ise yüzde 9.7 gerileyen akaryakıt satışları, son iki yılın en sert düşüşünü yaşamış oldu.
Enerji Petrol Gaz İstasyonları Sendikası (EPGİS) Başkanı Fesih Aktaş, uluslararası piyasaların ve döviz kurunun etkisiyle akaryakıt fiyatlarının ulaştığı yüksek seviyeye işaret etti ve “Satışların düşmesi fiyatların geldiği seviyeyle doğru orantılı. Bir de akaryakıt satışlarının yüzde 80’i kredi kartıyla yapılıyor ve yakıt özelinde taksit de yok. Vatandaşın kredi kartı limitleri ise dolu. Satışlardaki düşüş bir süre daha düşmeye devam edecektir” ifadelerine yer verdi.
GIDADA 2 YILIN EN YAVAŞI
TÜİK verileri ayrıca, gıda ürünlerinin satışlarında da yavaşlamaya işaret etti.
2024 Haziran’da aylık yüzde 0.7 olan gıda ve içecek satışlarındaki artış oranı, temmuzda yüzde 0.2’de kaldı. Bu oran yıllık bazda ise yüzde 8.2’den yüzde 7.7’ye geriledi. Böylece gıda satışları son 26 ayın en yavaş artışı kaydetmiş oldu.
Tekstil, giyim ve ayakkabı satışları ise temmuzda aylık bazda yüzde 0.2 gerilerken, yıllık bazda yüzde 0.7 daraldı. Böylece, bir yandan tekstil ihracatçısı kurdaki artışın maliyetlerin altında kalmasından dolayı ihracat pazarlarında fiyat tutturamaz hale gelmesinden yakınırken; iç piyasadaki satışların da daralmaya devam ettiği görüldü.