Tüketici test

SODALAR

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin nitrit içerdiği gerekçesiyle üç maden suyunun ithalatını yasaklamasıyla akıllarda oluşan ``Türkiye'de ki maden suları sağlıklı mı?'' sorusuna Hürriyet'in Tüketici Köşesi olarak yanıt bulmaya çalışıyoruz. Kıbrıs'a ithalatı yasaklanan Bella Salihli, As-Koop Kızılcahamam ve Yıldız marka maden sularının ardından şimdi de piyasada satılan sekiz ayrı marka maden suyunu tahlil ettirdik.

İlk önce, Yıldız, As-Koop Kızılcahamam ve Salihli Bella marka maden sularını nitrit, amonyak, coliform bakteri ve e-coli açısından tahlil ettirdik. Tahlillerin sonucunda bu üç maden suyu, amonyak, coliform bacteri ve e-coli açısından gıda maddeleri tüzüğüne uygun bulundu.

Ancak, her üç maden suyunun nitrit içerdiği saptandı. Türk Gıda Maddeleri Tüzüğü'ne göre de maden sularının nitrit içermemesi gerekiyor.

Çünkü, genellikle organik maddelerden oluşan nitritler, toprakta nitrobakteriler tarafından nitrata dönüşüyor. Bu nedenle, nitritlerin sularda çok az miktarda dahi bulunmaması gerekiyor. Bunun da nedeni, nitrit bağırsaklardan emilerek, kandaki hemoglobini methemoglobine çeviriyor. Methemoglobin de kandaki bileşik oksijenin dokulara taşınamamasına yol açıyor.

Ayrıca nitritler, bağırsaklarda besinlerde bulunan sekonder ve tersiyer aminlerle bileşerek, nitosaminlerin meydana gelmesine neden oluyor. Nitrosaminlerin de kansorejen etkisi bulunuyor.

Bu nedenle de, Kıbrıs'ın olduğu gibi Türkiye'nin de Gıda Maddeleri Tüzüğü'ne göre, maden sularında nitrit bulunmaması gerekiyor. Yani, nitrit içeren maden sularının piyasada satılmaması gerekiyor.

Böylece, yaptırdığımız tahlillerde bu üç maden suyuyla ilgili olarak KKTC Sağlık Bakanlığı'nın sağlıga zararlı olduğu gerekçesiyle aldığı ithalatı yasaklama kararının haklı gerekçelere dayandığı bir kez daha ortaya çıkmış oldu.

Peki, Kıbrıs'a ihraç edilen ve As-Koop Kızılcahamam, Yıldız ve Bella Salihli'den oluşan bu üç marka maden suyu mu sadece sağlığa zararlı? Bakkal ya da marketten sağlıklı diye satın aldığımız diğer maden suları nitrit içermiyor mu?

Hürriyet'in Tüketici Köşesi olarak bu soruların da yanıtını aramaya çalıştık. Piyasada satılan diğer marka maden sularını da test ettirdik. Arkadaşımız Zeliha Aslan Kızılay, Kızılcahamam, Sarıkız, Kınık, Uludağ, Çelik, Pınar ve Özkaynak'tan oluşan sekiz ayrı marka maden suyunu nitrit, amonyak, coliform bakteri ve e-coli açısından tahlil ettirdi. Yapılan tahlillerin sonucunda bu sekiz ayrı maden suyu amonyak, coliform bacteri ve e-coli açısından gıda maddeleri tüzüğüne uygun çıktı.

Ancak, yapılan analizlerin sonucunda bu sekiz maden suyunun hepsinin de, As-Koop Kızılcahamam, Bella Salihli ve Yıldız'da olduğu gibi, nitrit içerdiği ortaya çıktı. Türk Gıda Maddeleri Tüzüğü'ne göre de maden sularının nitrit içermemesi gerekiyor. Analizleri gerçekleştiren laboratuvarın bu sekiz maden suyuyla ilgili düzenlediği raporda da, ``Yapılan muayene ve analiz sonucunda Sağlık Bakanlığı Gıda Maddeleri Tüzüğü'ne dayalı Maden Suları Yönetmeliği'nin 11'nci kısım, 6'ncı maddesine göre nitrit yönünden uygun olmadığı saptanmıştır'' deniliyor.

Bu da, sadece KKTC Sağlık Bakanlığı'nın ithalatını yasakladığı üç maden suyunun yanı sıra, Kızılay'ından Kızılcahamam'ına, Sarıkız'ından Kınık'ına, Uludağ'ından Pınar'ına ve Çelik'inden Özkaynak'ına kadar tahlil ettirdiğimiz tüm maden sularının sağlıga zararlı olduğu ortaya çıktı.

SAĞLIK BAKANLIĞI'NIN RAPORU

Kıbrıs'ın sağlığa zararlı olduğu gerekçesiyle bazı Türk sodalarının ithalatını yasaklamasının ardından ortaya çıkardığımız ``Soda rezaleti''ne son noktayı Sağlık Bakanlığı koydu.

Soda araştırmamızın ardından Sağlık Bakanlığı, halkın sağlığıyla oynayan maden suyu üreticilerinin belirlenmesi için harekete geçmişti. Bakanlık, 80 ilin Valiliğine yazıyla talimat göndererek, Türkiyede üretim yapan 20 maden suyu ve sodasının kaynağından numune alınarak tahlillerinin yapılmasını istedi. Ayrıca, bakanlığa bağlı ekipler de, piyasadan bu 20 maden suyu ve sodasından numuneler alarak, Halk Sağlığı Laboratuvarları ile İstanbul, İzmir ve Ankaradaki Hıfsıhsıhha merkezlerinde analizlerini yaptırdı. Bu 20 maden suyundan 16 sının analiz sonuçları belli oldu.

Hıfzıssıhha ve Halk Sağlığı Laboratuvarlarında gerek kaynağından alınan, gerekse piyasadan toplanan numunelerin yapılan analizlerin sonucunda, Sırma, Sarıkız, Efe, Beypazarı ve Özkaynakdan oluşan beş marka maden suyu ve sodasında nitrite rastlanmadı. Uludağ marka maden suyunun analizlerinde ise kaynağından alınan numuneler temiz çıkarken, piyasadan alınan numunelerinin birinde nitrit, diğerinde ise amonyak belirlendi.

Kızılay, Askoop Kızılcahamam, Salihli, Kınık, Şifa, Çınar, Kula, Yıldız, Çamlık ve Kuzuluk maden sularında ise nitrit tespit edildi. Karakoca, Çaldağ, Erzincan ve Gökova marka maden sularının analiz sonuçları ise henüz belli olmadı.

Türk Gıda Maddeleri Tüzüğüne göre maden sularının kesinlikle nitrit ve amonyak içermemesi gerekiyor. Ancak Dünya Sağlık Teşkilatı ve Tarım Teşkilatının gıda kodekslerine uygun olarak Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca yeni bir kodeks hazırlanıyor. Bu yeni kodekste maden suyu ve sodalarında 0.02 mg/lt oranında nitrite izin verilirken amonyağın yine hiç bulunmaması gerekiyor.

Hıfzıssıhha Laboratuvarlarının analiz ettiği ve sonuçları belli olan bu 16 maden suyu arasında Tarım Bakanlığı Laboratuvarı'nda yaptırdığımız ve nitrit içerdiği tespit edilen 11 markadan 8 i de bulunuyor. Bu sekiz markadan Askoop Kızılcahamam, Kınık, Salihli, Kızılay ve Yıldız marka maden suyunda Hıfzıssıhha Laboratuvarları da nitrit tespit etti. Uludağın piyasada satılan şişelerinde nitrit ve amonyağa rastlanırken, Özkaynak ve Sarıkız maden suları temiz çıktı. Piyasada satılmasına ve yaptırdığımız analizler sonucunda nitritli çıkmasına rağmen Çelik marka maden sularının analizleri ise Hıfzıssıhha Labaratuvarlarında bu firmanın faliyette bulunmadığı gerekçesiyle yapılmadı.

BAKANLIĞIN ANALİZ SONUÇLARI

İşte Hıfzıssıhha Laboratuvarlarında yapılan maden sularının analiz sonuçları:

SIRMA:

Hıfzıssıhha Laboratuvarlarında bu maden suyunun üç ayrı numunesi tahlil edildi. Üçünde de nitrite rastlanmadı.

SARIKIZ:

Biri kaynağından olmak üzere Sarıkız maden suyunun üç ayrı analiz yapıldı. Üçünde de nitrite rastlanmadı.

EFE:

Biri kaynağından, ikisi piyasadan olmak üzere Efe marka maden sularının üç ayrı analizi yapıldı. Analizlerin hiçbirinde nitrite rastlanmadı.

ÖZKAYNAK:

Biri kaynağından olmak üzere iki ayrı analiz yapıldı. İkisinde de Özkaynak maden suları temiz çıktı.

BEYPAZARI:

Bu maden suyunun kaynağından numune alınmadı, ancak piyasadan temin edilen iki ayrı numunesinin analiz sonuçları temiz çıktı.

ULUDAĞ:

Biri kaynağından olmak üzere üç ayrı analiz yapıldı. Kaynaktan alınan numunenin sonuçları temiz çıkarken, piyasadan alınanlarda birinde 1.67 oranında amonyak, diğerinde ise 0.008 nitrit tespit edildi.

ASKOOP KIZILCAHAMAM:

Biri kaynağından olmak üzere üç ayrı analiz yapıldı. Analizlerin sonucunda hepsinde nitrite rastlandı. Nitrit oranı 0.007 ile 0.057 arasında değişti.

KINIK:

Biri kaynağından olmak üzere üç ayrı numunenin analizi yapıldı. Hepsinde nitrite rastlandı. Nitrit oranları, 0.004 ile 0.1 arasında değişirken, bir numunede de 1.56 oranında amonyak tespit edildi.

SALİHLİ:

Biri kaynağından olmak üzere iki ayrı analiz yapıldı. İkisinde de 0.016 nitrit tespit edildi.

ŞİFA:

Biri kaynağından olmak üzere iki ayrı analiz yapıldı. İkisinde de 0.017 ile 0.019 arasında Nitrit tespit edildi.

ÇINAR:

İki ayrı numunenin analizi yapıldı. kaynağından alınan numunede 0.06 nitrit bulunurken, piyasada satılanda 0.282 oranında amonyak tespit edildi.

KIZILAY:

Biri kaynağından olmak üzere iki analizi yapıldı. İkisinde de aşırı oranda nitrit saptandı. Kaynağından alınan numunede 1.5, piyasadan alınan numunede ise 2.66 oranında nitrit tespit edildi.

KULA: Biri kaynağından diğeri piyasadan alınan numuneler analiz edildi. Her ikisinde de 0.198 nitrit tespit edildi.

YILDIZ: Sadece piyasadan anınan örneği analiz yapıldı. Bunda da 0.013 oranında nitrit tespit edildi.

ÇAMLIK: Sadece kaynağından alınan numunesi test edildi. Bunda da 0.5 nitrit bulundu.

KUZULUK: Sadece kaynağından numune alındı. Bu numunede yapılan analizde de 0.06 oranında nitrit tespit edildi.

YENİ YÖNETMELİĞE 8 MADEN SUYU TAKILDI

Sağlık Bakanlığı'nın hazırladığı yeni maden ve kaynak suları yönetmeliği, sularda bulunabilecek maddelerin değerlerini yeniden belirledi. Buna göre, kaynak sularında kesinlikle nitrit ve amonyak bulunmaması gerekiyor. Maden sularında ise litrede 0.02 miligrama kadar nitrite izin veriliyor. Maden sularının litrede 0.05 miligramdan fazla nitrit içermesi ise yasaklanıyor.

Bunun sonucunda da, ortaya çıkardığımız ``Soda rezaleti''nin ardından Sağlık Bakanlığı'nın tahlil ettirdiği 16 maden suyundan sekizi yeni yönetmeliğe de takılıyor. Bakanlığın yaptırdığı analizlerde nitrit ve amonyak içerdiği tespit edilen Kızılay, Kınık, Kuzuluk, Askoop Kızılcahamam, Çınar, Çamlık ve Uludağ'dan oluşan bu sekiz maden suyu ve sodasındaki oranlar, yeni yönetmeliğin izin verdiği değerlerin üzerinde.

Buna karşın, Salihli Bella, Şifa ve Yıldız'dan oluşan üç maden suyunun içerdiği nitrit miktarları yeni yönetmelikte yer alan değerlerin altında kalıyor.

Hatırlayacağınız gibi, Bakanlığın yaptırdığı analizlerde Sırma, Efe, Beypazarı, Sarıkız ve Özkaynak adlı beş maden suyunda nitrite rastlanmamıştı.

AYÇİÇEĞİ YAĞLARI

Her gün televizyon reklamlarında izliyoruz. Bütün yağ firmalarının iddiası aynı... Hepsi kendi ürettikleri ayçiçek yağının daha hafif ve sağlıklı olduğunu iddia ediyor.

Bunun içinde kimi, insanları, otomobilleri havalarda uçuruyor, kimi de tavada kalan yağ miktarını ölçüyor. Bazıları ise yağda rengin açık yada koyu olmasının önemini vurguluyor. Ama hepsinin iddiası aynı... ``Benim yağım en sağlıklısı...''

Peki, aralarında büyük fiyat farklılıklarının olduğu bu yağlardan hangisi daha sağlıklı... Ucuzu mu, pahalısı mı? Yoksa aralarında hiç bir fark yok mu?

İşte tüm bu soruların yanıtını sizlerle birlikte bulmaya çalışacağız. Piyasada satılan çeşitli marka ayçiçek yağını satın alıp, laboratuvarda test ettireceğiz. Testi Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı'nın İstanbul İl Kontrol Laboratuarı Müdürlüğün'de yaptıracağız.

Böylece, hangi yağ daha hafif, hangisi standartlara uygun, içinde sağlığa zararlı madde var mı, markalar arasındaki farklılıklar ne, Tüm bunları öğrenme imkanına kavuşacak ve tercihte fiyat kalite karşılaştırması yapma imkanına kavuşacağız.

TEST SONUÇLARI

Makro, Migros ve Metro'dan Yudum, Ona, Paksoy, Kırlangıç, Zade, Aymar, Migros ve Olin'den oluşan sekiz ayrı markaya ait ayçiçeği yağını satın aldık.

Ardından bu numuneleri Tarım ve Köyişleri Bakanlığı İstanbul İl Kontrol Laboratuvarı Müdürlüğü'nde test ettirdik.

Alınan test sonuçlarına göre, ayrı markalara ait bu sekiz ayçiçeği yağının hepsi incelenen kriterler açısından gerek TSE, gerekse uluslararası Codex Alimentarius standartlarına uygun vasıflara sahip...

Test sonucunda elde edilen bulgulardan bu sekiz yağın hiç birinde ayçİçeği yağının dışında herhangi bir yabancı yağın bulunmadığı ortaya çıktı.

Ayrıca tamamının vinterize ayçiçeği yağ teknolojisine uygun şekilde rafine edildiği de anlaşıldı.

Sonuçta test edilen bu Kırlangıç, Olin, Ona, Zade, Paksoy, Migros, Aymar ve Yudum marka ayçiçeği yağları arasında kalite açısından önemli bİr farkın olmadığı anlaşılıyor.

Bu sonuçlardan, test edilen yağların tamamının hemen hemen aynı hafiflikte olduğu ve hiçbirinde kolestrol bulunmadığı ortaya çıkıyor.

Reklamlarda sık sık rastladığımız renklere bağlanan hafiflik kavgasının da boşuna olduğu ortaya çıkıyor. çünkü, yağların hafifliğinin renginin açıklığı ya da koyuluğuyla ilgisi yok. pekala, rengİ koyu olan yağ da hafİf olabiliyor.

Testin sonuçlarına göre, tüketici tercihini sadece fiyat ve damak zevkine göre belirleyebileceği anlaşılabiliyor.