Trabzon'a İran piyangosu

Trabzon, İran’ın “ithalat merkezi” olacak. İran’ın amacı, ülkenin kuzeyinde bulunan beş eyalette; Batı ve Doğu Azerbaycan, Erdebil, Kürdistan ve Zencan’da, halkın kullandığı tüm tüketim maddelerinin Trabzon üzerinden ithal edilmesi.

Halen, bu bölgelerde kullanılan tüketim malları, İran’ın güneyindeki Bender Abbas limanından ülkeye ulaştırılıyor. İran’ın tam güney ucunda ulunan Bender Abbas’ın, ülkenin kuzeyindeki Tebriz’e olan uzaklığı yaklaşık 2000 kilometre. Oysa Trabzon limanı’nın Tebriz’e uzaklığı sadece 700 kilometre.

İran’ın Trabzon’u tercih etmesinin ardında, Bentder-Abbas’a indirilen malların Kuzey Eyaletlerine varmasının yaklaşık bir ayı bulması, oysa Trabzon’a indirilen malın yaklaşık 15 gün içinde tüketiciye ulaştırılması.
İki yıllık bir aradan sonra, İran’ın Ankara’ya atadığı ilk Büyükelçi olan Bahman Hosseinpour, ayağının tozuyla bu işe el attı. Büyükelçi, Türkiye içindeki ilk ziyaretini, yaklaşık 10 gün önce Trabzon’a yaptı, Vali, Belediye Başkanı ve ticaret odası temsilcileri ile görüştü.

İran’ın kuzeyindeki bu beş eyalette toplam 25 milyon kişi yaşıyor. Bu beş eyalette tüketilen ithal malların yıllık bedeli yaklaşık 23 milyar dolar. Yetkililer, bu 23 milyar dolarlık ithalatın büyük bölümünün Dubai üzerinden yapıldığını, ancak 10 milyar dolarlık bölümün Türkiye’ye kaydırılmasının planlandığını kaydediyorlar.
Trabzon limanı 8 Ağustos 2003’ta özelleştirilmiş, ihaleyi 22.4 milyon dolarla  Albayrak grubu kazanmıştı.

TÜZMEN, TAHRAN’DA PAZARLIKTA

Halen Tahran’da resmi görüşmelerde bulunan Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen’in gündeminin ana başlığını da bu konu oluşturuyor.

Tüzmen, Tahran’a gitmeden önce İran’ın Ankara Büyükelçisi ile bir araya gelerek, konuyu görüştü. Ayrıntılar ise hale Tahran’daki müzakerelerde masaya yatırılmış durumda.

İran tarafı, Trabzon’u “ithalat merkezi” haline getirmek için, özellikle gümrük alanında bazı kolaylıklar getirilmesini, Trabzon’dan Türkiye’ye girecek ve İran’a gidecek malların, sınır kapılarında bekletilmeden geçirilmesini istiyor. İranlıların bir başka beklentisi ise, Trabzon’dan İran-Türkiye sınırına kadar olan yolların ıslah edilmesi ve malları İran’a taşıyacak olan kamyonlar için “yakıt kolaylığı” getirilmesi. Türkiye’deki motorin fiyatı, İran’dakinden pahalı. Bu nedenle, İranlı işadamları, daha kısa olmasına rağmen, Türkiye yolu yerine, daha uzun olan Bender Abbas-Tebriz güzergahını tercih ediyorlar.

Trabzon, daha önce de İran-Irak savaşı sırasında, benzer bir amaçla kullanılmıştı. İran’ın dünyaya açılan limanı olan Bender Abbas, İran-Irak çatışmaları nedeniyle kullanılamaz duruma gelince, İran’ın ithalatının büyük bölümü Trabzon başta olmak üzere, Türk limanlarından gerçekleştirilmişti.
Şimdi amaç, İran-Irak savaşı sırasında “mecburiyetten” yapılan uygulamanın, “kurumsal” hale getirilmesi.

ALIŞVERİŞLER DE TL VE RİYAL’LE OLACAK

Tüzmen’in Tahran görüşmelerindeki bir başka gündem maddesi ise, İran-Türkiye ticaretinde, Euro, Dolar gibi para birimlerinin devreden çıkarılıp, ticaretin doğrudan iki ülke para birimiyle yapılması.
Buna göre, eğer uzlaşma sağlanabilirse, İran’la olan tüm ithalat ve ihracat, Türk Lirası ve İran Riyali kullanılarak gerçekleştirilecek. Talep, İran tarafından geldi. Türkiye ise, dünyada ticareti kendi para birimleri üzerinden yapan ülkelerin uygulamalarını incelemeye aldı.