Tombul makine

PİYASALAR, önceki akşam tam Borsa İstanbul’un kapanışına yarım saat kala iki dev hissedeki olağandışı fiyat hareketiyle sarsıldı. Borsa İstanbul’da ağırlığı yüksek iki hisse Koç Holding ve Turkcell hisseleri herhangi bir neden olmaksızın saniyeler içinde aynı anda taban (en düşük fiyat) fiyata indi. Koç Holding hissesi yüzde 10.9 düşerek 15.55 TL’den 13.85’e, Turkcell hissesi ise yüzde 14’lük kayıpla 10.66 TL’ye geriledi. Piyasanın lokomotifi olan iki hissedeki bu ani ve nedeni bilinmez kayıp, endeksi de 7 saniye içinde yaklaşık 1000 puan düşürdü. Ardından Borsa İstanbul’un devre kesicisi sisteme girdi ve iki hisseyi de işleme kapatıp tek emirle fiyat toplama sürecine girdi. Her iki hisse de daha sonra toparlanırken, Koç Holding 15.30 TL’ye, Turkcell ise 11.84 TL’ye çıktı. Koç ve Turkcell hisselerinin etkisiyle 87 bin 457 puana kadar gerileyen endeks, daha sonra 88 bin 531 puana yükseldi. Piyasa uzmanları da nedensiz bir şekilde iki hissenin olağandışı bir şekilde değer kaybetmesini şaşkınlıkla karşıladı. Olayda, broker kaynaklı hatalı satış emiri (tombul parmak) ihtimali zayıf olarak değerlendirilirken bilgisayarlı otomatik alım satım emirlerini üreten algoritmik bir işlemde hata olasılığının yüksek olduğu belirtiliyor.

TEKNİK BİR DURUM

Saxo Capital Markets Strateji Uzmanı Cüneyt Paksoy, yaşananların tamamıyla teknik bir durum olduğunu belirterek şöyle anlattı: “Haber akışına bağlı olarak gelişen bir işlem değil. Otomatik emir için belli kriterleri göz önüne alan bir algoritma yazılır. Yani bu koşullar oluştuğunda algoritmaya göre şu hisseyi al, bu hisseyi sat gibi otomatik emirler işleme konulur. Aracı kurumların bilgisayar sistemlerinde bu algoritmalarda bir sıkıntı olduğunu düşünüyoruz. İşlem hacmi yüksek hisselerde bilgisayarlar direkt sisteme emir gönderiyor. Bir makinenin ilk emirinden sonra diğer makineler de bunu görüp birbirine satışa girişince hisse hızla düşebiliyor. Bunun örneklerini global piyasalarda da çok gördük.”Destek Menkul Araştırma Müdürü Murat Tufan da “Tombul parmak ihtimali üzerinde dursak da, bu tarz şirketlerdeki ani hareketin algoritmik bir sistemin devreye girmesi veya sistemsel bir hatanın oluşması şeklinde değerlendirmek daha doğru olacaktır. Kasım 2016 tarihinde sterlin varlıklarındaki ani düşüş bir çok kurumu zora sokmuştu ve tarihi düşüşün neden kaynaklandığı açıklanamadı. Sterlin gibi dünyanın majör para biriminin sert düşüşü sistemsel bir hatadan olduğunu düşünülüyor” dedi. 

MAKİNE KAYNAKLI

KapitalFX Araştırma Müdür Yardımcısı Enver Erkan ise satılan lot (hisse) adedinin ve hatalı emir olasılığının düşük olduğunu belirterek “Girilen fiyatlar birbirine benzer değil. Mesela Turkcell’de o dakika satış kademesi 11.75 lira olmasına rağmen 10.66 liraya kadar vermiş. Muhtemelen algoritma kaynaklı bir hata. İki hissede aynı anda olması itibariyle pair trading / ikili işlem (x al / y sat gibi) algoritmalarını devreye sokan bir hata olabileceğini düşünüyorum. Muhtemelen hisselerle alakalı bir opsiyon da olabilir. Şişman parmak olma olasılığı, iki hissede aynı anda hata olduğundan düşük, yüksek ihtimal makine kaynaklı o yüzden. BİST Tech’in devreye girmesinden sonra bu tarz algoritmik işlemler arttı, haliyle algoritmik işlemlerde görülebilen hataları biz BİST hisselerinde de göreceğiz. Bu sefer piyasa ağırlığı yüksek hisselerde gerçekleşmesi nedeniyle ses getirdi” dedi.