TOBB geriliminin ardından CumhurbaÅŸkanlığı raporu çıktı

Ekonomist'ten Metin Can'ın haberine göre, TOBB'un şirketlerine yönelik olarak başlatılan denetimin fitilini aralarındaki husumet gün yüzüne çıkan Başbakan Erdoğan değil, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül yaktı.

TOBB ile ilgili olarak gelen çok sayıda şikayet ve rahatsızlık üzerine Abdullah Gül 2008 yılının ortalarında bizzat Devlet Denetleme Kurulu müfettişlerini görevlendirerek TOBB'a gönderdi. Yani Cumhurbaşkanlığı'na bağlı müfettişler o tarihten bu yana TOBB koridorlarında dolaşıyordu ve bu araştırma 2009 yılının sonuna kadar da devam etti.

Çalışmalarını tamamlayan müfettişler yaklaşık iki ay önce bulgularını tam 1.862 sayfalık bir rapora dönüştürdü ve geçen şubat ayında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yetkililerine teslim etti.

17 başlıkta usulsüzlükler

Raporda TOBB'u yakından ilgilendiren ve temel dinamiklerini sarsan çok önemli ayrıntılar yer alıyor. Aylık 27 bin TL maaş alan yöneticilerden faturalanamayan harcamalara, üye aidatları belirsizliği ve fahişliğinden, usule aykırı siyasi bağlantılara kadar olumsuz yönde 17 unsur tespit edildi.

Buna ilave olarak organların teşekkülü ve yöneticilerin belirlenmesi amacıyla yapılan seçimlerdeki demokrasi dışı uygulamalar, ideolojik cepheleşmeler, kaynakların suiistimal edilmesi, kötü yönetim ve kuruluşların sürekli belli kişi veya grupların elinde olması da Devlet Denetleme Kurumu Raporu'nda TOBB'a yönelik eleştiriler arasında yer aldı…

Rapordan sonra düğmeye basıldı

Ä°ÅŸte bu rapor, geçtiÄŸimiz hafta patlak veren, 'Sanayi Bakanlığı MüfettiÅŸlerinin TOBB Operasyonu'nun da gerekçesi oldu. Çünkü TOBB'un 16 iÅŸtirakine aynı anda müfettiÅŸlerin gönderildiÄŸi ve TOBB'u derinden sarsan bu operasyonda müfettiÅŸlere yol haritasını Abdullah Gül'ün görevlendirdiÄŸi müfettiÅŸlerin hazırladığı rapor çizdi.Â

Ekonomist'e konuşan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yetkilileri de bu tabloyu doğruluyor. TOBB'a yönelik harekâtın perde arkasında Devlet Denetleme Kurumu'nun raporunun olduğunu anlatan yetkililer şu bilgileri veriyor:

"Sanayi ve Ticaret Bakanlığı olarak Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurumu'nun raporu bize ocak ayında ulaştı. Binlerce sayfadan oluşan rapor zaten bizim de müfettiş göndermemizi öngörüyordu. Biz de öyle yaptık. Bu durumu TOBB yetkilileri ile de defalarca görüştük. Kısacası yapılan denetimler, bize bir anda verilen bir emir değil. Temeli bir yılı aşan bir araştırmaya dayalı ilerliyor."

Hiç denetlenmemiş

Öte yandan raporda da TOBB'un iç ve dış olmak üzere iki tür denetim mekanizmasına sahip olduğu vurgulanıyor. İç denetimde TOBB'un kendi atadığı üyeler yer alırken dış denetimden sorumlu kurum ise Sanayi Ve Ticaret Bakanlığı görev yapıyor.

Ancak Rapor'a göre tarihi yarım asra uzanan kurumda bugüne kadar bir tek denetim bile gerçekleşmemiş. Bu konu raporda oldukça manidar ifadelerle belirtilirken, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın incelemesi gereken konularda açıkça belirtilmiş.

Peki o raporda neler yer alıyor? Ekonomist TOBB'u derinden etkileyen bu raporun tüm ayrıntılarını ilk kez yayınlıyor:

TOBB'UN BAÅžINI AÄžRITACAK 17 BAÅžLIK

1 - Ya tam sivil ya tam kamu olsun

Rapordaki en önemli testilerden biri TOBB benzeri kurumların kamu ve sivil kimliklerini duruma göre suiistimal ettikleri yönünde. Raporda konuyla ilgili şu ifadeler yer alıyor: "Kamusal tipteki örgütlenme modeli, bazı durumlarda suiistimallere yol açıyor. Bu kuruluşların ne kamu kurumu veya kuruluşu olarak tam anlamıyla kamu hukuku kurallarına tabi bir idare teşkilatı ne de sivil toplum kuruluşu olarak yapılandırılması söz konusu. Bu da belirsizlik yaratıyor"

2- Genel sekreter 27 bin TL alıyor

DDK Raporu'nun beklide en can alıcı tespiti kurum maaşları ile ilgili. Buna göre oda sekretelerinin maaşları 10 bin TL'den başlıyor ve 27 bin TL'ye kadar çıkıyor. Hizmetli kadrosu bile 6 bin lira maaş alıyor. Raporda TOBB Genel Sekreteri'nin aldığı aylık 27 bin TL ücret ise ayrı olarak değerlendiriliyor ve şunlara dikkat çekiliyor:

"Personele yapılacak ödemeler hususunda belirlenmiş bir standart bulunmamakta, oda ve borsalar gelir durumlarına göre personele yapılacak ödemeleri farklı miktarlarda tespit edebilmektedir. Ücret tespitlerinde iş hacmi, üye sayısı, bütçe büyüklüğü gibi kıstasların geçerli olmadığı örülmektedir.

3- 1.4 milyar TL parası var

Raporda TOBB'un mali yapısına yönelik olarak son beş yılda sürekli gelir fazlası verdiği ve fazla toplamın 651.475.663 TL'ye ulaştığı açıklanıyor. Birlik gelir fazlaları "Birlik İhtiyatları" adı altında değerlendiriliyor. 31.12.2008 tarihi itibarıyla Birlik İhtiyatları toplamı 1.483.253.702 TL olarak gerçekleşmiş durumda. Birlik bütçesinin ihtiyatlar hesabında toplanan nakit fazlaları ile zaman zaman taşınmaz mal alımları yapılıyor. Öte yandan TOBB Birlik hesaplarının 31.12.2008 tarihi itibarıyla nakit bakiyesi 538.267.157 TL olarak gerçekleştiği görülüyor.

4-Hesap verilebilir durumda deÄŸil

Raporda konu ile ilgili şu ibare yer alıyor: "Eşitlik, katılımcılık, çoğulculuk, hizmet odaklı yönetim, hesap verebilirlik, şeffaflık gibi gelişmiş demokrasi uygulamalarının ve temel değerlerinin uygulanabildiğini söylemek mümkün değil. Meslek örgütlerimize baktığımızda halen emir komuta zinciri içinde kamu mantığı ile 1950 ve 1980'lerin düşünce tarzı ile yönetilmeye çalışılan, sivil toplum olma özelliğinden ve AB'nin mesleki sivil toplum faaliyetlerinden oldukça uzak durumdadır"

5-Bugüne kadar hiç denetlenmedi

DDK raporundaki önemli bir ayrıntı ise TOBB'un bugüne kadar hiç kimse tarafından denetlenmediği yönündeki açıklamalar. Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları'nın tamamı defalarca denetime tabi tutulurken TOBB yarım asırlık tarihinde bir kez bile dış denetim mekanizması tarafından denetlenmemiş. Bu duruma yönelik ağır eleştirilerin yer aldığı raporda, kurumun Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından en kısa zamanda mercek altına alınması gerekliliği açıkça vurgulanıyor.

6-Statüsü yeniden belirlensin

TOBB ile ilgili raporda önemli unsurlardan birisi statüsü ile ilgili. Rapora göre Anayasa`nın 135. maddesi, tüm kurumları kapsayacak şekilde çağın ihtiyaçlarına göre yeniden düzenlenmeli ve "kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu" statüsünün de yeniden değerlendirilmesi gerektiği açıkça vurgulanıyor.

7-Kanunla çizilen görevinin ötesine geçme çabası var

Raporda, TOBB'un siyasi, iktisadi, sosyal, kültürel hatta dış politika dahil her alanda söz sahibi olma arayışında olduğu belirtiliyor ve şöyle deniliyor:

"Ülkemizde, meslek kuruluşlarının, özellikle belli başlı büyük örgütlerin (TOBB, TMMOB, TESK gibi) parlamento ve yürütme üzerinde etkili olduğu bilinmektedir. Meslek kuruluşları merkezi yönetim yanında mahalli idare organları üzerinde daha da etkili olmaktadırlar"

 8-TOBB, iş dünyası üzerinde mali bir yüke dönüşmeye başladı

Raporda odaların gelirleri de yer alırken, kayıt ücreti ile yıllık aidatın fahiş oranlara kaçabildiği vurgulanıyor. Bu tarz yapılanmaların Çoğu zaman üreticiler için gereksiz masraflara yol açtığı ve şu ibare yer alıyor:

"Birlik ve odalarca verilen hizmetler karşılığı tahsil edilen ücretlerle kimlik ve ruhsat gibi düzenlenen bazı evrak karşılığında tahsil edilen bedellerin aşırı fiyatlandırılmasının önlenmesi amacıyla, fiyatların kamu otoritesince onaylanması gerekmektedir."

9-Seçimler şeffaf değil

TOBB başkanlık seçiminde üye sayısı 411 bin 62,  39 oda ve borsanın ağırlıklı ortalaması alındığında seçime katılan üye sayısının 104 bin 470 olduğu ve katılım oranının ortalama yüzde 25,4 olarak gerçekleştiği görülüyor ve bu temsilin yetersiz olduğu belirtiliyor.

10-Duruma ve zamana göre hareket ediyor

TOBB'a yönelik bir diğer eleştiri de duruma ve zamana göre farklı kimlikle hareket etmesi: İşte o madde.  "Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının yöneticileri ve temsilcileri Anayasadaki düzenlemeden yola çıkarak kuruluşlarını 'Devletin temel organları' veya 'Cumhuriyetin temel organları' arasında sayarken, bir yandan da duruma göre 'Sivil toplum Kuruluşu' olduklarını belirterek bu yönlerini öne çıkarmaktadırlar. Yani duruma ve zamana göre farklı hüviyetler kullanmayı tercih etmektedirler."

11-Yılda 60 milyon TL bağış nereye gidiyor?

Bağış ve yardımlara ilişkin de çok ciddi tespitler yapılıyor. 2004 yılında 60 milyon TL, 2007 yılında ise 25 milyon TL bağış harcaması yapıldığı raporda dikkat çekilen bir diğer husus. Yine raporda bu bağış miktarları için şu ifade kullanılıyor:

"Netice itibarıyla, birlik ile bazı oda ve borsaların bağış ve yardımlar hususundaki uygulamalarının, söz konusu Bakanlık görüşü çerçevesinde yüksek tutarda oldukları ve denetlenmesi gerektiği vurgulanıyor.

12-TOBB ÅŸirketleri de raporda

Birliğe bağlı şirketlere ilişkin ise şu ifadeler mevcut: "TOBB'un 2007 yılı sonu itibarıyla 25 şirkette iştiraki bulunmaktadır. Bunlardan 17'sinde % 50'den aşağı, 8'inde % 50'den fazla sermaye payı bulunmaktadır. Birliğin ayrıca üyesi olduğu kurum ve kurullar ile sosyal amaçlarla iştirak ettiği vakıflar bulunmaktadır. Buradaki denetimlerden Sanayi ve Ticaret Bakanlığı sorumludur.

13-Ãœniversiteye 146 milyon TL nakit transfer edildi

DDK raporunda TOBB'un 2004 Haziran ayından 2008 yılı sonuna kadar 4,5 yılda Üniversiteye toplam 54.224.793 TL, Vakfa da 2.300.000 TL olmak üzere toplam 56.524.793 TL nakit yardım yaptığı görülüyor. Ayrıca bu konuda TOBB'a ait toplam maliyetin 146.702.144 TL olduğu da vurgulanıyor.

14- Huzur hakları 5 bin TL

Birliğin iştiraklerinde Yönetim Kurulu Başkanı'na net 5.000 TL, üyelere net 1.000 ile 3.000 TL arasında değişen miktarlarda aylık huzur hakkı ödeniyor.

 15- Zeytinburnu'ndaki arsaya 465 milyon TL

BirliÄŸin bu dönemde iki adet gayrimenkul satın aldığı, ikiz kuleler için 100.000.000 ABD doları, Ä°stanbul Zeytinburnu'nda alınan arsa için 462.560.000 TL ödendiÄŸi, ödemelerin Ä°htiyat Fonu'ndan karşılandığı belirtiliyor. Bu durum raporda keyfi ve denetimsiz uygulama olarak gösteriliyor.Â

 16- Üye karışıklığı var

"Aynı meslek dallarında faaliyet göstermekle birlikte farklı uygulamalara tabi tutulan esnaf-sanatkârlar ile TOBB üyeleri arasında haksız rekabete ve üye kaydetme karışıklığına sebep olan 5174 sayılı TOBB Kanununun 102. maddesi iptal edilmeli" değerlendirmesi raporun dikkat çeken bir başka vurgusu.

17. Çoğunlukla esnek mevzuat düzenlemeleri var

Yönetim kurullarına veya başkanlara çok geniş yetkilerin bırakılması da raporda eleştiriliyor ve bu konuda şu değerlendirme yapılıyor:

"Bu esneklik bazı kuruluşlarda istismar edilebilmekte, denetim sistemi de iyi çalışmadığından meslek kuruluşları sadece maaş ödeyen birimlere dönüşebilmektedir. Meslek Kuruluşunun mali durumu ve gelirlerinin yüksek olması halinde hem personel sayısı artmakta hem de personel ücretleri yüksek tutulmaktadır"

Raporda yer alan TOBB'a ait maaÅŸ tablosu (Rapor sayfa: 875 Tablo: 24)

TOBB Personeline Yapılan Ödemeler (TL)

UNVAN                                     YILLIK              AYLIK

 

Genel Sekreter                   333.358          27.780

Genel Sekreter yrd.            87.693              7.308

Başkan Özel Müşaviri       74.550              6.213

Başkan Özel Müşaviri        8.104                4.842

Hukuk Müşaviri                  86.301              7.192

Basın Müşaviri                    81.132               6.761

Daire Başkanı                      78.989               6.582

Müdür                                  80.974               6.748

Hizmetli                               48. 269              4.022