TMO fındık alımlarına yarın başlıyor

Yarın başlayacak alım kampanyası ile TMO, AB'ye uyum sürecinde, “müdahale kuruluşu” olma yolunda, faaliyet alanını, hububat, haşhaş, mercimek ve pirinçten sonra fındık ile genişletmiş olacak.

Irak pazarının kapandığı dönemde patates ihracatının durması nedeniyle, TMO'nun patates alması da gündeme gelmiş, açıklama yapılmasına rağmen fiili alım olmamıştı.

TMO'nun fındık alımı, rekolteye bağlı olarak fındık fiyatlarının daha da aşağı inmemesi açısından önem taşıyor. Bu nedenle, Tarım ve Köyişleri Bakanı Eker ve TMO yetkilileri “müdahale alımı” yaptıklarını, “TMO'nun piyasadaki aktörlerden biri olacağını” sürekli vurguluyorlar. Yani ürün fazlalığı piyasadan  çekilerek ve ödemeler açısından üretici mağdur edilmeyerek, fiyatların daha da aşağı düşmesi engellenmiş olacak.

Bu yıl fındık rekoltesinin 700 bin tonun üzerinde olacağı, ancak kuraklık nedeniyle randımanın düştüğü belirtiliyor. Randımanın düşüklüğü, üreticinin eline geçecek fiyatı da düşürüyor. Giresun kalite 50 randımanlı fındık için belirlenen 4 YTL'lik fiyat ile üreticinin eline, yüzde 5,1'lik kesinti nedeniyle 3,8 YTL para geçecek. Her bir birimlik randıman artışında fiyat 10 YKr artacak. Parite, levant kalite fındık için 0,95, sivri fındık için de 0,92 olarak belirlendi. Buna göre, levant fındığın kg fiyatı 3,8 YTL, sivri fındığın kg fiyatı 3,68 YTL olacak ve bu fiyatlardan yüzde 5,1 kesinti yapılacak.

TMO alımlar için 50 merkez belirledi. Bu merkezlerde kurulan çadırlarda randıman ve nem ölçümleri yapılarak, fındık alınacak. Ancak Giresun kalite 50 randıman fındık için açıklanan 4 YTL'lik fiyatın düşük bulunması nedeniyle, üreticilerin TMO'ya ne kadar fındık getireceği merak ediliyor. Yetkililer, ”alımlar için çiftçiye en iyi hizmeti vereceklerini, ikramlarda bulunacaklarını” ifade etmelerine karşın, sadece Çiftçi Kayıt Sistemi'ne (ÇKS) üye çiftçilerden alım yapılacak olması, TMO'ya gelecek üretici sayısını da sınırlandırıyor. Karadeniz'de fındık üreten çiftçilerin yüzde 40'ının ÇKS'ye kayıtlı olmadığı ifade ediliyor.

Diğer taraftan Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) de üreticileri ihtiyaçlarının üzerinde fındık satmamaları, piyasaya arzı sınırlandırmaları konusunda uyarıyor. TZOB ayrıca, TMO'nun alacağı ürünü 1 yıl satmamasını da istiyor.
TMO'nun fındık alım operasyonunun maliyetinin, ürün bedelleri hariç 10 milyon YTL olduğu belirtiliyor. FİSKOBİRLİK, depolarını kiralamak için kg başına yıllık 50 YKr+KDV ücret talep ederken, TMO, özel sektörden 10 YKr kg/yıl'dan daha düşük fiyatla depo kiraladı. Ofis'in fındık alımındaki operasyon masrafının, alım personelinin ücreti, kiralamalar, nem ve randıman ölçüm cihazları dahil 10 milyon YTL civarında olduğu belirtiliyor. Ofis, alım merkezlerinde görevlendirmek üzere 185 personelini eğitirken, ayrıca 50 civarında eksperden hizmet alımı yapıyor. FİSKOBİRLİK ile depoların, personelin ve ekipmanların kullanımı konusundaki görüşmelerde anlaşma sağlanmaması üzerine, TMO, ürün depolamada kullanmak üzere 500 bin adet, 80-90 kg ürün konulabilen jüt çuval aldı.

FİSKOBİRLİK, görüşmeler sırasında, TMO'ya “alım fiyatının 5 YTL'nin üzerinde açıklanması halinde alım hizmetlerini ücretsiz yapabileceğini ve depolarını ücretsiz kullandırabileceği” veya düşük alım fiyatı açıklanması halinde ise “depoların yıllık 50 YKr/kg'den kiralanabileceği” yönünde öneriler sunmuştu. TMO, FİSKOBİRLİK'in istediği kira ücretini yüksek bulurken, Sagra dahil özel sektörden 10-13 YKr kg/yıl üzerinden depo kiraladığını açıklamıştı.

Toplam 100 bin tonluk depo ayarlandığını açıklayan Ofis yetkilileri, finansman sorunu da bulunmadığını, 150 milyon dolarlık kredi sağlandığını, gerekirse kredi tutarının 400 milyon dolara çıkarılabilceğini ifade ediyorlar.
Alımın finansmanı için varlığa dayalı kredi sistemi ile (fındık teminat gösterilerek) Hazine garantisi olmadan kredi alındığı için, alımların Hazineye herhangi bir yükünün olmadığını belirtiliyor. Bu nedenle Tarım ve Köyişleri Bakanı Mehdi Eker, “Bu işin Hazine ile IMF ile hiç bir alakası yok” ifadesini kullanıyor.

Verilen bilgiye göre, TMO, yarından itibaren, randevu vermek suretiyle alım işlemleri yapacak. ÇKS Belgesi sahibi çiftçilerden yapılacak alımlarda, çiftçi ve alım miktarı açısından limit uygulanmayacak. Ürün bedelleri, yarısı peşin olmak üzere 15 gün içinde ve doğrudan üreticilerin anlaşma sağlanan 5 bankada, Ziraat Banası, Halk Bankası, Akbank, Garanti Bankası ve Oyakbank'ta açtıracakları hesaplarına aktarılacak. Para aktırıldıktan sonra da üreticilerin cep telefonlarına mesaj geçilecek. Belirli merkezlerde emanet usulü ile de alım yapılacak ve emanete bırakılan ürün için depolar ücretsiz kullandırılacak. Ayrıca üreticiye ürün bedelinin yüzde 25'ine kadar avans verilebilecek.
TMO ayrıca, fındık üreticilerinin sorularına yanıt vermek üzere, 6 hatlı ”Alo Fındık” hattı kurdu. Üreticiler, “0312,4163410” numaralı hattan ilgililere ulaşabilecek.

Ofis, alacağı fındığı ticari şartlarda değerlendirmeyi, ihrac etmeyi öngörüyor. Okullara veya askeri birliklere dağıtılması şu anda gündemde değil. hatta TMO'unun bu faaliyetten kar edeceği de açıklanıyor. TMO'nun fındık alım miktarının, FİSKOBİRLİK'in son 10 yılda yaptığı alımlara paralel, rekoltenin yüzde 10'u düzeyinde (70 bin ton) kalması bekleniyor. Ancak, Ofis, alım miktarı ve alım dönemi konusunda herhangi bir sınır koymadı. Alımların Aralık sonuna kadar sürmesi bekleniyor.