TL'den altı sıfır atılalı 10 yıl oldu

5083 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin Para Birimi Hakkında Kanun” ve bu kapsamda çıkarılan Bakanlar Kurulu kararları uyarınca, iki aşamalı uygulanan para reformunun birinci aşamasında para biriminin başına “Yeni” ibaresi konulmuş, ikinci aşamada ise “Yeni” ibaresinin kaldırılarak TL'ye dönülmüştü.

Türkiye'de ilk kez gerçekleştirilen paradan 6 sıfır atılması operasyonu kapsamında tamamı Türkiye'de basılan ve 1 Ocak 2005 tarihinden itibaren dolaşıma verilen Sekizinci Emisyon Grubu banknotlar 1, 5, 10, 20, 50 ve 100 Yeni Türk lirası olmak üzere 6 farklı değerden oluşuyordu. 1 Ocak 2009'da ise paradaki “Yeni” ibaresi kaldırılarak “Türk Lirası”na (TL) dönüldü. YTL banknot ve madeni paralar 1 Ocak 2010'da tedavülden kaldırıldı.

Türkiye'de 30 yıla yakın yaşanan yüksek enflasyon, bazı ekonomik değerlerin milyarlar, trilyon, hatta katrilyonlarla ifade edilmesine neden oluyordu. Bu süreçte, ekonominin nakit ihtiyacı, 1981'den sonra neredeyse her 2 yılda bir tedavüle çıkarılan üst değerde yeni banknotlarla karşılanıyordu.

O dönemde, dünyadaki en büyük kupürlü banknot (20.000.000 TL) sadece Türkiye'de kullanılıyor ve bu paranın itibarını olumsuz yönde etkiliyordu. Bol sıfırlı rakamlar kasa işlemleri, muhasebe ve istatistik kayıtlarında, bilgi işlem programlarında ve ödeme sistemlerinde sorunlar yaratıyordu. Bol sıfırlı rakamların fiyat etiketlerinden benzin pompaları ve taksimetrelere kadar günlük hayatın birçok alanında sıkıntılara neden olması da TL'den 6 sıfır atılması kararının alınmasında önemli bir etken oldu.

30 YILDIR ZAMAN ZAMAN GÜNDEME GELMİŞTİ
Paradan sıfır atılmasının gündeme gelmesi ilk kez 1983 yılına kadar gidiyor. O dönemin Maliye Bakanı Adnan Başer Kafaoğlu paradan 3 sıfır atmak için hazırlık başlattı ancak askeri yönetimin sıcak bakmamasıyla proje rafa kaldırıldı. 90'lı yıllarda zaman zaman gündeme gelen paradan sıfır atma hamlesi 1999'da Ecevit dönemi DSP-MHP-ANAP hükümetinde de gündeme gelmiş o dönemin Merkez Bankası Başkanı Gazi Erçel paradan sıfır atılması için düğmeye basmıştı. Erçel 2000 yılında projenin 2002'ye ertelendiğini açıkladı. 2002 Kasım'ında Ak Parti hükümeti konuyu devraldıktan sonra 2005'te hayata geçirdi.

İlk Türkiye Cumhuriyeti banknotları olan Birinci Emisyon Grubu banknotlar 5 Aralık 1927 tarihinde dolaşıma çıkarıldı. Tedavülde bulunan mevcut evrak-ı nakdiyeler ise 4 Aralık 1927 tarihinden itibaren dolaşımdan çekilerek 4 Eylül 1928 tarihinde değerlerini yitirdi.

Cumhuriyet tarihi boyunca 9 emisyon grubu banknot tedavüle çıkarıldı.

"BİREYLERİN ALGISINA OLUMLU ETKİ YARATTI"
Ziraat Yatırım Ekonomisti Bora Tamer Yılmaz, liradan altı sıfırın silinmesinin bireylerin algısına olumlu etki yaptığını söyledi.

Ekonomilerde tüzel ve gerçek kişilerin, gelişmeleri algılama ve geleceğe yönelik beklentileri dahilinde harcama, tasarruf ya da yatırım kararı aldıklarını dile getiren Yılmaz, algı yanılsaması nedeniyle büyük sayılarla çalışmanın fiyatlama davranışlarında istenmeyen etkilerin görülmesine neden olabileceğini kaydetti.

Yılmaz, bu nedenle liradan altı sıfırın silinmesinin fiyat istikrarını, birey algısı anlamında olumlu etkilendiğine dikkati çekerek, "Enflasyonun çift hanelerden tek hanelere ulaşmasında liradan altı sıfırın atılmasının fiyatlama davranışı üzerinden pekiştirici etkisi bulunduğunu düşünüyoruz" dedi.

"ÖNEMLİ BİR KARARDI"
ALB Menkul Değerler Araştırma Müdürü Yeliz Karabulut, TL'den altı sıfırın atılmasının Türkiye için önemli bir karar olduğunu anımsatarak, uzun senelerdir istenen fakat ekonomik olarak tam olarak gerçekleştirilemeyen bir sürecin kararlılıkla sonlandırıldığını söyledi.

2001 krizi öncesinde Türkiye'nin ekonomik anlamda birçok kere kriz geçirdiğini ve çift haneli enflasyon yaşadığını belirten Karabulut, 2001 yılında ekonominin büyük bir dip yapmasından sonra toparlanması, ekonomik istikrarın sağlanması ve enflasyonun 2004 yılında tek haneye düşmesi ile birlikte paradan sıfır atılmasına imkan sağladığını kaydetti.

Karabulut, TL'den altı sıfır atılmasının Türkiye'ye prestij sağlamasının yanında bankaların, finans kuruluşlarının ve ihracatçıların hesaplamalarında kolaylık sağlandığını aktardı.

"YABANCI YATIRIMCININ GÜVENİ OLAMAZ"
Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Saltoğlu da liradan sıfır atılmasının son yıllarda gerçekleştirilen önemli başarılardan biri olabileceğini ifade etti.

İlk uygulama sırasında başarılı olacağına ikna olan uzman sayısının az olduğunu dile getiren Saltoğlu, bu durumun başta riskli gibi göründüğünü ancak başarılı olduğunu kaydetti.

Saltoğlu, bu hamlenin enflasyon belirsizliğinin azalması ve para politikasının kredibilitesini artırma yönünden önemli faydaları olduğunu vurgulayarak, "Yabancı yatırımcının sıfırlarını sayamadığı bir para birimine olan güveni fazla olamaz. Para politikası ve diğer reformlarla kazanılan kredibilitenin devamı sağlanmalıdır" dedi.