Tarım Bakanlığı şimdi uyandı

Hürriyet Tüketici Köşesi olarak yaptığımız ‘‘soda incelemesi'' bomba etkisi yaptı. Devletin resmi organı Anadolu Ajansı, dün Tarım Bakanlığı'nın bu konudaki bir araştırmasını tüm basın-yayın kurumlarına geçti. Buna göre, nitritli soda rezaleti, sadece 11 marka sodayla kalmıyor. Bakanlığın incelediği 293 maden suyunun yarısı nitritli çıkmış. İster istemez, ‘‘Şimdiye kadar neredeydiniz?'' demeden edemiyoruz.

Hürriyet Tüketici Köşesi olarak ortaya çıkardığımız ‘‘soda rezaleti'' giderek büyüyor. Yaptırdığımız analiz sonucu 11 soda ve maden suyunda kanserojen nitrit maddesi ortaya çıkması üzerine Tarım Bakanlığı çok önce yaptırdığı ve pek çok üründe nitrit maddesi bulunduğu belirlenen bir araştırmayı apar topar kamuoyuna açıkladı. Bakanlık, ‘‘Gıdalarda Katkı-Kalıntı ve Bulaşanların İzlenmesi'' adlı araştırmanın sonuçlarını dün Anadolu Ajansı kanalıyla duyurdu. Araştırmaya göre, kontrolü yapılan 293 maden suyu ve sodanın yüzde 50'sinde de nitrit maddesine rastlandı.

20'Sİ RUHSATLI

Bu arada, Türkiye genelinde 20 marka soda ve maden suyuna işletme ruhsatı verildiği halde, sadece tek bir firmanın Türk Standartları Enstitüsü'nden (TSE) uygunluk belgesi aldığı belirlendi. Sağlık Bakanlığı, şimdiye kadar Salihli, Şifa, Çınar, Karakoca, Özkaynak, Uludağ, Kınık, Kızılay, Kuzuluk, Askoop, Çamlık, Sarıkız, Çaldağ, Erzincan, Sırma, Gökova, Kula, Efe, Yıldız ve Çelik Maden Suları markalarına işletme ruhsatı vermesine karşın, sadece tek bir firmanın TSE'den belge aldığını açıkladı.

TEK TSE'Lİ

TSE'nin Aralık-1995'de çıkardığı, ‘‘maden suyu-içilebilir'' standardına uygun üretim yapan tek firma, Şifa Tabii Soda ve Meşrubat Gıda Sanayi Limited Şirketi. TSE, bu standardın zorunlu uygulanması yönünde görüş bildirmesine karşın, bugüne kadar böyle bir karar çıkmadı.

‘‘TS 9130'' sayılı madensuyu standardında, bu içecekte hiç nitrit bulunmaması, nitrat düzeyinin ise en çok 25.0 mg/lt olması öngörülüyor.

Sağlık Bakanı Halil İbrahim Özsoy, maden sularında kansere neden olabileceği belirtilen nitrit bulunması ile ilgili olarak yaptığı açıklamada, Türkiye'de pek çok yerde maden suyu çıktığını ve bunların ruhsatını Sağlık Bakanlığı'nın verdiğini hatırlattı.

BAKANLIK İNCELİYOR

Bakan Özsoy, bu suların sağlık yönünden zararlı olup olmadıklarının inceleneceğini belirterek, hem analizlerinin tekrar yapılacağını hem de ruhsatlı olup olmadıklarına bakılacağını, daha sonra kamuoyuna açıklama yapılacağını belirtti. Diğer taraftan, Sağlık Bakanlığı ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, maden suyu üretiminin yapıldığı Manisa, Burdur, Bursa, Ankara, Afyon, Sakarya, Giresun, Erzincan, Muğla, Denizli ve Bolu valiliklerine ayrı ayrı genelge göndererek, üretim yerlerinin kontrol edilmesini ve ürünlerin analizlerinin yapılmasını istedi.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkilileri de, Avrupa Birliği'nde (AB) sodalarda 0.005 ppb düzeyinde nitrite izin verildiğini belirterek, Türk gıda mevzuatının ve hazırlanmakta olan gıda Codex'inin bu oranlara uygun olarak çıkarılacağını söylediler. Yetkililer, ‘‘Önemli olan sodada nitrit bulunması değil, ne oranda bulunduğudur'' dediler.

Bebekleri zehirliyor

Nitrit ve nitrat maddeleri, insan sağlığı için ciddi tehlikeler taşıyor. Süt çocuklarında vücut ağırlığının her kilosu için 5 mg nitrit alınması halinde zehirlenme görülebiliyor.

Sebzelerdeki yüksek nitrat düzeyi, geviş getiren hayvanlarda ve insanlarda, özellikle bebeklerde nitrat zehirlenmesine neden oluyor. Nitratın doğrudan zehir etkisi yok, ancak, insan ve geviş getiren hayvanların sindirim sisteminde bakteriler tarafından nitrite indirginmesi nedeniyle zehirlenme oluyor. Nitrat, kan tarafından absorbe edilerek hemoglobin demirini oksitliyor, böylece oksijen taşınamıyor. Sebzelerdeki yüksek nitrat birikimi, kanser yapan nitrosaminlerin oluşumunu artırıyor.

Türk gıda mevzuatına göre, et ürünlerine katılacak nitnit miktarı 200 mg-kg, nitrat miktarı ise 500 mg-kg ile sınırlandırılmış. Dünya sağlık teşkilatı, (WHO), içme sularında nitrat miktarının litrede 45 mg'ı geçmemesini, taze sebzelerde kg'da 300 mg'dan fazla nitrat bulunmamasını öneriyor. Türk gıda mevzuatına göre, kaynak sularında 25 mg-l ve içme-kullanma sularında 45 mg-l nitrata izin veriliyor.

Hürriyet'in yaptırdığı analizlerde kanserojen nitrit maddesi içerdiği ortaya çıkan 11 maden suyu arasındaki Uludağ'ın üreticisi Erbak-Uludağ, Tarım Bakanlığı'na çamur attı. Erbak-Uludağ Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Erbak, dün Bursa'da düzenlediği basın toplantısında, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın laboratuvarlarında 100 yılı aşkın süredir kullanılan ve sadece bir maddenin ‘‘var'' ya da ‘‘yok'' olduğunu gösteren ‘‘titrasyon tekniği''nin kullanıldığını iddia etti.

İçme suları da rezaletmiş

Kanserojen nitrit maddesinin sadece soda ve maden sularında değil, içme sularında da bulunduğu ortaya çıktı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Türkiye genelinde 343 içme suyunda nitrit maddesinin bulunduğunu açıkladı. Gıda maddeleri yönetmeliğine göre, soda ve maden sularında olduğu gibi içme suyunda da nitrit miktarının ‘‘0'' olması gerekiyor.

Bakanlığın yaptırdığı araştırma sonuçlarına göre, 3 bin 957 içme suyu örneğinden 182'sinde standardın, 151'inde Gıda Codex'inin üzerinde nitrat, 343'ünde ise standardın üzerinde nitrit belirlendi. 597 kullanma suyu örneğinin 59'unda standardın üzerinde, 53'ünde ise Codex limitinin üzerinde nitrat saptandı. Araştırmada, örnek alınan içme sularında ortalama 13.67 mg-l nitrat, 0.125 mg-l nitrit bulunduğu belirtildi. Analizler 26 ilden alınan örnekler üzerinde yapıldı. İçme sularında nitratın TSE limit değeri 45 mg-lt, Codex limit değeri 50 mg-lt, nitrit yönünden ise TSE limit değeri sıfır kabul ediyor. Yani içme sularında nitritin hiç olmaması gerekiyor.

SEBZEDE NİTRİT

Toplam 5 bin 687 çeşitli sebze örnekleri üzerinde yapılan incelemede de ıspanak, marul, hıyar, taze fasulye, patates, semizotu, nane, maydanoz, pazı, pırasa, kara lahana, kabak gibi sebzelerin örneklerinde yüksek düzeyde nitrata rastlandı. Toplam bin 269 çeşit meyve örneğinden ise üzüm ve portakal örneklerinin yüksek düzeyde nitrat içerdiği belirlendi. Araştırmada, sebzelerin yetiştirildikleri araziye, yağış durumuna ve toprağa ve verilen gübre miktarına göre, nitrit ve nitrat kalıntısının değişebileceği dikkate alınarak, sık sık kontrol yapılması önerildi.

ABD'de ilaçlı su tartışması

ABD'de yayınlanan bir raporda, geçen yıl aralarında 57 bin çocuğun da bulunduğu 4.3 milyon kişinin, içine böcek ilacı karışmış musluk suyu içtiği öne sürüldü. Çevre Çalışma Grubu adlı bağımsız bir çevre teşkilatının hazırladığı raporda, 245 bölgede musluk suyuna karışan böcek zehirinin sağlığa zararlı ölçüde olduğu belirtildi. İlaçlı suya daha çok kırsal alanlarda rastlandığı vurgulanan raporda ‘‘İçme suyunda kansere yol açan böcek ilaçlarının bulunmasını önlemek için sarfedilen emekler boşa gitti'' ifadesi yer alıyor. Raporda, içine 10 çeşit böcek ilacı ve başka tehlikeli kimyasal maddelerin karıştığı Ohio Eyaleti'nin Williamsburgh şehrindeki suyun ülkedeki en sağlığa zararlı musluk suyu olduğu belirtildi.