Tahkim, 7.2 milyar dolarlık 46 projenin önünü açıyor

ULUSLARARASI tahkimin geriye doğru da işletilmesi için yapılan düzenleme, toplam değeri 7.2 milyar doları bulan 46 projenin önünü açtı. İşletme devirlerinden sağlanacak elektrik üretim artışı ve kayıp-kaçak oranlarındaki düşüş de dikkate alındığında, bu rakam çok daha büyüyor.

TAHKİMİN geriye dönük işlemesine imkan sağlayan tasarının TBMM'de yasalaşmasıyla, elektrik talebini karşılamak amacıyla geçtiğimiz 3 yıl içinde imzalanan ve sözleşmelerinde ‘‘tahkim unsuru olmadığı’’ için kredi bulamayan 23'ü işletme devri, 23'ü de Yap-İşlet Devret olmak üzere toplam 46 projenin önü açıldı. Toplam değeri 7.2 milyar doları bulan proje paketinde, işletme devirlerinden sağlanacak elektrik üretim artışı ve kayıp-kaçak oranlarındaki düşüş de dikkate alındığında, söz konusu rakam çok daha büyüyor.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nca sözleşmesi imzalanan 8 santral ile 15 elektrik dağıtım bölgesinde işletme hakkı devrini öngören anlaşmalardan, yaklaşık 3 milyar dolar devir bedeli alınacak.

Söz konusu projelerde yüklenici firma grupları, santralların elektrik üretiminde birinci yılda 5 milyar kilovatsaat, ikinci yıldan itibaren ise yıllık 9 milyar kilovatsaat artış taahhüt ettiler. Söz konusu rakamın ekonomiye kazandırılmasıyla Keban Barajı'nın getirisi kadar getiri sağlanacak.

Elektrik dağıtım bölgelerindeki işletme hakkı devrini alan firmalar ise hala kimi bölgelerde yüzde 60'lara varan elektrik kayıp ve kaçak oranlarını düşürerek, 30 yıllık sözleşme süresinde 333 milyar kilovatsaatlik enerjinin ekonomiye kazandırmayı taahhüt ediyor. Söz konusu miktarın parasal değeri ise 24 milyar doları buluyor.

Şayet bu şirketler taahhütlerini yerine getiremez ise önleyemedikleri miktardaki kayıp-kaçak elektriğin fiyatını devlete ödeyecekler.

Yap-İşlet-Devret (YİD) yöntemiyle yapılması için sözleşmesi imzalanan 23 santraldan ise yılda 15-20 milyar kilovatsaat elektrik enerjisi sağlanacak. Bu projelerin yatırım maliyeti ise 4.2 milyar doları buluyor.

Tahkim geriye doğru hangi projelere uygulanacak?

ENERJİ ÜRETİM TESİSİ PROJELERİ:

Of-Solaklı Hidroelektrik Santralı

Kovada-3 Hidroelektrik Santralı

Mansurlar 1-2 Hidroelektrik Santralı

Gürce Hidroelektrik Santralı

Lamas 3-5 Hidroelektrik Santralı

Germencik Jeotermal

Aralık Hidroelektrik Santralı

Kavşak Bendi ve Hidroelektrik Santralı

Yukarı Akçay Hidroelektrik Santralı

Arıt Hidroelektrik Santralı

Akköy 1-Hidroelektrik Santralı

Akköy 2-Hidroelektrik Santralı

Aslancık Barajı ve Hidroelektrik Santralı

Boyabat Barajı ve Hidroelektrik Santralı

Çamlıhemşin Hidroelektrik Santralı

Taraklı Hidroelektrik Santralı

Erenler Hidroelektrik Santralı

Yedigöze Barajı ve Hidroelektrik Santralı

K. Ereğli Doğalgaz Santralı

Eskişehir Doğalgaz Santralı

Kırklareli Doğalgaz Santralı

Yalova Doğalgaz Santralı

Konya Ilgın Linyit Santralı.

İŞLETME HAKKI DEVREDİLECEK TERMİK SANTRAL PROJELERİ:

Orhaneli Termik Santralı

Soma Termik Santralı

Tunçbilek Termik Santralı

Kangal Termik Santralı

Yeniköy Termik Santralı

Kemerköy Termik Santralı

Yatağan Termik Santralı

Çayırhan Termik Santralı

Kocaeli-Gebze (Cedaş)

Ankara-Kırıkkale (Akeda)

Sakarya-Bolu (SBD)

Samsun-Ordu-Sinop (Parkur)

Kırşehir-Nevşehir-Niğde-Aksaray (Andaş)

Yozgat-Sivas-Tokat (Kızılırmak)

Elazığ-Malatya, Tunceli-Bingöl (GAP)

Kahramanmaraş-Adıyaman (Akedaş)

Şanlıurfa (Şuredaş)

Zonguldak-Çankırı-Bartın-Karabük (Batı Karadeniz)

Tekirdağ-Kırklareli-Edirne (Tekaş)

Aydın-Denizli-Muğla (Aydem)

Trabzon-Rize-Artvin, Gümüşhane, Giresun (Zigana)

İstanbul Trakya Yakası (İsedaş)

Bursa-Yalova (Buryal)

Meclis'te 11 saatlik maraton

TBMM Genel Kurulu'nda dün sabaha kadar tahkim maratonu yaşandı. Muhalefet partileri FP ve DYP'nin bütün engellemelerine rağmen, iktidar grupları, tahkime olanak sağlayan yasanın benimsenmesini sağladılar. Dün sabah saat 04.20'ye kadar süren ve 11 saatlik bir iktidar-muhalefet mücadelesi şeklinde geçen görüşmeler sırasında, FP milletvekilleri yasanın iptali için Anayasa Mahkemesi'ne gideceklerini belirtirken, DYP'liler yasanın Anayasa'ya aykırı olduğunu ileri sürdüler. İktidar ortakları ise tahkimi savundular.

Ersümer’e soru yağdı

Muhalefet sözcüleri, yürütme ve yürürlük maddesi dahil her madde üzerinde konuşurken, Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanı Cumhur Ersümer'i soru yağmuruna tuttular. Görüşmeler sırasında, FP milletvekilleri iki kez yoklama talebinde bulundular, ancak özellikle DSP ve MHP'nin tam kadro hazır bulunması nedeniyle engelemede başarıya ulaşamadılar.

Yeni yasa tahkimle ilgili ne getiriyor?

Yasanın yürürlüğe girmesinden önce kamu hizmetleriyle ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerine göre başlatılan proje ve işler, tabi oldukları usul ve esaslara göre sonuçlandırılacak. Ancak kesinleşmiş yargı kararlarıyla iptal edilenler hariç, daha önce başlatılan proje ve işlerde de kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren 1 ay içinde ilgililerin başvurusu üzerine, Bakanlar Kurulu uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözülmesine karar verebilecek.

Bakanlar Kurulu, görevli veya sermaye şirketinin, yasanın yayım tarihinden itibaren bir ay içinde müracaatı halinde elektrik üretimi, dağıtımı ve ticareti ile ilgili proje ve işler ile otoyol yapımı, bakımı ve işletmesi ile ilgili proje ve işlerde, sözleşmelere ilişkin olarak verilen hakem kararlarının temyizine Yargıtay'da, tenfizinin ise asliye hukuk mahkemelerince görülmesine karar verebilecek.

Yabancılık unsuru taşıyan sözleşmelerde, bunlardan doğan uyuşmazlıkların, Türkiye'de veya yabancı bir ülkede toplanarak, Türk hukukuna ya da yabancı hukuka göre karar verecek hakem veya hakem kurulunda çözülmesi kabul edilebilecek. Uyuşmazlıklar, kendi tahkim usulü bulunan milletlerarası tahkim kuruluşlarına da götürülebilecek.

Tahkim yoluyla çözülecek uyuşmazlıklar, uygulanması istenilen tahkim kuralları, tahkim yeri, hakem ya da hakem kurulunun seçimi ve sayısı, nitelikleri, hakem kurulunun yetkisi, yargılama usulü, yargılamada kullanılacak dil, bilirkişi seçimi, uyuşmazlığın diğer tarafa ne şekilde bildirileceği, hakem kurulunun delil toplama yetkisi ve usulü, hakem ücreti, yargılama giderleri, vekalet ücreti ve benzeri konular tahkim şartı veya sözleşmesinde ayrıntılı olarak düzenlenecek.

Tahkim oturumunda içki tartışması çıktı

DYP Tunceli Milletvekili Kamer Genç'in, sabaha karşı saat 04.00'ten sonra kürsüye çıkması vekilleri sinirlendi. Vekillerin konuşmasına tepki göstermesi üzerine Genç, ‘‘5 dakika daha tahammül edin’’ dedi. Genç ile vekiller arasında şu tartışma yaşandı:

Genç: Ben konuşurum.

Yahnici: Burası parlamento. Ayıp ediyorsunuz.

Genç: Ben ayıp etmiyorum.

Yahnici: Terbiyesizlik etme.

Genç: Gülenler biliyor. Bu kadar tahakküme gerek yok. Beni kızdırırsanız, sizin anlayacağınız lafla size hitap ederim.

Başkan: Süreniz bitti.

Genç: Konuşma özgürlüğümüz kısıtlanıyor. Nasıl kesiyorsunuz? Olmaz ki.

Başkan: Olur efendim. Gayet güzel olur.

Genç: Keyfi hareket ediyorsunuz. Teessüf ederim.

Başkan: Ben size teessüf ederim.

Genç: Size lafım dokunuyor diye konuşturmuyorsunuz.

Başkan: Başkan olarak size gerektiği kadar tahammül etmeye gayret gösteriyorum.

Genç: Ben size tahammül ediyorum. Bir defa bir başkan gibi konuş.

(MHP sıralarından Genç'in içkili olduğu yönünde laf atılıyor). Haydi gidip muayene olalım; kim içmişse? ÊANKARA

CHP Ecevit'e yüklendi: Kapitülasyonu getirdin

CHP, dün sabaha karşı yasalaşan Tahkim'e sert tepki gösterdi. CHP Genel Sekreter Yardımcısı Bekir Yurdagül, ‘‘Başbakan Ecevit, Davos'ta çok uluslu sermaye temsilcilerine adli kapitülasyonları geri getirdiği müjdesini verecek’’ dedi. Yurdagül, dün yaptığı yazılı açıklamada, ‘‘Çok uluslu tekelci sermayenin baskısı ve dayatmasına bir de sayın Cumhurbaşkanı katılınca Türkiye'nin çıkarları bir kenara itilerek, Anayasa'ya aykırı olan bu yasa TBMM'den geçti’’ dedi. İktidar milletvekillerinin bu yasaya karşı olmalarına rağmen lider baskısına dayanamayarak, Türkiye'nin çıkarlarına aykırı olan ve bir avuç sermayedara hizmet edecek olan bu yasayı çıkardıklarını söyleyen Yurdagül, ‘‘Tahkim yasasıyla esas yapılmak istenen Danıştay'ın inceleme yetkisinin geriye dönük olarak kaldırılması ve daha önce imzalanan sözleşmelerin yabancı firmalar lehine yenilenmesi imkanını sağlamasıdır’’ dedi. Yurdagül, Ecevit'in, İsmet İnönü'nün Lozan'da zorlukla kaldırttığı kapitülasyonları geri getirdiğini öne sürerek, ‘‘Sayın Başbakan Lord Curzon'un Lozan'daki vasiyetini yerine getirilmesi sevinci içinde Davos'a gidebilecektir’’ dedi.