Tahir Perek: Menkul sermaye iradı nasıl beyan edilecek?
Güncelleme Tarihi:
Bu yıl mart ayında beyan edilecek gelirler açısından en çok konuşulan ve tereddüt duyulan gelir cinsi menkul sermaye iradlarıdır.
Çünkü, menkul sermaye iradlarının bir kısmı hiç beyan edilmeyecek, bir kısmı ise belirli sınırları aşınca beyan edilecektir. Ayrıca beyan edilecek menkul sermaye iradlarının bir kısmı enflasyondan arındırılacak, bir kısmı ise arındırılmayacaktır.
Şimdi sırasıyla bu değişik durumları kısa kısa açıklayalım.
a) Hiç Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İradları: Stopaj yoluyla vergilendirilen bazı menkul sermaye iradları, miktarları ne kadar olursa olsun beyan edilmeyecektir. Başka gelirler nedeniyle beyanname verilse bile bu gelirler beyannamelere dahil edilmeyecektir.
Bu tip iradlar şunlardır:
Mevduat faizleri: Mevduatın Türk Lirası veya döviz cinsinden olmasının önemi yoktur. Bu faizlerden bankalar veya diğer finans kuruluşları mutlaka vergi ve fon kesmekte ve Maliye de bunları yeterli saymaktadır.
Özel finans kurumlarınca kár ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kár payları: Bu tip ödemelerin adı kár payı olmasına rağmen mahiyetleri itibariyle faiz sayıldığından ve stopaj yoluyla vergilendirildiğinden bu gelirlerin de artık beyanına gerek görülmemektedir.
Repo gelirleri: Bankaların veya yetkili finans kuruluşlarının geri satın alma vaadi ile sattıkları menkul kıymetlerden sağlanan bu gelirler miktarları ne olursa olsun beyan edilmeyecektir.
Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kár payları: Bu gelirler de aslında prensip olarak stopaja tabidir. Ancak 1999 yılında stopaj oranları sıfır (0) olmuştur. Stopaj oranlarının sıfır olması, bu tip gelirlerin ‘‘stopaja tabi’’ bir gelir olma vasfını etkilememektedir. Bu bakımdan bu gelirlerden daha önce vergi kesilmemiş olsa da bunlar da tıpkı vergi kesintisine uğramış yukarıdaki gelirler gibi beyan dışı bırakılacaktır.
b) Beyan Edilecek Menkul Sermaye İradları:
Herhangi bir sınıra tabi olmaksızın beyan edilecek menkul sermaye iradları
Vergi kesintisine tabi olmayan şu gelirler miktarları ne olursa olsun beyan edilecektir.
Alacak faizleri
Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri
Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller
İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kár paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar
Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan bedeller.
Yukarıdaki gelir çeşitlerinden Türk Lirası karşılığı alınan faziler % 45.9 oranı ile enflasyondan arındırılacak ve sadece % 54.1'lik kısmı beyan edilecektir. Döviz cinsinden alınan faizler ile diğer üç çeşit gelirler için enflasyondan arındırma işlemi yapılmayacaktır.
Belirli sınırları aşınca, enflasyondan arındırılarak beyan edilecek menkul sermaye iradları:
Vergi kesintisine tabi olup olmadığına bakılmaksızın 1999 yılı içinde beyana tabi menkul sermaye iradları toplamının 3.5 milyar lirayı geçmesi halinde bütünü ile beyan edilmesi gereken iradlar şunlardır:
Devlet tahvili ve hazine bonosu faizleri ile diğer her türlü resmi veya özel sektör tahvil ve bono faizleri
Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresi'nce çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler.
Bu tip gelirler ile vergiye tabi diğer menkul sermaye iradlarının toplamı 3.5 milyar lirayı geçmezse, beyan etme zorunluluğu olmayacaktır.
Burada 3.5 milyar liranın hesabında, enflasyondan arındırıldıktan sonra kalan net tutarlar dikkate alınacaktır. Enflasyondan arındırma oranı % 45.9 olduğuna göre, net tutarı 3.5 milyar lira olan bir menkul sermaye iradının brüt tutarı (3.500.000.000 TL. / (100-45.9) % 54.1 =) 6.469.500.924. TL.'dır.
Beyan edilecek gelir üzerinden hesaplanacak vergiden, varsa bu gelirden daha önce kesilmiş olan vergiler mahsup edilecektir. Özel alacak faizlerinden vergi stopajı yapılmış olması söz konusu değildir. Ancak bazı Hazine bonolarından 1999 yılı içinde stopaj yapılmış olabilir.
İşte varsa, daha önce kesilmiş olan bu vergiler beyannamede hesaplanacak vergilerden indirilecektir. Ancak, indirilecek vergi tutarı hesaplanırken de, enflasyondan arındırma işlemi yapılacaktır.
(Sürecek)