Süper güç Çin-Almanya

EKONOMİDEN Sorumlu Devlet eski Bakanları’ndan Işın Çelebi bundan 3 yıl önce 18 ülkeyi merceğine alarak, dünyanın nereye gittiğiyle ilgili bir kitap hazırlamaya başladı. Kitabın hemen ilk baskısının ardından yeni eklemelerle ikinci baskı ve devamı geldi. Türk-Alman Üniversitesi’nde ders kitabı olarak okutulan “Dünyanın Şu Haline Bak” adlı kitap kısa süre önce AB ülkelerinde yaşanan değişim, göç ve Fransa’daki Sarı Yelekliler hareketinin de değerlendirilmesiyle yenilendi. Dünyadaki ticari dengelerdeki değişimi yakından inceleyen, globalleşmenin dünyayı daha iyi bir dünya haline getiremediğini anlatan Çelebi, “Sarı Yelekliler hareketi globallaşmeye karşı sağ, sol, emekli ve üniversite öğrencilerini birleştirdi. AB’nin geleceğini bu hareketler belirleyecek. 2030’da dünya Çin ve Almanya yakınlaşmasıyla yaşananları konuşacak” diyor.

“Dünyanın şu haline bak” cümlesini sık sık kurduğumuz bir dönemden geçiyoruz. Dünyanın şu haline bakalım derken, önce hangi göstergeleri doğru okumalıyız?

- Dünyada silah ticareti son 10 yılda 1 trilyon dolardan yaklaşık 1.8 trilyon dolara yükseldi. Globalleşme dünyayı daha iyi bir dünya yapmadı. Dijitalleşme silah endüstrisinin gelişmesine neden oldu. Güçlü ülkelerin dış politikalarına silah ticareti yön veriyor. Ülkeler de içine kapanıyor. Sağ eğilimler güçleniyor. Yoksulluk ve yoksunluğun büyük sorun olduğu dünyada globalleşme bu sorunlara çözüm geliştiremedi. Ülkeler duvar örüyorlar göç dalgalarına karşı.

Berlin Duvarı yıkıldığında yeni bir dünya denilmişti.

- Tam 30 yıl önce, 1989’da özgürlük ve demokrasinin bir sembolü olmuştu Berlin Duvarı’nın yıkılması. Son dönemde Amerika Meksika sınırına, Macaristan Sırbistan sınırına, Irak Suriye sınırlarına duvarlar inşa edildi. Berlin Duvarı 46 km, Çin Seddi 21 km, ABD Meksika sınırına 3 bin km duvar örüyor. Türkiye Suriye sınırına 600 km duvar ördü. Dünya duvarlar dünyası olmaya doğru gidiyor. 2000 yılında Bill Clinton dünyanın geleceğini özetlerken, tel örgüler ve duvarlar arkasında yaşanılacak hayatları anlatmıştı. Çok geçmeden böyle bir dünyaya doğru gidildi. Göç meselesi dünyanın en büyük sorunu. Bu yüzden de duvarlar örülüyor.

İŞBİRLİĞİ YAPIYOR

Güç dengesinin doğuya kayma hızı artacak mı?

- Çin ve Hindistan gelecek için ciddi potansiyel. Dünyadaki ekonomik güç merkezinin Doğu Asya’ya kaydığını görüyoruz. Çin’de bazı sorunlar olsa da gücünü kaybetmeyecek. Çin bazı önlemler alarak yabancı sermayeyi kontrol altına aldı. Önümüzdeki dönemde Çin ve Almanya yakınlaşması daha da artacak. Almanya ve Çin birçok konuda işbirliği yapıyor.

Bu 2 ülkeyi yakınlaştıran en önemli neden nedir?

- Krizden en az etkilenen ülkeler Çin ve Almanya. Almanya’nın büyümesi yüzde 1.5 civarında ancak 2000 yılından sonra AB ülkeleri arasında en yüksek rekabet gücüne sahip ülke oldu. Çin ve Almanya’nın tasarruf oranları yüksek aynı zamanda da bütçe ve dış ticaret fazlası veriyolar. Çin’in teknolojiye ihtiyacı artarken, Almanya’nın da dış pazarlara çıkma ihtiyacı var. Bu iki ülke işbirliğiyle birbirini tamamlıyor. Çin’in Almanya ile teknoloji transferi çok yüksek. Bu işbirliği dünyada yeni bir merkez yaratacak gibi görünüyor. 2030’larda örnek olarak bir yapı çıkaracak.

SARI YELEKLİLER GLOBALLEŞMEYE KARŞI

Dünyanın sorunları çözülmüyor, sorunlar artıyor!

-Ülkeler son dönemde globalleşmeye karşı içine kapanıyor, sertleşiyor, radikalleşme üzerine siyaset kuruluyor. Silah ticareti sürsün diye petrol alanlarındaki çatışmalar sürüyor. Enerji ve su kaynaklarına yakınlık nedeniyle Ortadoğu tam bir ateş topu. Dünyada 65 milyon mülteci var. Bunun 3.5 milyonu Türkiye’de. Dünyadaki göç dalgasına karşı duvarların örüldüğü, politikaların sertleştiği bir dönemdeyiz. İnsan gerçekten de “Dünyanın şu haline bak” diyor. Fransa’daki Sarı Yelekliler hareketi bu yüzden çok önemli. “Korumacı Sosyal Devlet” anlayışı çok önem kazanıyor. Önümüzdeki yıllarda bunu çok daha iyi analiz edeceğiz.

Siz kitap kapağınıza Sarı Yelekliler hareketini koymuşsunuz. Aylardır Fransa sokakta. Avrupa’daki değişim Fransa’dan mı başlıyor? Ve Sarı Yeleklileri nasıl oldu da bir araya geldi?

- Fransa’daki hareketin en önemli ayakları radikal sağ ve sol, çevre hareketi ve üniversite gençliği. İstedikleri yapı da globalleşmeye karşı. Fransa’nın Sarı Yelekliler hareketinin 42 maddelik bir manifestosu var. “Sınıflar 20 kişilik olmalı” diyor, “Niye Fransız Renault gidip Türkiye’de yatırım yapıyor, burada işsizlik varken” diyor. Sarı yelekliler hareketinde emekliler, üniversite gençliği, esnaflar, sanatçılar bir arada. Ve Macron’u sermayenin adamı olarak görüyorlar. Bunun temelinde AB ülkelerinde ekonomik gücün kaybedilmesi yatıyor. Gelir dağılımı bozuluyor, dengeler oynuyor. Sarı Yelekliler hareketi hem ülkelerin içe kapanmasını hem de gençlerin taleplerini dile getiriyor. Globalleşmeyi insanlar kendilerinin fakirleşmesi olarak görüyorlar. 1789’da buharlı makineler ve pusulanın icat edilmesinden zora kapitalizm gelişti, zenginleşme oldu. Bu dönemdeki gelişmeler ise sağ hareketleri yükseltiyor.

SİLAH TİCARETİ ÜZERİNE DIŞ POLİTİKA ANLAYIŞI

Globalleşme, dijitalleşme iyilikten çok zarar mı getirdi?

- Dünyada artık uluslararası rekabetin getirdiği olanakları kullanmak istemeyenler var ve bir güç olarak ortaya çıkıyorlar. Bunu Fransa’da gördük. Çünkü globalleşme zenginleşmeyi sağlamadı. Globalleşme dijital teknolojinin ve silah endüstrisinin gelişmesini sağladı.

Silah ticaretinin artışını rakamlarla anlatmışsınız.

- Bölgesel savaşlar, silah endüstrisinin dijitalleşmesini beraberinde getiriyor. Dünyada silah ticareti üzerine kurulan bir dış politika anlayışı gelişti. Bugün ABD’nin Ortadoğu’da Almanya’nın Ortadoğu’da yaptıkları hep silah ticaretini geliştirmek için yapılanlar. Dünya gelişimi silah endüstrisi ve tıpta kullanıyor. Ülkeler kaynaklarını silah yatırımlarına ayırıyorlar. Örneğin ABD Türkiye’ye F35 vermemeyi de bir silah olarak kullanıyor. Kudüs’ün başkent ilan edilmesi, Golan Tepeleri’nin İsrail yönetimine alınması, mevzi olarak da önemli Golan, dibindeki gölün varlığıyla, su havzası olmasıyla da önemli. ABD gözü kara bu bölgede de.

IŞIN ÇELEBİ KİMDİR?

Turgut Özal’ın çağrısıyla politikaya giren Işın Çelebi 1950 Karaman doğumlu. 1982 yılına kadar Devlet Planlama Teşkilatı’nda başka olarak görev yapan Çelebi, 4 dönem İzmir milletvekilliği yaptı. Hem Turgut Özal hem de Mesut Yılmaz dönemlerinde Ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı oldu. 2002 yılından bu yana Çelebi Staratejik Danışmanlık Şirketi’nde farklı alanlardaki şirketlere danışmanlık veriyor. Aynı zamanda da Türk Alman Üniversitesi’nde ders veriyor. Yeni Bir Düzen Anlayışı Özellştirme, Dışa Açık Büyüme ve Türkiye, Ne Olacak? Ne Yapmalıyız?, Türkiye’nin Dönüşüm Yılları adlı kitapları olan çelebi, son olarak da Dünyanın Şu haline Bak adlı kitabı yazdı.