Son anda yüzde 6 büyümek yetmedi, kriz 2009’da kişi başına 1.846 dolarımızı yedi
Güncelleme Tarihi:
Yılın son çeyreğinde yüzde 6 büyüyen ekonomi, 2009 yılını yüzde 4.7 daralma ile kapattı. Bu oran programda öngörülen yüzde 6’lık küçülmenin altında kaldı ancak, Türkiye’nin 8 yıllık ‘kesintisiz büyüme’ trendi kesintiye uğradı. Geçen yıl milli gelirde 124.2 milyar dolarlık kayıp yaşandı ve kişi başına milli gelir 1846 TL düşerek 8 bin 590 dolar oldu.
TÜRKİYE İstatistik Kurumu (TÜİK), açıkladığı 2009 yılı büyüme rakamlarıyla bir iyi bir kötü haber verdi. TÜİK’in açıkladığı iyi haber, 2009’in son çeyreğinde ekonominin sabit fiyatlarla bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 6 büyümesi oldu. Kötü haber ise 2009’un son çeyreğinde yaşanan yüzde 6’lık büyümenin, 2009’da Türkiye’nin yüzde 4.7 küçülmesini engelleyememiş olması.
Son çeyrek beklenenden iyi
Piyasalarda, son çeyrekteki büyümenin yüzde 4 olacağı beklentisi vardı. Türkiye, son çeyrekteki yüzde 6 büyümeyle, küresel krizin etkisi yüzünden girdiği resesyon (durgunluk) döneminden son çeyrekte çıktı. Bu arada Orta Vadeli Program’da (OVP), Türkiye ekonomisinin 2009’da yüzde 6 daralacağı öngörüsünde bulunulurken, daralma 1.3 puan daha düşük oldu. Ancak 2009’da yüzde 4.7 küçülen Türkiye böylece, deprem yılı 1999 ve kriz yılı 2001’in ardından ilk kez daralma yaşadı.
124 milyar dolar daraldık
TÜİK’ün büyüme rakamlarına göre, 2008 yılında cari rakamlarla 950 milyar 534 milyon TL olan GSMH, 2009 yılında 953 milyar 974 milyon liraya çıkmasına rağmen, sabit fiyatlarla ekonomi yüzde 4.7 geriledi. 2008’de 741.8 milyar dolar olan milli gelirimiz, dolar kurundaki yükseliş yüzünden 2009’da 617 milyar 611 milyon liraya düştü. 2008 milli geliri hesaplanırken 1 dolar, 1.2809 TL olarak baz alınmıştı. Bu yüzden 950.5 milyar liralık milli gelirin dolar karşılığı 741.8 milyar dolar olmuştu. 2009 milli geliri olan 953 milyar 974 milyon lira, 2009’un ortalama dolar kuru olan 1.5447’a bölündüğü için Türkiye’de üretilen mal ve hizmetler geçen yıl 124.1 milyar dolar azaldı.
Kişi başına 8.590 dolar
Türkiye ekonomisi, 2008’in son çeyreğinde başlayan küçülmenin ardından yeniden büyümeye geçmesine rağmen kişi başına milli gelir 2009’da 8 bin 590 dolar indi. Türkiye’de kişi başına milli gelir 2008’de, 1.28’lik düşük dolar kuru yüzünden 10 bin 436 dolar olmuştu. 2009’daki daralma yüzünden kişi başına milli gelir ise 1846 dolar azalarak 8 bin 590 dolara indi. Burada dolar kurlarının da etkisi oldu. Kur 2008 ile aynı kalmış olsaydı, kişi başına düşen milli gelir yine 10 bin doların üzerinde çıkacaktı.
OVP hedefinin üzerinde
Orta Vadeli Program’da (OVP) kişi başına milli gelir, 8 bin 456 dolar olarak tahmin edilmişti. Kişi başına milli gelir, OVP hedefinin 134 dolar üzerinde gerçekleşti. Kesintisiz 27 çeyrek büyümenin ardından 2008’in son çeyreğinde küresel krizin etkisiyle revize rakamlarla yüzde 7 daralan Türkiye ekonomisi, 2009 son çeyrekte yüzde 6 büyüdü. 2010 için yüzde 3.5 büyüme beklentisi de arttı.
Daralma oranı gelişmiş ülkelerdekine yakın oldu
DIŞ Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanı Zafer Çağlayan, “Dünyanın en gelişmiş ülkeleri ile kıyaslandığında Türkiye’deki daralma yakın düzeyde oldu. 2009’da ABD yüzde 2.4, Fransa yüzde 2.4, Almanya yüzde 5, İngiltere yüzde 4.8, Euro Bölgesi yüzde 4 küçüldü. Orta vadeli programda yüzde 6 küçülme olarak belirlenen büyüme oranının son çeyrekteki yüzde 6’lık büyümenin etkisiyle yıllık bazda yüzde 4.7 olması önemli” dedi.
Bazı sektörler 2001’i hatırlattı
GEÇEN yıl bazı sektörlerdeki yüksek daralma oranları, 2001 krizini hatırlattı. Son 8 yıllık döneme bakılınca, bu sektörlerde elde edilen sonuçlar şöyle:
İnşaat sektörü, 2001 krizinde yüzde 17.4 daralma gösterdikten sonra büyüme sürecine girmiş ve dalgalı bir seyir izlemişti. Sektör 2002’de yüzde 13.9, 2003’te yüzde 7.8, 2004’te yüzde 14.1, 2005’te yüzde 9.3, 2006’da yüzde 18.5 ve 2007’de yüzde 5.7 büyüdü. 2008’de yüzde 8.1 daralma gözlenen sektörde, 2009 yılı küçülme oranı yüzde 16.3’ü buldu.
Toptan ve parekende ticarette de benzer seyir meydana geldi. Bu sektörde de 2001’de yüzde 16.1’lik keskin düşüş gözlendi. 2002’de büyüme trendine giren sektör 2008’de yüzde 1.5 daralmıştı. Daralma oranı 2009 yılı toplamında yüzde 10.4’e ulaştı.
İmalatta da seyir farklılık göstermedi. Sektör 2001’de yüzde 7.6 küçüldü, 2002’den 2008’e kadar büyüdü. 2008’de yüzde 0.1 küçülen imalat sektörü, 2009’da ise yüzde 7.2 daraldı.
Elektrik-gaz-buhar-sıcak su üretimi ve dağıtımı sektörü de 2001 yılında yüzde 3.4 daralmış, 2002’de başlayan yükseliş 2008’de de sürmüş ve yüzde 3.7 olarak gerçekleşmişti. Ancak 2009’da sektör, yüzde 3.5 daraldı.
Bu yıl yüzde 3.5’tan daha fazla büyürüz
DEVLET Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, açıklanan verilerin beklentilene göre çok raha olumlu olduğunu vurgulayarak, “2010’da, OVP’de öngörülen yüzde 3.5 oranından daha iyi bir büyüme performansı bekleniyor” dedi. Babacan, şu değerlendirmeyi yaptı: “Ekonomimiz dördüncü çeyrekte ciddi büyüme kaydetti. Uygun hava koşullarının etkisiyle tarım sektöründe yıl bütününde üretim arttı ve sektörün yüzde 3.6 büyüdü. Ancak dış talep gelişmelerinden olumsuz etkilen sanayi sektörü son çeyrekte kaydedilen yüzde 11.4 büyümeye rağmen yıl bütününde yüzde 6.9 daraldı. Özel nihai tüketim harcamaları, alınan tedbirlerin etkisiyle sadece yüzde 2.3 daraldı. Yatırım harcamaları belirsizlik algılamasının artması nedeniyle, son çeyrekte daralma hızı yavaşlamakla birlikte, yıl bütününde yüzde 19.2 küçüldü. İthalat, ihracattan daha hızlı daraldı. Ancak güven yeniden tesis edildi. Stokların artışı da güven
unsurunun yeniden tesis edildiğine işaret ediyor.”
En yüksek daralma yüzde 16.3’le inşaatta yaşandı
SEKTÖREL bazda, 2009’de en yüksek daralma, sabit fiyatlarla yüzde 16.3 ile inşaat sektöründe görüldü. Yılın tamamında madencilik ve taş ocakçılığı yüzde 6.7, imalat sanayi yüzde 7.2, elektrik, gaz, sıcak su üretimi ve dağıtımı yüzde 3.5, toptan ve perakende ticaret yüzde 10.4, ulaştırma, depolama ve haberleşme yüzde 7.1 küçüldü. 2009’da en yüksek büyüme ise yüzde 10.8 ile balıkçılıkta meydana geldi. Ekonominin yüzde 6 büyüme gösterdiği 2009’un dördüncü çeyreğinde, ‘inşaat’ sektörü ve ‘diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri’ sektörü dışında tüm sektörlerde büyüme meydana geldi. Son çeyrekte inşaat sektöründeki küçülme yüzde 6.6’ya geriledi. 2009 dördüncü çeyrekte en yüksek büyüme yüzde 13.1 ile balıkçılıkta görüldü. Mali aracı kuruluşların faaliyetleri yüzde 8.1 büyürken, gayrimenkul-kiralama ve iş faaliyetleri yüzde 10 büyüdü.
2010’un ilk çeyreğinde çift haneli büyürüz
İSTANBUL Ticaret Odası Başkanı Murat Yalçıntaş, büyüme oranını şöyle değerlendirdi: “Son çeyrekteki yüzde 6’lık büyüme oranı, Türkiye’nin ekonomik gücünü teyit etti. Bu büyüme, küresel krizin Türkiye’ye etkilerinin bittiğinin ve büyüme döneminin başladığının en açık göstergesi. Öncü göstergeler, 2010’un ilk çeyreğinde büyümenin çift haneli rakamlara ulaşabileceğini gösteriyor. 2009’un son 3 ayında yurtiçi tüketimin yüzde 4.4 artması, iç talepteki belirgin canlanmaya işaret ediyor. Yüzde 6’lık büyümenin ardında, imalat sanayinde yüzde 12.8, toptan ve perakende sektöründe yüzde 10.3 ve mali aracı kuruluşlar sektöründe yüzde 8.1’lik yüksek büyüme rakamlarının büyük etkisinin olduğu açık.”
Erdoğan: Ekonomimiz rüştünü ispatladı
BAŞBAKAN Tayyip Erdoğan, Ulusa Sesleniş konuşmasında büyüme rakamlarını da değerlendirirek, “Türkiye ekonomik olarak rüştünü ispatladı ve kendi ayakları üzerinde durabilecek sağlamlığa erişti” dedi. Erdoğan, şunları söyledi:
Kendi potansiyelimizi özgüvenimizle birleştirerek uzun vadede gücümüzü daha iyi hissettireceğimizi düşünüyoruz.
Çok kısa bir zamanda yaptığı atılımlarla dünyanın en büyük 17’nci ekonomisi haline gelen Türkiye, inşallah Cumhuriyetimizin 100’üncü kuruluş yıldönümüne ilk 10 ülkeden biri olarak girecek. Buna inancımız sonsuz, bu potansiyeli de ülkemizde fazlasıyla görüyoruz.
Bunun için hepimize büyük görevler düşüyor, her bir insanımızın bu büyük medeniyet atılımının bir parçası olması lazım. Bu yolu, milletçe aynı ideale inanarak, aynı duyguda birleşerek birlikte yürüyeceğiz. İnşallah daha güzel, daha aydınlık bir Türkiye’nin kıvancını da hep birlikte yaşayacağız.”
Güven endeksi ve kapasite kullanımından anlamıştık
SANAYİ ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün, 2009’un son çeyreğindeki yüzde 6 büyüme rakamının tahminlerin üzerinde olduğunu söylerken, reel kesim güven endeksindeki, kapasite kullanım oranlarındaki ve sanayi güven endeksindeki artışlardan, ihracattaki toparlanmadan bunu gördüklerini hatırlattı. Türkiye ekonomisinin bu krizden çabuk çıkacağını değişik zamanlarda ifade ettiğini belirten Ergün, şöyle konuştu: “Yeniden uzun vadeli bir büyüme dönemine gireceğimizi söyleyebiliriz. 2009’daki küçülme rakamı Türkiye’nin küresel krizden ne boyutta etkilendiğini önümüze koydu. Hasar tespiti ortaya çıktı. Son çeyrekteki toparlanma ve marttan bu yana görülen gelişmeler, bizi yeniden uzun vadeli bir büyüme sürecine götürüyor.”
Dikkatler ekonomiye verilsin, zemin iyi değerlendirilsin
İSTANBUL Sanayi Odası (İSO) Başkanı Tanıl Küçük, “Dikkatler ekonomiye verilir ve bu zemin iyi değerlendirilirse, yatırım eğilimi de daha hızlı yükselecektir” dedi. Küçük, şu açıklamayı yaptı: “Özel sektör yatırım harcamaları 8 çeyrektir aralıksız küçülmektedir. Bu küçülme, pozitif büyüme elde edilen 4. çeyrekte de devam etmiştir. 2009’da, kamu yatırımları da azalmıştır. Dördüncü çeyrekteki pozitif büyüme, ümit verici zemini daha somut hale getirmiştir.”