Soma faciasının raporunda sorumlu sayısı 60’ı buluyor

SOMA’da 13 Mayıs 2014’te Soma Holding’e ait maden ocağında yaşanan faciada, 301 işçinin hayatını kaybetmesiyle ilgili aylardır beklenen bilirkişi raporu, soruşturmayı yürüten Cumhuriyet Savcılığı’na 18 Eylül’de ulaştı. Prof. Dr. Ercüment Yalçın, Prof. Dr. Eyüp Akpınar, Prof. Dr. Ahmet Hakan Onur ve İş Güvenliği Uzmanı Alpaslan Ertürk’ın hazırladığı 126 sayfalık raporda dikkat çeken ayrıntılar ortaya çıktı.

RİSK TAŞIDIĞI BİLİNİYORDU

Raporun sonuç kısmının ikinci bölümünde soruşturmanın seyrini değiştirip kapsamını genişletecek ifadeler yer aldı. Eynez kömür sahasının 2006 yılının kömür üretme ve teslim işini üstlenen PARK Teknik, Madencilik Turizm Sanayi ve A.Ş.’nin, Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne 07.10.2009 tarihinde sözleşme devri başvurusunda bulunduğuna ve burada ocağın yüksek yangın riski taşıdığının şu ifadelerle belirtildiğine dikkat çekildi:
“Üretim çalışmaları sırasında oluşan yangınlardan dolayı üretim yapılamaması ve yüksek su geliri gerekçe gösterilerek, ‘İleride telafisi mümkün olmayacak problemlerle karşılaşılacağı anlaşılan bu durumda, hem şirketimizin hem de kurumunuzun olumsuz etkilenmemesi için işi devir etmek istemekteyiz’ denmektedir. Bu durumda, olaya konu olan maden sahasının yüksek yangın riski taşıdığı, TKİ ve işi devralan Soma Kömürleri A.Ş. tarafından bilinmektedir.”

DENETİM YAPANLAR DA SORUMLU

Madende bulunan teknik kusurların yanındaki bu ifadeyle soruşturmanın genişletilmesinin beklendiğini söyleyen Manisa Barosu Başkanı Zeynel Balkız, şu yorumu yaptı: “Raporun sonuç bölümünde kimlerin asli kusurlu olduğu tek tek sayılıyor. 60 kişiyi bulan bu sorumlular içinde şirket yöneticileri olduğu kadar TKİ Genel Müdürü, TKİ İşletme Müdürü, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı denetim elemanları da bulunuyor. Raporda sorumlular devir sözleşmesinin tarihine dikkat çekerek geriye doğru gidiyor. 2009 yılında PARK A.Ş. dilekçesinde açıkça var. Şirket büyük risk nedeniyle üretim yapamadıkları nedeniyle ocağı devretmiş. Bu uyarıya rağmen Soma A.Ş.’ye verilmiş. Sönmemiş bir ayak bırakarak üretime devam edilmiş. Yangın da zaten burada başlıyor. Sadece gündeme gelen ve soruşturma izni verilmeyen iki müfettiş değil o tarihten bu yana denetleyen tüm müfettişler sorumludur deniyor. 2009’dan bu yana içten içe yanan yerde üretim yapılıyor ve buna müsaade ediliyor. Hem maden sahipleri hem de denetim yapanlar sorumludur. Biz bu doğrultuda Cumhuriyet Savcılığına verdiğimiz dilekçede 2009’dan bu yana yapılan denetimlerle ilgili sorumlular hakkında inceleme başlatılıp soruşturulmalarını talep ettik. Savcılığın da müfettişlerle ilgili izin verilmesini Danıştay’a taşıdığını öğrendik. Biz de çarşamba günü Danıştay’a müfettiş soruşturması izni verilmesi için itirazda bulunacağız.”

8 GÜN ÖNCE DEĞERLER ARTMIŞ

Bilirkişi raporuna göre, başka dikkat çeken bir ayrıntı da ocakta kirli hava ve sıcaklık değerleri 8 gün önce değişmeye başladığı ama durumun göz ardı edildiği. Raporda olaydan 8 gün önce, kirli hava çıkış noktasındaki değerlerin arttığı, sıcaklık artışının araştırılmasının gerektiği ancak şirket teknik elemanlarınca bu durumun göz ardı edildiği vurgulandı.

Bilirkişi raporundan bazı tespitler şöyle:
• Çalışanlara verilen gaz maskelerinin kontrol kayıtları düzenli olarak yapılmadı.
• Havalandırma planı güncellenmedi.
• Ocakta, bazı vardiyalara ait gaz ölçüm sonuçları, gaz ölçümü yapılmadan rastgele dolduruldu veya önceki sayfalardan kopya çekildi.

HER ŞEY BİR ANDA YANMIŞ

Bilirkişi raporlarunun sonunda şu ifadelere yer verdi: “Maden kazasının, pek çok ihmal ve kusurun bir araya gelmesi sonucu meydana geldiği, kazanın önlenebilir olduğu fikri heyetimizde oluşmuştur. Otopsi sonuçlarına göre, ölümlerin büyük çoğunluğu CO [Karbon monoksit] kaynaklı COhb (Karboksihemoglobin) zehirlenmesi sonucunda meydana gelmiştir. Bu boyutta bir zehirlenmenin meydana gelebilmesini sağlayacak CO konsantrasyonuna, yer altı ocağının boyutları göz önüne alındığında, tek başına bant, ahşap tahkimat, ve PVC boru yanmasının neden olması olası görülmemektedir. Olayın ana kaynağı, U 3 trafosu etrafında topuk bırakılan kömürün kontrolsüz şekilde kendiliğinden yanması sonucu oluşan co’nun hava girişine ulaşması, temiz hava ile temas eden kendiliğinden yanan kömürün tam yanmaya dönüşmesi, bu yangının 4 nolu kömür nakil bandının bulunduğu yoldaki bant, ahşap, kabloları tutuşturması ve su ile soğutma çalışmaları sırasında açığa çıkan zehirleyici ve boğucu gazlardır.”

MADEN KANUNU İHLAL EDİLDİ

Bilirkişiler, yönetmelikler uyarınca yaptıkları değerlendirmelerde, “Ocaklardaki sensörlerin miktarı, güvenilirliği, olay anında dahi bilgi aktarımını içeren çalışma esaslarına dair yeterli tedbirlerin işveren ve kontrol eden TKİ tarafından alınmadığı gözükmektedir. Maden İşleri Genel Müdürlüğü, bunların elektrik ve projelerini dahi mühendislik hizmeti sınıfına almamakla Maden Kanunu’nu ihlal etmektedir” dedi.

ASLİ KUSURLULAR

Bilirkişiler, bu tespitlerine göre, gerekli önlemleri almayan İşveren (yönetim kurulu başkanı), işveren vekilleri, daimi nezaretçi, teknik nezaretçi, iş güvenliğinden sorumlu vardiya amirleri, iş güvenliği uzmanları, ocak havalandırma mühendisi, sensör kayıtlarından sorumlu personel, TKİ ELİ kontrol baş mühendisi, TKİ ELİ Eynez ocağı kontrol mühendisleri, üretim izni veren Maden İşleri Genel Müdürü, MİGEM kontrol ve denetleme elemanları, iş teftiş kurulu ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın iş müfettişlerini asli kusurlu buldu. Türkiye Kömür İşletmeleri Yönetim Kurulu Başkanı ve İşletme Müdürü de asli kusurlu bulundu.