Size daha fazla ‘gaz’ verebiliriz

SHELL Dünya Başkan Yardımcısı Maarten Wetselaar, Türkiye’ye daha fazla sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) tedarik etmek istediklerini söyledi. Türkiye’ye

yönelik planlarını anlatan Wetselaar, “Türkiye’deki yatırımlarımızı geliştirmek ve özellikle doğalgaz alanında daha büyük bir oyuncu haline gelmek istiyoruz. Halihazırda Türkiye’ye yurtdışından doğalgaz tedarik eden ve ülke içinde de doğalgaz ticareti yapan şirketlerden biriyiz. BOTAŞ’a sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) tedarik ediyoruz. Bu sayede kaynak çeşitliliği yaratarak Türkiye’nin doğalgaz arz güvenliğinin güçlenmesine katkı sağlıyoruz. Önümüzdeki dönemde Türkiye’ye daha fazla LNG tedarik etmek istiyoruz” şeklinde konuştu. 

TÜRKİYE MERKEZ OLABİLİR
Türkiye’ye hangi kaynaklardan doğalgaz tedarik ettiklerini sorduğumuzda Shell Başkan Yardımcısı, “Giderek daha fazla ülke doğalgaz ihtiyacının önemli bir bölümünü LNG ile karşılıyor. LNG tedarik edebileceğiniz çok sayıda ülke var. Böylece siyasi bir risk almadan kaynak çeşitliliği sağlayabiliyorsunuz. Bugün küresel pazardaki her 5 LNG kargosundan 1’i Shell’in kargosudur. Dolayısıyla bu piyasanın çok büyük bir oyuncusuyuz. Tedarik kaynaklarımız çok çeşitli. Örneğin ABD, Peru, Trinidad ve Tobago, Ekvator Ginesi, Nijerya, Umman, Katar” yanıtını verdi. Wetselaar, ileride bölgeler arasındaki ve doğalgaz ile LNG arasındaki fiyat farklılıklarının azalacağını savunarak, “Boru hatlarının sayısı da artacak. Dünyanın çeşitli bölgelerinde ‘hub’lar (merkez) oluşacak. Örneğin Kuzey Amerika’da, Avrupa’da, Asya’da... Türkiye de bu ‘hub’lardan biri olabilir” dedi.

MERAK EDİLEN SORU
Geçtiğimiz hafta düzenlenen Dünya Enerji Kongresi için geldiği İstanbul’da bir araya geldiğimiz Wetselaar, Türkiye’nin bir doğalgaz ticaret merkezi (hub) olmak için derinliği ve arz çeşitliliği olan yüksek hacimli bir piyasası olması gerektiğini söyleyerek, “Türkiye 80 milyondan 100 milyona doğru giden nüfusu ve artan doğalgaz talebiyle çok hacimli bir piyasa. Arz kanallarını çeşitlendirerek de arz güvenliğini ve derinliğini arttırabilir. Rusya’dan gaz alırsınız, Azerbaycan’dan gaz alırsınız ama LNG de farklı fiyat seçenekleriyle pazarınıza gelir. Şeffaf ve regülasyonu azaltılmış, serbest ve herkese açık bir piyasanız da olmalı. O zaman bu gazın arbitrajını da yaparsınız” dedi.

“Regülasyonların azalması ve piyasanın serbestleşmesi tüketiciye nasıl yansır” sorumuza karşılık Wetselaar, “Piyasalarda liberalleşme, eğer arz çeşitliliği varsa; yani fiyatı hiç bir oyuncu tek başına belirleyemiyorsa, tüketici fiyatlarının düşmesini sağlıyor, biz bunu gözlemliyoruz” yanıtını verdi. Dünyada doğalgaz fiyatlarının nasıl seyredeceğine yönelik öngörülerini ise Wetselaar şöyle paylaştı: “Henüz, gerçek anlamda bir küresel doğalgaz fiyatından bahsedemeyiz. Doğalgazda bölgesel piyasalar var. Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa, Afrika ve Asya’da farklı fiyatlar söz konusu. Ama son birkaç yıl içinde doğalgaz fiyatı petrol fiyatlarıyla korelasyon içinde seyretti. Hem petrol, hem de doğalgaz fiyatları düştü. Burada herkesin yanıtını merak ettiği soru şu: ‘Petrol fiyatı artarsa gaz fiyatı da artar mı?’ “

Müşteri bulamayan Avrupa’ya gidecek

Shell Başkan Yardımcısı Wetselaar, önümüzdeki birkaç yıl içinde piyasadaki talep artışını karşılayabilecek kadar doğalgaz arzının gerçekleşecek gibi göründüğünü belirterek şunları söyledi: “Özellikle Kuzey Amerika’dan gelen LNG var. Avustralya’dan da gelmeye başladı. Acaba bu gazın ne kadarı Avrupa’ya gidecek? Şu anda Avrupa son çare piyasası olarak görülüyor, yani elindeki gaza müşteri bulamayanlar Avrupa’ya yöneliyor. Doğalgaz piyasasına daha genel bir çerçeveden bakarsak şunu görüyoruz: Orta vadede küresel doğalgaz talebindeki artış hızı, enerji talebindeki artış hızından daha yüksek olacak. Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) verilerine göre, küresel doğalgaz talebinde her yıl yüzde 2’lik bir artış öngörülüyor. LNG talebinin ise her yıl yüzde 5-6 artacağı tahmin ediliyor. Kısacası, doğalgazda mevcut arz fazlası geçici bir durum gibi görünüyor; çünkü talep artıyor. Sadece 5 ila 6 yıl içinde doğalgazda arz-talep dengesi oluşabilir. Daha sonra talep arzın önüne geçecektir. Bunun nedeni talebin istikrarlı bir şekilde artmaya devam etmesi. Yatırımların ise yeniden hızlanmasının zaman alması. Bir yatırıma karar verilmesi ve bunun gerçekleşmesi en az 5 yıllık bir zaman gerektiriyor.”

Yenilenebilire en iyi geçiş doğalgaz

“DOĞALGAZDA arz-talep dengesi ile şekillenen döngüsel bir piyasa resmi çizdiniz. Ancak bir taraftan da hızla artmakta olan yenilenebilir enerji yatırımları söz konusu. Durum böyleyken, elektrik üretiminde yenilenebilir kaynakların payı arttıkça doğalgazın payı düşer mi? Böyle bir gelişme olursa doğalgaz piyasasındaki döngüsel durum nasıl etkilenir?” sorumuza karşılık Wetselaar, şöyle konuştu: “Küresel elektrik üretiminde kömür halen büyük bir rol oynamaya devam ediyor. Eğer hükümetler, Paris Anlaşması’na imza atarak iklim değişikliğini konusunda verdikleri taahhütleri yerine getirmek istiyorlarsa, bunun en hızlı yolu, elektrik üretiminde doğalgazı ve yenilenebilir kaynakları tercih etmektir.

Doğalgaz bu geçiş sürecinde yenilenebilir kaynaklara çok iyi bir partner, yani ortak olacaktır; çünkü yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimi değişken ve kesintili. Güneş ve rüzgarla her zaman aynı miktarda elektrik üretemiyorsunuz. Oysa bir doğalgaz santralini sadece 20 saniye içinde etkin hale getirip sabit miktarda elektrik üretebilirsiniz. Dolayısıyla, eğer hükümetler karbon emisyonunu azaltma konusunda verdikleri taahhütleri yerine getireceklerse; yenilenebilir kaynakların elektrik üretimindeki payının artması kömürün payını azaltmalıdır, doğalgazın payını değil. Çok uzun vadede ise tüm dünyada elektrik üretim sistemleri ‘çok büyük oranda’ yenilenebilir kaynaklardan beslenecek. Doğalgaz ise daha ziyade bir ‘back-up’ yani yedek kaynak olacak. Ayrıca doğalgaza olan talebi uzun vadede besleyecek olan üç etmen daha var. Bunlardan birincisi demir-çelik, çimento ve petrokimya gibi enerji yoğun endüstrilerin yüksek miktardaki elektrik talebi. İkinci etmen konutların ısınma talebi. Üçüncü etmense ulaştırma sektörünün enerji talebi. Otomobiller gibi hafif taşıtları çalıştırmak için pil ve akü teknolojisi yeterli olabilir. Ancak gemiler, tırlar ve otobüsler gibi taşımacılıkta kullanılan ağır vasıtaların yakıt talebini karşılamak için yeterli değiller. Taşımacılıkta dizelden doğalgaza doğru bir geçiş başladı bile.”

Tüm gemiler LNG ile çalışırsa...

DENİZ taşımacılığında henüz olgunlaşmamış ama büyüyen bir LNG talebi olduğuna işaret eden Wetselaar, “Shell olarak, bu pazardaki talebi karşılayacak yatırımlar yapıyoruz. Rotterdam ve Cebel-i Tarık’ta deniz taşıtlarına yönelik LNG ikmal tesisleri kurduk. Ortadoğu ve ABD’de de bir takım tedarik noktalarımız olacak. Bu alanda yeni müşteriler ediniyoruz. Örneğin, çok büyük bir yolcu taşımacılığı şirketi olan Carnaval Cruises ile LNG tedarik anlaşması imzaladık.

Bu şirketin 13 büyük yolcu gemisi LNG ile çalışacak ve ihtiyaç duydukları LNG’yi biz tedarik edeceğiz. LNG ile çalışan gemiler, motorin ya da fuel-oil ile çalışanlara göre daha sessizler, bu da gemilerdeki konforu yükseltiyor. Bugün dünyadaki tüm gemiler LNG ile çalışsaydı, günlük LNG talebi 250 milyon ton olurdu. Kıyaslama yapacak olursak, şu anda küresel LNG piyasasının tamamı 260 milyon ton. Kamyon ve tırların LNG’ye geçmesi halinde oluşacak talep ise bunun iki katı; yani günlük 500 bin ton. Gördüğünüz gibi, elektrik üretim piyasası bir tarafa, sadece ulaştırma sektörünün dönüşümünün yaratacağı talep bile başlı başına çok büyük ve derin bir LNG piyasası yaratmaya yeterli” dedi.
merdil@hurriyet.com.tr