Şirket Tipleri: I. Bölüm - Adi ve Kollektif Şirketler

Ticari faaliyette bulunabilmek için gerekli alt yapının ilk temel taşı faaliyet alanımıza ve amacımıza uygun bir şirket kurmaktır. İkiden fazla kişinin ayni ve nakdi mallarını ortak bir amaca ulaşmak üzere bir akit çerçevesinde bir araya getirmeleri genel anlamda ‘şirket’ olarak tanımlanmaktadır.

Türk Ticari Kanunlarına göre şirketleri en temel şekliyle Adi, Kollektif ve Komandit Şirketleri, şahıs şirketleri; Limited Şirketler, Anonim Şirketler, Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketleri de Sermaye Şirketleri olarak tanımlayabiliriz.

Akit, Sermaye, Ortak Amaç, Ortaklar bir şirketi oluşturan ana faktörlerdir.

Şahıs ve sermaye şirketlerini birbirinden ayıran en önemli iki unsur yönetimin ve borç yükümlülüğünün sahipliğidir. Şahıs şirketlerinde herbir ortak, yönetme ve temsil hakkına sahipken, sermaye şirketlerinde bunu şirketin belirlenmiş organları icra eder. Şahıs şirketlerinde, şirketin borçlarından ortaklar şahsen�sorumluluyken, sermaye şirketlerinde ortaklar koydukları sermaye kadar sorumludurlar.

Adi Şirketler

Adi şirketler en az iki kişinin ortak yasal bir gayeye ulaşmak için nakdi ve ayni varlıklarını biraraya getirmeleridir. Bu tip şirketler birer tüzel kişilik olmadıkları için hukuki faaliyetlerde bulunamaz, mal varlığı da edinemezler. Bu anlamda, bütün etkinlikler şirketin aslında ortakları tarafından gerçekleştirilir. Adi şirketlerin yazılı bir şirket akdi olması şart olmamakla birlikte, olması halinde de her hangi bir şekle tabi değildir. Faaliyet alanının ticari bir amaç gütmesi şart değildir.

Şirketin kurulması için konan sermaye “İştirak Hissesi”, “Sermaye Payı”, “Katılma Payı”, olarak adlandırılabilirken, sermaye dağılımının eşit olması gibi bir zorunluluk bulunmaz. Sermayenin eşit olmadığı durumlarda bir sözleşmenin olması faydalıdır. Aksi takdirde sermaye eşit varsayılır. Sermayenin şekil şartı bulunmamaktadır. Taşınmaz mallar, para, alacak, kıymetli evrak, emek, ruhsat ve lisans gibi kanuna ve ahlaka aykırı olmayan her şey sermaye olarak konulabilir.

Ortaklık aktinin olmaması durumunda, kar ve zararın paylaşımı kanunlar çerçevesinde sermaye dağılımına bakılmaksızın eşit olarak belirlenir. Adi şirketlerde yönetim ortakların sorumluluğundadır ancak bu yetki ortakların kararıyla üçüncü sahışlara devredilebilir.

Sözleşmede yer alan hükümler dikkate alınmaksızın, her ortağın bir oy hakkı vardır ve şirket kararlarının bütün sermayerdarların oybirliği ile verilmesi koşulu vardır. Yönetici olan ve olmayan ortaklar arasındaki ilişki vekalet olarak kabul edilir ve günlük, sıradan işlemleri kapsayan kararları yönetici ortak tek başına verebilir.

Sözleşmedeki maddeler dikkate alınmaksızın her bir ortağın şirketi denetlemeye, her türlü faaliyetle ilgili bilgi edinmeye, her türlü belge ve defteri incelemeye hakkı vardır.�Oybirliği olmaksızın, yeni bir ortak alınamaz veya ortakların hisseleri devredilemez. Tüzel kişilik olmadığı için, adi şirketler borç edinemez, davacı veya davalı olamaz.

Kollektif Şirketler

En az iki gerçek kişi tarafından bir sözleşme çerçevesinde kurulan ve şirketin borçlarından ortakların tümünün sınırsız yükümlülüğü olan, hak ve ehliyeti işletme konusu ile sınırlı tutulmuş tüzel kişiliğe sahip bir ticaret şirketidir.

Kollektif şirketler özellikle küçük ve orta çapta toptan ve perakende faaliyetlerde bulunan ticari müesseseler için uygundur. Ortakları tüzel kişilik olamaz ve koyulacak sermayenin alt ve üst sınırı yoktur ve sermaye emek ve ticari itibar olarak da konulabilmektedir.

Faaliyet alanının ticari bir amaç gütmesi ve şirketin ticari bir ünvanının olması şarttır. Şirketin ortakların kişiliğinde ayrı bir kişiliği vardır. Bu kişiliğin kazanılması için anasözleşmenin ticaret siciline kaydı gerekir.

Kollektif şirketin ünvanı belli şartlara bağlıdır. Bütün ortakların veya birinin isim ve soy ismini, “şirket” kelimesini ve kollektif şirket olduğunu belirtecek ibareleri kapsaması şarttır.

Ortakların adı, soyadı, adresleri ve tabiiyetleri, şirketin kollektif şirket olduğu, şirketin ticaret ünvanı ve merkezi, şirketin faaliyet konusu, sermaye katılım payı ve ortakların temsil yetkileri mutlaka şirketin ana sözleşmesinde yer alması şart olan unsurlardır.�Bunlar bulunmadığı takdirde şirket adi şirket olarak işlem görür.

Anasözleşmenin sermayedarlar tarafından noterin tasdiklediği imzalarla imzalanması gerekir. Noter tarafından tasdik edilen bu anasözleşmenin ticaret sicilde tescili ve sicil gazetesinde ilan edilmesi şarttır.

Kollektif şirketin tüm ortakları şirketi tek başına idare hak ve görevine sahiptir. Anasözleşme ile veya ortaklarının çoğunluğunun kararı ile şirketin idaresi ortaklardan birine veya bir kaçına ya da tüm ortaklara verilebilir. Ortak olmayanların yönetim yetkisi yoktur.

Yönetim hakkı anasözleşmede ortaklardan birine verildikten sonra, mahkeme kararına istinaden tespit edilmiş idarede basiretsizlik, ağır ihmal ve iktidarsızlık gibi durumlar dışında, diğer ortaklar tarafından sınırlanamaz veya alınamaz. Ancak bu hak ortakların kendi aralarında aldıkları bir karar ile verilmiş ise�ortakların çoğunluğunun kararı ile sınırlanabilir veya alınabilir. Yönetim eğer bütün ortaklara birden veya�bir kaçına verilmiş ise, ortakların herbiri tek başına yetkilidir.

Bütün ortaklar geniş�bir denetleme hakkına sahiptirler ve bu hak sözleşme ile dahi sınırlanamaz. Yönetimde yer almayan bütün ortakların istedikleri zaman şirketin durumu ile ilgili bilgi talep etmeye hakkı vardır. Yönetici ortak/ ortaklar yıl sonunda bilanço ve gelir gider tablosu hazırlamakla yükümlüdür.�Ortaklık sözleşmesinde karın bölüşümü konusunda bir karar alınmamışsa, sermaye paylarına�ve ortakların şirkette idareci olarak görev alıp almadığına bakılmaksızın eşit olarak dağıtılır.

Anasözleşme maddelerinde yapılacak değişiklikler için oybirliği gerekir.�Kollektif şirkette, kararlar için herhangi bir şekil şartı konulmamıştır. Ancak anasözleşme dışındaki kararlarda�ortakların çoğunluğu aranır. Kararın geçerli olabilmesi için karar defterine yazılması ve ortaklarca imzalanması gerekir.

Sözleşmede aksi belirtilmedikçe ortaklar, ortaklıktan emekleri karşılığı bir ücret isteyemezler. Ortaklar azalan sermayeyi tamamlamaya zorlanamazlar, ancak şirketin varlıkları borçlarının tamamını karşılamazsa, kalan borçların ödenmesini sağlamak için tasfiye memurları ortaklara başvurabilir. Sermayeden eksilen kısım ileride oluşabilecek kar payları ile de telafi edilebilir.

Ortak şirkete koyduğu sermaye ile değil bütün malvarlığı ile sınırsız sorumludur. Ortaklar sermaye taahhüdlerini yerine getirmek zorundadır.�Ortaklara verilen borcun, vade gününde ödenmediği durumda kanuni faizi ile talep edilmesi zorunludur. Ortaklar, şirketin faaliyetleri türünden bir işi, diğer ortakların onayı olmadan kendi veya başkası hesabına yapamaz ve aynı ticari faaliyette bulunan bir şirkete sorumluluğu sınırlanmamış bir ortak sıfatıyla da giremez.

Kollektif şirketin tacir olarak Kurumlar Vergisi yükümlülüğü yoktur. Kollektif şirketin bilanço karı, vergi yükümlülüğünden bağımsız olarak ortaklara anasözleşmedeki paylaştırma oranlarına göre dağıtılır. Ortakların şirket karından aldıkları paylar, şahsi ticari kazanç niteliğinde olduğundan, ortaklar Gelir Vergisi Kanununda yer alan ticari kazanç hükümleri doğrultusunda vergi ödemek zorundadırlar.

Anasözleşmede hüküm varsa veya diğer ortaklar onaylar ise ortaklardan biri şirketten çıkabilir. Ancak anasözleşmede hüküm yoksa veya diğer ortaklar onaylamıyorsa kollektif şirketten çıkmak mümkün değildir. Bu durumda ortaklığın feshine gidilebilir.

Anasözleşmede, bir ortağın ortaklıktan çıkarılmasına imkan veren bir hüküm yoksa, bir ortağın şirketten çıkarılması için mahkeme kararı veya şirketin feshi gerekir. Ancak ortaklardan birisinin iflası, ortağın kişisel alacaklısının alacağını şirketteki tasfiye payından talep etmesi ve süresiz şirkette, şirketin feshini ihbar eden ortağın şirketten ihracı gibi durum mahkeme kararı gerektirmez. Bu durumlarda ortağın şirketteki payı oranında ödeme yapılarak, şirketin diğer ortaklar arasında devamı oybirliği ile kararlaştırılabilir.

Yeni bir ortak alınması durumunda�ortaklar tarafından oybirliği ile bir “katılma sözleşmesi” yapılması ve notere tasdik edilmesi gerekir. Ortaklığın devri diğer ortakların onayının alınması koşuluyla mümkündür. Ortağın çıkması veya çıkarılması durumlarında diğer ortakların bu durumu tescil ve ilan ettirmesi gerekir.�Anasözleşmenin değiştirilmesi halinde de, değişikliklerin tescili ve ilanı zorunludur.

Gelecek hafta: Komandit ve Limited Şirketler