Sezer İş Yasası'nı onayladı

Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in onayladığı İş Kanunu, bazı istisnalar dışında işçi-işveren ilişkilerini yeniden düzenliyor.

Yasanın getirdiği ana düzenlemeler şöyle:

-''İşin gereği ve teknolojik nedenler ile uzmanlık gerektiren işler'' sınırlaması içinde taşeronlaşmaya olanak sağlandı.

-İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri ayırım yapılmayacak, eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret verilemeyecek.
  Â
-İş ve işyeri devredilebilecek. Geçici iş ilişkisi en fazla 6 ayı geçmemek üzere ve yazılı olarak yapılacak, gerektiğinde en fazla bir defa yenilenecek.

-30'dan az işçi çalıştıran işyerleri iş güvencesi kapsamı dışında kalacak. Buna göre, 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az 6 aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, feshi geçerli bir nedene dayandırmak zorunda olacak. Irk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile yükümlülükleri, hamilelik, doğum, din, siyasi görüş, iş sözleşmesinin feshi için geçerli bir neden olamayacak.
  Â
Sendika üyeliği, sendikanın işyeri temsilciliği, sözleşmeden doğan hakları takip için işveren aleyhine adli makamlara başvurmak gibi nedenler iş akdinin feshi için geçerli bir neden olarak sayılmayacak.
  Â
-İşveren ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde bunu en az 30 gün önceden bir yazıyla işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumu'na bildirecek. İşveren, işyerinde çalışan işçi sayısı 20-100 arasında ise en az 10 işçinin; 101-300 işçi arasında ise en az yüzde 10 oranında işçinin; 301'den daha fazlaysa enaz 30 işçinin işine son ebilecek.
 Â
-Ä°ÅŸveren, 50 veya daha fazla işçi çalıştırılan iÅŸyerlerinde Bakanlar Kurulu'nca belirlenecek oranda özürlü ve eski hükümlü ile terör maÄŸduru istihdam edecek. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı yüzde 6 olacak.Â

Özürlülük oranı yüzde 80'den fazla olanların sigorta primlerinin yüzde 50'si Hazine tarafından ödenecek.

-Ücret, Türk Lirası olarak ödenecek. Yabancı para birimiyle yapılacak ödemeler günün kuru üzerinden Türk Lirası olarak yapılabilecek.
   Â
ÃœCRET BANKA HESABINA YATIRILACAK
 
-Ücret en fazla aylık olarak ödenecek, bu süre sözleşmeyle bir haftaya kadar indirilebilecek. Bono veya senetle ücret ödemesi yapılamayacak. Ücretin banka hesabına yatırılması, yasa hükmü haline getirildi.

-İşverenin konkordato ilanı, iflas veya aciz belgesi alınması yoluyla ücret ödeme güçlüğüne düşmesi durumunda geçerli olmak üzere, işçilerin son üç aylık ücret alacaklarını karşılamak üzere İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında ''Ücret Garanti Fonu'' oluşturulacak. Bu Fon'a, sigortalının prime esas kazancının işverene düşen bölümünün binde 5'ini aşmamak üzere işverenden kaynak sağlanacak.

-Ücret hesap defteri uygulamasına son verildi.

-Her türlü işçi asgari ücret kapsamında olacak.

-Haftalık 45 saati aÅŸan süreler ''fazla çalışma'' sayılacak. Fazla çalışma ücreti saat ücretinin yüzde 25 fazlası olarak uygulanacak.Â
  Â
İşçi, fazla çalıştığı her saat için 1.5 saatlik ''serbest zaman'' (izin) kullanabilecek.Â

Fazla çalışma süresi toplamı, 1 yılda 270 saati aÅŸamayacak.Â

-Cumartesi günlerinin yarım gün tatil olduğuna ilişkin hüküm  kaldırıldı.

-Çalışma süreleri 1-5 yıla kadar olanlar 14 gün, 5-15 yıl arasında olanlar 20 gün, 15 yıldan fazla olanlar da 26 gün ücretli izin kullanacak.Â
Â
18 yaşından küçükler ile 50 yaşından büyüklerin yıllık ücretli izin süreleri 20 günden az olmayacak.Â

Yıllık izin süresi tarafların anlaşmasıyla 10 günden az olmamak üzere en çok üçe bölünebilecek, izin süreleri sözleşmeyle artırılabilecek. Ücretsiz yol izni süresi de 4 gün olacak.

-Günlük çalışma süresi 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15  dakika, 4-7.5 saate kadar olan işlerde 30 dakika, 7.5 saatten fazla olan işlerde bir saat ara dinlenmesi verilecek.

GECE ÇALIŞMASI 7.5 SAATİ GEÇEMEYECEK
 
-20.00-06.00 saatleri arasında kalan ve 11 saati geçmeyen zaman dilimi ''gece'' olarak tanımlandı. İşçilerin gece çalışması 7.5 saati geçemeyecek. Gece çalıştırılan işçiler, masrafları iÅŸveren tarafından karşılanmak üzere 2 yılda bir düzenli olarak saÄŸlık kontrolünden geçirilecek.Â

Gece ve gündüz işletilen, nöbetleşe işçi postası kullanılan işlerde en fazla 2 haftalık nöbetleşme esası uygulanacak. Postası değiştirilecek işçi 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamayacak.

-Temel eğitimi tamamlamış veya okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35 saatten fazla olamayacak.

-Yer altı ve su altında çalışmayı gerektiren iÅŸlerde 18 yaşını doldurmamış erkek ve her yaÅŸtaki kadın çalıştırılamayacak.Â

-Sanayi işyerlerinde 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler gece çalıştırılamayacak.
   Â
HAMÄ°LELÄ°K VE DOÄžUM HAKLARI
 
-Kadın işçilere doÄŸumdan önce 8 ve doÄŸumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta izin verilecek. ÇoÄŸul gebeliklerde doÄŸum öncesi izin süresi 10 haftaya çıkarılacak. Ä°steÄŸi halinde kadın işçiye doÄŸum izninin tamamlanmasının ardından 6 aya kadar ücretsiz izin verilecek. Bu süre yıllık izin hesabında dikkate alınmayacak.Â

-Kadın işçilere bir yaşından küçük çocukları için günlük 1.5 saat emzirme izni verilecek. Â

-Ä°ÅŸverenler, iÅŸyerlerinde iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸinin saÄŸlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlü olacak.Â

-Herhangi bir iÅŸyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve ÅŸekillerinde makine ve cihazlarında işçilerin yaÅŸamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar tehlikenin niteliÄŸine göre iÅŸ tamamen veya kısmen durdurulacak veya iÅŸyeri kapatılacak.Â

-En az 50 işçi çalıştıran ve 6 aydan fazla sürekli iÅŸlerin yapıldığı sanayi iÅŸyerlerinde, her iÅŸveren bir iÅŸ saÄŸlığı ve güvenliÄŸi kurulu kurmakla yükümlü olacak.Â

-Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran iÅŸverenler, iÅŸyerindeki işçi sayısına ve iÅŸin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla iÅŸyeri hekimi çalıştıracak ve iÅŸyeri saÄŸlık birimi oluÅŸturacak.Â

-Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran ve 6 aydan fazla sürekli iÅŸlerin yapıldığı sanayi iÅŸyerlerinde iÅŸverenler, iÅŸyerinin iÅŸ güvenliÄŸi önlemlerinin saÄŸlanması, iÅŸ kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için alınacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi hizmetlerini yürütmek üzere iÅŸyerindeki işçi sayısına, iÅŸyerinin niteliÄŸine ve tehlikelilik derecesine göre bir veya daha fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirecek.Â

-16 yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ağır ve tehlikeli iÅŸlerde çalıştırılamayacak.Â

-Ağır ve tehlikeli iÅŸlerde çalışacak işçilerin iÅŸe giriÅŸinde veya iÅŸin devamı süresince en az yılda bir, bedence bu iÅŸlere elveriÅŸli ve dayanaklı oldukları iÅŸyeri hekimi, iÅŸ saÄŸlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın SSK, saÄŸlık ocağı, hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilmiÅŸ muayene raporları olmadıkça, bu gibiler iÅŸe alınmayacak veya iÅŸte çalıştırılmayacak.Â

-14 yaşından 18 yaşına kadar (18 dahil) çocuk ve genç işçilerin işe alınmalarından önce işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın SSK, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimlerine muayene ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun raporla belirtilmesi gerekecek. Çocuk ve genç işçiler, 18 yaşını dolduruncaya kadar 6 ayda bir defa aynı şekilde doktor muayenesinden geçirilerek buişte çalışmaya devamlarına sakınca olup olmadığı kontrol edilecek.

KIDEM TAZMÄ°NATI FONU
 
-Yasa hükümlerine aykırı davranışlar durumunda 50 milyon ile 5 milyar lira arasında değişen para cezaları uygulanacak.
Â
-Kamu kuruluÅŸlarında sözleÅŸmeli olarak istihdam edilenlere mevzuat veya sözleÅŸmelerine göre ''kıdem tazminatı niteliÄŸinde'' yapılan ödemeler kıdem tazminatı sayılacak.Â
 Â
-50'den az işçi çalıştırılan tarım ve orman iÅŸlerinin yapıldığı iÅŸyerleri ile Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu çerçevesinde 3 kiÅŸinin çalıştığı iÅŸyerlerinde çalışan işçiler hakkında, Ä°ÅŸ Yasası'nda öngörülen ücret ve ücretin ödenmesine iliÅŸkin esasları içeren maddeler uygulanacak.Â
  Â
-Çalışma barışının ve endüstri iliÅŸkilerinin geliÅŸtirilmesinde, çalışma hayatıyla ilgili mevzuat çalışmalarının ve uygulamalarının izlenmesi amacıyla; hükümet ile iÅŸveren, kamu görevlileri ile işçi sendikaları konfederasyonları arasında etkin dayanışmayı saÄŸlamak üzere, üçlü temsile dayalı istiÅŸari mahiyette bir danışma kurulu oluÅŸturulacak.Â

-150 ve daha fazla işçi çalıştıran iÅŸyerlerinde işçilerin açacağı kantinlere iÅŸveren yer vermek zorunda olacak.Â

-Ä°ÅŸ güvencesini düzenleyen madde hükümleri gazetecilere de kıyasen uygulanacak.Â

-''Kıdem Tazminatı Fonu'' kurulacak. Kıdem Tazminatı Fonu'na ilişkin kanunun yürürlüğe gireceği tarihe kadar işçinin kıdemleri 1475sayılı kanuna göre hesaplanacak.