Serbest ‘müdahale’ ekonomisi

Son dönemlerde giderek yükselen gıda fiyatları, tartışmaları da beraberinde getirdi. Serbest piyasa ekonomisi uygulanan Türkiye’de gıda fiyatlarını makul seviyelere çekmek için bakanlardan ardı ardına açıklamalar geldi. Bakanlar bazı ürünlerde üretici fiyatlarının yükselmesini, bazı ürünlerde ise tüketiciye yönelik fiyatların düşmesi gerektiğini savundular. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik,  Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkci’nin müdahale gibi açıklamalarına rağmen gıda fiyatları direnişini sürdürüyor. 

Et, meyve sebze ve yem de fiyat düşürmek için çaba gösterilirken, fındıkta üretici fiyatını arttırmak için çalışmalar yapıldı. Ancak çalışmalar sonuç vermedi. Fındık 20 liradan 8.5 liraya inerken, ette uygulanmaya başlanan tavan fiyatı kasaplar dinlemedi. İstanbul’da birçok noktada ekmek tüm çabalara rağmen 1.25 TL’den satılıyor. Meyve sebzede de durum pek farklı değil. Önceki gün Bakan Tüfenkci’nin marketler ‘yüzde 500 kâr yapıyor’ açıklamasına perakendeciler tepki gösterdi: “Kârımız yüzde 5 bile değil.”

MARKET AÇARIZ
Gıda fiyatları ile ilgili yapılan son açıklama ise Tarım Bakanı Çelik’ten geldi. Çelik, “Her şeye rağmen bugün maliyeti belli bir kıymayı 40-45 liraya satma yoluna giderseniz, bu haksız kazanç karşısında bizim susmamız veya beklememiz söz konusu olmaz” dedi. Tüketicinin hukukunu koruma noktasında sağduyulu adımlar attıklarını belirten Çelik, “Siz buna rağmen çok astronomik bir şekilde piyasaya arz ediyorsanız, bizim de yapacağımız yanı başınıza bir market açmaktır. Şu anda Et ve Süt Kurumu (ESK) bunu yapıyor” dedi.

İNDİRİMDEN ÖNCE ZAM
Bakan Çelik önceki açıklamalarında fındık fiyatının 20 liradan 9 liraya düşmesiyle Toprak Mahsülleri Ofisi’nin 50 bin tona kadar alım yapabileceğini açıklamıştı. Ancak açıklamanın ardından uzun bir süre geçmesine müdahale alımı olmadı ve fiyat 8.5 liraya kadar indi. Ekmeğe zam gelmesinin ardından Çelik, “Nihai satış fiyatı 61 kuruş olması gereken bir ekmeğin bugün 1, 1.25 TL’den satılması kabul edilir değildir” dedi. Bazı satış noktalarında fiyat düşerken, bazılarında ise indirim olmadı.
Yine Bakan Çelik et fiyatlarını indirebilmek için tavan fiyat uygulamasına geçildiğini bildirdi. Ancak birçok kasap ‘tavan fiyattan’ satış yapmadı. Yem fiyatlarında da KDV yüzde 1’e indirildi indirilmesine ancak öncesinde yemciler fiyata zam yaptı. 

PERAKENDEYE MÜDAHALE
Gıda fiyatları konusunda son açıklama ise Bakan Tüfenkci’den geldi. Tüfenkci, “Tarladan 1 liraya alınıp markette 5 liraya çıkan sebze meyve fiyatlarına önlem alacağız. Marketlere kâr marjı konulacak. Kâr yüzde 25-30 olabilir. 1 lira ise nakliyesi ile en fazla 2 lira olur ama yüzde 500 kâr olmaz. Perakendecilikle ilgili ciddi çalışmamız var” diye konuştu.

KÂRIMIZ YÜZDE 5’İ GEÇMEZ
BAKANLIK düzeyinde açıklamalar ardı ardına gelirken, açıklamaların muhataplar da boş durmadı. Habertürk’e konuşan Türkiye Perakendeciler Federasyonu Başkanı Mustafa Altunbilek, “Bakanlığa defterlerimizi açmaya hazırız. Her şey şeffaf. Meyve sebzeden en fazla kâr eden markette bile kâr yüzde 5’i geçmez” dedi.

GIDA FİYATLARININ ETKİSİ BÜYÜK
GIDA fiyatlarından yakınan sadece bakanlar değil. Bu konuda sürekli açıklama yapanlardan biri de Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı. Başçı, ocak sonunda yılın ilk enflasyon raporunu açıkladığında gıda fiyatlarındaki enflasyon beklentisinin arttığını söylemiş ve yıllık gıda fiyatları artış varsayımlarını yüzde 8’den yüzde 9’a çıkardıklarını açıklamıştı. Şubat başında açıklanan ocak enflasyonunda ise en büyük etki gıdadan gelmişti. Gıda grubunda yıllık enflasyon yüzde 11.69’a yükseldi. Bu dönemde taze meyve ve sebze grubunda yıllık fiyat artışı yüzde 20 oldu. Kırmızı et fiyatları ocakta yükseldi. Bakliyat fiyatlarındaki artışlar hızlanarak devam etti.

ESK 5’E MARKET 7’YE SATIYOR
TÜRKİYE Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar da fiyatlardan şikâyetçi. Bayraktar, eti özel sektörün, Et ve Süt Kurumu’nun (ESK) 4-5 katı kârla sattığını belirtti. 250 kilogram bir karkas eti, ESK’nın 5 bin 450 liraya, alışveriş merkezinin ise 5 bin 955 liraya satın aldığını söyledi. ESK’nın, bu karkası 5 bin 988 liraya et olarak üreticiye sattığını, fiyat alınan iki alışveriş merkezinden birinde satış bedelinin 7 bin 862, diğerinde ise 8 bin 531 liraya kadar çıktığını açıkladı.

ŞUBATTA SÜRPRİZ OLABİLİR
EKONOMİSTLER enflasyon üzerindeki en büyük baskı unsuru olmayı sürdüren gıdanın yarın açıklanacak şubat enflasyonunda da etkili olacağını belirtiyor. Reuters’in yaptığı ankette bazı ekonomistler mevsim normallerinin aksine gıda fiyatlarında şubatta manşet enflasyonu negatife çekebilecek boyutta sürpriz bir düşüş öngörürken, bir çok ekonomist ise enflasyonda yükseliş öngörüyor.

ÖNE ÇIKAN RAKAMLAR
Taze meyve ve sebzede yıllık fiyat artış oranı: %20 

Kuşbaşı için belirlenen tavan fiyat: 34 TL 

Kuşbaşının kasaplardaki ortalama satış fiyatı:40-42 TL

Kıymaiçin belirlenen tavan fiyat: 32 TL

Kıymanın kasaplardaki ortalama satış fiyatı:36-38 TL

250 gramlık ekmeğin maliyeti:61 kuruş

250 gram ekmeğin İstanbul’daki satış fiyatı: 1.25 TL

250 kg karkas etin ESK’da perakende satış fiyatı:5.955 TL

250 kg karkas etin marketteki satış fiyatı: 8.531 TL

Geçen yıl 1 kg fındığın üreticide çıktığı en yüksek fiyat:20 TL

Bu yıl 1 kg fındığın üretici fiyatı:8.5 TL