Şap'ta 10 trilyonluk zarar iddiası

Dünyanın en büyük 3 şap araştırma entitüsü arasında bulunan Ankara'daki Şap Enstitüsü, aşı üretimi yapamaz hale geldi. Yılda 40 milyon doz aşı üretim kapasitesi bulunan Enstitü'de, bu yıl sadece 2.6 milyon doz üretim yapılması nedeniyle, 10-12 milyon dozluk ihtiyaç ithalat ile karşılanacak.

Ortadoğu'daki şap hastalığı ile mücadeleye de aşı sağlamak amacıyla FAO desteği ile kurulan Şap Enstitüsü Müdürlüğü, 40 milyon dozluk üretim kapasitesine karşın, bu yıl sadece 2.6 milyon doz üretim yapabildi.

2 MİLYON DOZ İMHA EDİLDİ

Üretilen aşının 600 bin tonu dağıtılırken, 2 milyon dozluk aşı, kontrolları tamamlanmadığı için dağıtılmadı. Enstitü tarafından üretilen 1 milyon doz aşının ise yeterli kalitede olmadığı için imha edildiği öğrenildi.

Konu ile ilgili bilgi veren uzmanlar, aşı üretiminin, bu işte uzman kişilerin görevden uzaklaştırılması ve kötü yönetim nedeniyle yapılamadığını, üretilen aşıların da kalitesiz olduğunu öne sürerken, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkilileri, teknolojik eksiklikler nedeniyle aşı üretiminde kalite sorunu yaşandığını söylediler.

Bu eksikliklerin giderilmesi için yatırım programlandığını belirten bakanlık yetkilileri, kaliteli aşı üretimi gerçekleştirilene kadar ihtiyacın ithalat ile karşılanacağını kaydettiler.

Diğer taraftan, son iki yıldır yeterli aşı üretimi yapmayan enstitünün 1.5 trilyon liradan fazla parasının tefrişat işlerine harcandığı, bunun üzerine bakanlık müfettişlerinin inceleme başlattığı belirtildi.

DÜNYANIN EN BÜYÜK ENSTİTÜLERİNDEN

Verilen bilgiye göre, ilk bölümü 1967 yılında kurulan, 1984 yılında geliştirilerek kapasitesi 40 milyon doza çıkartılan enstitü, Türkiye'de şap hastalığının kontrol altına alınabilmesi için aşı üreten en büyük kuruluş niteliğinde. Adıyaman'da da bir özel sektör firmasının şap aşısı üretimi yaptığı, ancak başarılı olamadığı belirtiliyor.

Dünyada en büyükleri Arjantin, Brezilya ve Türkiye'de, diğerleri de Hindistan, Hollanda, İngiltere ve Güney Afrika'da olmak üzere 7 tane büyük şap aşısı üretim tesisi bulunuyor. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'na bağlı Ankara'daki enstitüde, halen 40 milyon doz üretim kapasitesine karşın bu yıl ancak 2.6 milyon doz aşı üretilebildi. Bu aşılardan 2 milyon dozunun henüz kontrolden çıkmadığı, uzman elemanların görevden alınması nedeniyle de bu aşıların muhtemelen kullanılmayacak durumda olduğu iddia ediliyor.

8-10 TRİLYON LİRALIK TESİS ATIL TUTULUYOR

Enstitünün yönetiminin ve aşı üretiminden sorumlu kadronun geçen yıl Haziran ayında değiştirildiğini anlatan uzmanlar, o dönemde enstitünün kasasında, döner sermayesinden sağlanan 700 milyar lira para ile stoklarında da 3 milyon doz aşı bulunduğunu, bu paranın ve aşıların satışından sağlanan paranın, kuruluşun geliştirilmesi yerine, bakanlıktaki bazı kurumların döşeme işlerine harcandığı öne sürüldü.

Enstitü yönetiminin, Etlik ve Pendik hayvan hastalıkları enstitülerinden aldığı 400 milyar lirayı da tefriş işlerinde kullandığı, bunun için bakanlık müfettişlerinin inceleme başlattığı kaydedildi.

Teknolojisi 3'lü ve 5'li aşı üretimine uygun olmasına rağmen, ''enstitüde üretilemediği'' gerekçesi ile bu yıl ilk aşamada 3 milyon doz 3'lü aşı ithal edildiği, 8-10 trilyon liralık tesisin atıl tutulduğu öne sürüldü.

ÖZELLEŞTİRMEYE ZEMİN

FAO desteği ile kurulduğu için özelleştirilemeyen enstitünün atıl duruma getirilerek, özel sektörün kullanımına tahsis edilebilmesi için ortam yaratıldığı öne sürülürken, bakanlık yetkilileri, bazı özel sektör firmalarının daha önce bu konuda teklif getirdiğini, ancak sonradan tesisi yeterli bulmadığını söylediler. Bakanlığın aşı üretiminden çekilmek istediği bu nedenle Manisa'daki kümes hayvanları aşı ünitesinin özel sektör ile işbirliğine açılacağı belirtildi.

15-20 MİLYON DOZ İTHAL EDİLECEK

Büyükbaş hayvanlarda görülen şap hastalığı ile mücadele için, 11 milyon baş hayvanın 8-9 milyon başının, yılda iki kez aşılanması gerekiyor. Aşı ihtiyacının 2000 yılına kadar tamaman enstitü tarafından karşılandığı, 3'lü aşı üretimi yapılamadığı gerekçesi ile de geçen yıldan itibaren ithalata başlandığı belirtiliyor.

Enstitüde, 1995'te 25.6 milyon doz, 1996'da 19.1 milyon doz, 1997'de 16.8 milyon doz, 1998'de 20 milyon doz, 1999'da ise 19.6 milyon doz olan aşı üretimi, 2000'de 12 milyon doz oldu.

Bakanlık yetkilileri ise Türkiye'de yıllardır şap ile mücadele çalışması yürütülmesine rağmen hastalığın temizlenemediğini, bunda hayvan kaçakçılığının yanı sıra yurtiçinde üretilen aşının kalitesini de etkilili olduğuna dikkati çektiler. Yetkililer, bu nedenle, enstitüde kaliteli yeterli aşı üretimi gerçekleştirilene kadar ihtiyaç duyulan açışın ithalat ile karşılanabileceğini söylediler. Bu yıl ilk aşamada 3 milyon doz aşı ithal edilirken, Temmuz'dan sonra ikinci partı ithalatın gündeme geleceği kaydedildi.

FİYATLAR ARTACAK

Enstitü, maaş giderleri hariç 40-50 bin liraya mal ettiği aşıyı, 300-400 bin liraya satıyor. Özel sektör tarafından ithal edilen aşının fiyatı ise 640 bin lira civarında. Uzmanlar, enstitünün üretimden çekilmesi halinde, halen 40-60 cent olan aşının fiyatının 1 doların üzerine çıkacağını, bu durumda özel sektöre 10-20 trilyon liralık pay yaratılacağını öne sürüyorlar. (Ankara/aa)