Saddam Ortadoğu'ya 1.6 trilyon dolara patladı
Güncelleme Tarihi:
Sadi ÖZDEMİR
Oluşturulma Tarihi: Nisan 12, 2003 01:49
Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin'in savaşlarla geçen 24 yıllık iktidarının Irak'a komşu ülkelere verdiği ekonomik zararın faturası 1.6 trilyon doları aştı.
24 yıllık iktidarının büyük bölümünü savaşlarla geçiren Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin sadece kendi halkına değil, komşu ülkelere de büyük bir zarar faturası çıkarttı. Yale Üniversitesi, Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) ve Dış Ticaret Müsteşarlığı verilerine göre Saddam Hüseyin'in kendi ülkesine ve çoğu müslüman Ortadoğu ülkelerine 24 yıllık savaşlı maliyeti 1.6 trilyon doları aşıyor.
Saddam Hüseyin, Irak'ta iktidar koltuğuna 1979'da oturdu. 1 yıl sonra da İran'a saldırdı ve 8 yıl savaştı. Savaş bittiğinde kimse bu savaşın neden yapıldığını anlayamadı. Geriye 10 binlerce Iraklı ve İranlı cesedi kaldı. İki ülkenin çok zengin kaynaklarından da 450 milyar dolar kül oldu. Bu uzun savaşta ABD ve müttefikleri İslam Devrimi yapmış İran'a karşı savaştığı için Saddam'ı destekledi.
İran ile savaşın ardından Irak halkı tam nefes almaya başlayınca 1990 Ağustos'unda Saddam'ın emriyle ordusu Kuveyt'i işgal ve ilhak etti. Dünya ayağa kalktı ve 1991'de ABD ile müttefikleri Saddam Hüseyin'i Kuveyt'ten çıkardı. Bu savaşın ABD'ye maliyeti 76 milyar dolar oldu ve tabii ki bu para Kuveyt ve Suudi Arabistan'dan dolaylı olarak tahsil edildi. Irak'a da amborgo uygulanmaya başladı.
1997'YE KADAR KATI
Irak'a 1997'ye kadar katı bir ambargo uygulandı. Binlerce çocuk yetersiz beslenme ve ilaçsızlık yüzünde öldü. Ambargo 1997'den sonra Birleşmiş Milletler Petrol Karşılığı Gıda, İlaç ve İnsani İhtiyaç Maddeleri Programı (MOU) kapsamında biraz gevşetildi. Ama Saddam Hüseyin BM kararlarına uymamak için direndi. ABD ve müttefikleri, BM'yi de beklemeden son savaşı başlattı. Ambargo döneminde Irak'ın dış borçları 130 milyar dolara yükseldi ve 10 yıl boyunca Irak, yaklaşık 200 milyar dolarlık petrolünü ihraç edemedi. Sonuç olarak dünyanın en zengin ikinci petrol rezervlerine sahip Irak halkının yıllık kişi başına milli geliri cari ABD doları cinsinden 653 dolara indi. Bu rakam satınalma paritesine göre en fazla 2 bin 700 dolara çıkabiliyor. Irak'ın kişi başına milli geliri 1970'lerin sonunda (2002 fiyatlarıyla) 9 bin dolar düzeyindeydi. 1999'da kesin olmayan (gevşetilmiş ambargo ortamında) Irak'ın toplam Gayri Safi Milli Hasılası 59.9 milyar dolar olarak gerçekleşti.
ACI VEREN HESAP
İran-Irak savaşı için iki ülkenin cebinden çıkan 450 milyar dolar, Saddam'ın, tamamına yakınını silaha harcadığı 130 milyar dolarlık dış borç, ambargo nedeniyle Irak'ın satamadığı petrolü için mahrum kaldığı 200 milyar dolar ve Irak halkının 23 yıldır cebine giremeyen yıllık ortalama 10 bin dolar gelir kaybı dikkate aldığında (20 milyon nüfusa göre) ortaya çıkan 200 milyar dolarlık kayıpların toplamı 1 trilyon 80 milyar dolara ulaşıyor. Bu rakamın neredeyse tamamı silaha, kana aktı ve bunun büyük bölümü de Irak'ın parasıydı. Bu rakama son 10 yılda Irak ile İsrail hariç 9 körfez ülkesinin Saddam tehdidi ve sebep olduğu zincirleme sorunlar yüzünden büyütmek zorunda kaldıkları yaklaşık 500 milyar dolarlık savunma harcamaları da eklenince, fatura 1.5 trilyon doları aşıyor. Ayrıca son savaşın ABD'ye maliyetinin 100 milyar doları aşacağı ve doğal olarak bu paranın da Irak'ın halkına bir türlü yar olamayan zengin petrol kaynaklarından tahsil edileceğini eklemek gerekiyor.
Ortadoğu ekonomisi Saddam'la küçüldü
Saddamlı yıllarda savaşa, silaha ve savunmaya harcanan paraların dışında çok büyük dolaylı mali kayıplar da yaşandı. Bölgedeki tüm ülkelerde ticaret, sanayi ve hizmetler sektörü Irak'tan akacak mali kaynaktan mahrum kaldı. Türkiye'nin tek başına Irak ile doğrudan ve dolaylı 40 ila 80 milyar dolar olarak hesaplanan kayıpları, Kuzey Irak'taki boşlukta yeşeren terörle mücadele için 10 yıl boyunca her yıl 10 milyar dolar harcama yapması çok büyük ekonomik sorunlar çıkardı. Suudi Arabistan, Kuveyt gibi zengin petrol ülkelerinin savunma amaçlı borçlanmaları ise petrol gelirlerinin ticaret ve altyapı yatırımlarına akmasını önledi. Arap-İsrail savaşıyla ve Filistin İsrail çatışmalarıyla yıllardır büyük sorunlar yaşayan Ortadoğu ekonomisi Saddam sayesinde daha da küçüldü.
Ambargo gevşedi Irak yüzde 60 büyüdü
Irak'ın Saddam Hüseyin ile neler kaybettiğini en çarpıcı şekilde ispatlayan gelişme 1997'de ülkeye uygulanan ambargo gevşetilince yaşandı. Ambargonun 1997'de BM Petrol Karşılığı Gıda, İlaç ve İnsani İhtiyaç Maddeleri Programı (MOU) kapsamında gevşetilmesiyle Irak ekonomisi 1998'de yüzde 13, 1999'da yüzde 17, 2000'de yüzde 20, 2001'de de yüzde 18 büyüdü. Ülkedeki yüksek enflasyon da aynı yıllar itibariyle gerilemeye başladı. Irak'ın dış ticareti de neredeyse katlanarak arttı. Dış ticaret dengesi de Irak lehine hızla büyüdü.
Saddam Hüseyin, Irak'ta iktidar koltuğuna 1979'da oturdu. 1 yıl sonra da İran'a saldırdı ve 8 yıl savaştı. Savaş bittiğinde kimse bu savaşın neden yapıldığını anlayamadı. Geriye 10 binlerce Iraklı ve İranlı cesedi kaldı. İki ülkenin çok zengin kaynaklarından da 450 milyar dolar kül oldu. Bu uzun savaşta ABD ve müttefikleri İslam Devrimi yapmış İran'a karşı savaştığı için Saddam'ı destekledi.
İran ile savaşın ardından Irak halkı tam nefes almaya başlayınca 1990 Ağustos'unda Saddam'ın emriyle ordusu Kuveyt'i işgal ve ilhak etti. Dünya ayağa kalktı ve 1991'de ABD ile müttefikleri Saddam Hüseyin'i Kuveyt'ten çıkardı. Bu savaşın ABD'ye maliyeti 76 milyar dolar oldu ve tabii ki bu para Kuveyt ve Suudi Arabistan'dan dolaylı olarak tahsil edildi. Irak'a da amborgo uygulanmaya başladı.
1997'YE KADAR KATI
Irak'a 1997'ye kadar katı bir ambargo uygulandı. Binlerce çocuk yetersiz beslenme ve ilaçsızlık yüzünde öldü. Ambargo 1997'den sonra Birleşmiş Milletler Petrol Karşılığı Gıda, İlaç ve İnsani İhtiyaç Maddeleri Programı (MOU) kapsamında biraz gevşetildi. Ama Saddam Hüseyin BM kararlarına uymamak için direndi. ABD ve müttefikleri, BM'yi de beklemeden son savaşı başlattı. Ambargo döneminde Irak'ın dış borçları 130 milyar dolara yükseldi ve 10 yıl boyunca Irak, yaklaşık 200 milyar dolarlık petrolünü ihraç edemedi. Sonuç olarak dünyanın en zengin ikinci petrol rezervlerine sahip Irak halkının yıllık kişi başına milli geliri cari ABD doları cinsinden 653 dolara indi. Bu rakam satınalma paritesine göre en fazla 2 bin 700 dolara çıkabiliyor. Irak'ın kişi başına milli geliri 1970'lerin sonunda (2002 fiyatlarıyla) 9 bin dolar düzeyindeydi. 1999'da kesin olmayan (gevşetilmiş ambargo ortamında) Irak'ın toplam Gayri Safi Milli Hasılası 59.9 milyar dolar olarak gerçekleşti.
ACI VEREN HESAP
İran-Irak savaşı için iki ülkenin cebinden çıkan 450 milyar dolar, Saddam'ın, tamamına yakınını silaha harcadığı 130 milyar dolarlık dış borç, ambargo nedeniyle Irak'ın satamadığı petrolü için mahrum kaldığı 200 milyar dolar ve Irak halkının 23 yıldır cebine giremeyen yıllık ortalama 10 bin dolar gelir kaybı dikkate aldığında (20 milyon nüfusa göre) ortaya çıkan 200 milyar dolarlık kayıpların toplamı 1 trilyon 80 milyar dolara ulaşıyor. Bu rakamın neredeyse tamamı silaha, kana aktı ve bunun büyük bölümü de Irak'ın parasıydı. Bu rakama son 10 yılda Irak ile İsrail hariç 9 körfez ülkesinin Saddam tehdidi ve sebep olduğu zincirleme sorunlar yüzünden büyütmek zorunda kaldıkları yaklaşık 500 milyar dolarlık savunma harcamaları da eklenince, fatura 1.5 trilyon doları aşıyor. Ayrıca son savaşın ABD'ye maliyetinin 100 milyar doları aşacağı ve doğal olarak bu paranın da Irak'ın halkına bir türlü yar olamayan zengin petrol kaynaklarından tahsil edileceğini eklemek gerekiyor.
Ortadoğu ekonomisi Saddam'la küçüldü
Saddamlı yıllarda savaşa, silaha ve savunmaya harcanan paraların dışında çok büyük dolaylı mali kayıplar da yaşandı. Bölgedeki tüm ülkelerde ticaret, sanayi ve hizmetler sektörü Irak'tan akacak mali kaynaktan mahrum kaldı. Türkiye'nin tek başına Irak ile doğrudan ve dolaylı 40 ila 80 milyar dolar olarak hesaplanan kayıpları, Kuzey Irak'taki boşlukta yeşeren terörle mücadele için 10 yıl boyunca her yıl 10 milyar dolar harcama yapması çok büyük ekonomik sorunlar çıkardı. Suudi Arabistan, Kuveyt gibi zengin petrol ülkelerinin savunma amaçlı borçlanmaları ise petrol gelirlerinin ticaret ve altyapı yatırımlarına akmasını önledi. Arap-İsrail savaşıyla ve Filistin İsrail çatışmalarıyla yıllardır büyük sorunlar yaşayan Ortadoğu ekonomisi Saddam sayesinde daha da küçüldü.
Ambargo gevşedi Irak yüzde 60 büyüdü
Irak'ın Saddam Hüseyin ile neler kaybettiğini en çarpıcı şekilde ispatlayan gelişme 1997'de ülkeye uygulanan ambargo gevşetilince yaşandı. Ambargonun 1997'de BM Petrol Karşılığı Gıda, İlaç ve İnsani İhtiyaç Maddeleri Programı (MOU) kapsamında gevşetilmesiyle Irak ekonomisi 1998'de yüzde 13, 1999'da yüzde 17, 2000'de yüzde 20, 2001'de de yüzde 18 büyüdü. Ülkedeki yüksek enflasyon da aynı yıllar itibariyle gerilemeye başladı. Irak'ın dış ticareti de neredeyse katlanarak arttı. Dış ticaret dengesi de Irak lehine hızla büyüdü.