Rusya krizine karşı Hazar Transit Koridoru

Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN) tarafından gerçekleştirilen “Türk Lojistik Sektörü İçin Yeni Rota: Hazar Transit Koridoru” konulu toplantı HASEN Yüksek İstişare Kurulu Üyesi ve Eski Moskova Büyükelçisi Halil Akıncı’nın moderatörlüğünde, HASEN Genel Sekreteri Haldun Yavaş, HASEN Hazar Transit Koridoru Program Koordinatörü Seray Özkan, HASEN Uzmanı ve Piri Reis Üniversitesi'nde Uluslararası Lojistik ve Taşımacılık Bölüm Başkanı Doç Dr. Zafer Acar yeniden canlanan İpek Yolu’nda Hazar Transit Koridoru’nun önemini ve Türkiye’ye diğer rotalara göre sunduğu fırsatları tartıştırlar. Ayrıca bu toplantıda yeni hazırlanan Hazar Transit Koridoru raporundan bulgular ilk defa basın ile paylaşıldı.

Toplantının açılış konuşmasını yapan Haldun Yavaş, "Bugün raporunu açıklayacağımız Hazar Transit Koridoru öncelikle Türkiye'ye yeni ihracat pazarları ve taşımacılık gelirleri kazandıracak bir potansiyele sahip. Bunun yanında Çin ve Avrupa Birliği arasındaki ticaretten ve buradaki taşımalardan pay alma imkanı sunuyor. Dolaylı olarak da Rusya krizinin olumsuzluklarına cevap verebiliyor" dedi.

Toplantıda raporun metadolojisini anlatan raporun yazarlarından Seray Özkan, “Bu rapor Ankara, Tiflis, Bakü, Astana’da yapılan saha çalışmaları, çalıştaylar ve yüz yüze görüşmeler sonrasında ulaşılan verilerle oluşturuldu. Bu verilerin ışığında alternatif taşımacılık rotaları, lojistik ve taşımacılık sektörünün bölgesel sorunları ve çözüm önerilerini inceledik. Bu raporun ikinci fazında ise rapora Çin, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Afganistan ve Hindistan da dahil edilecek” dedi.

8,5 MİLYAR DOLARLIK İHRACAT
Raporun çıkardığı bulguları raporun bir diğer yazarı olan Doç. Dr. Zafer Acar anlattı. Hazar Transit Raporu’na göre 2014 yılında Türkiye’nin Hazar Transit Koridoru üzerinde yer alan Gürcistan, Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan’a olan toplam ihracatı 8,5 milyar dolar. Azerbaycan, Gürcistan ve Türkmenistan’a olan ihracat bu rakamın yüzde 75’ini oluşturuyor. Türkiye’nin bu ülkelerden olan ithalatı ise 3,23 milyar dolar. Bunun yüzde 38’i de Kazakistan’dan gerçekleşiyor.

TÜRKİYE İÇİN YENİ PAZAR FIRSATI
Bu ülkeler Türkiye’nin Rusya ile sıkıntı yaşanan ticaretine çözüm olabilir. Doç. Dr. Zafer Acar, “Türkiye’nin Rusya ile sorun yaşadığı yaş meyve sebze ithalatı yaklaşık 1 milyar dolar seviyesinde. Rusya ile geriye kalan ihracatı yan sanayi ağırlıklı. Bu konuda da Rusya yaptırımda bulunmuyor. Rusya’nın satın almadığı yaş meyve sebzeler Hazar Transit Koridoru üzerinden bu ülkelere satılabilir. Bu anlamda Hazar Transit Koridoru Türkiye’ye yeni pazarlar da kazandırabilir. Üstelik Rusya’ya dolu gidip Rusya’dan boş dönen Türk tırlarının lojistik maliyeti yüksek oluyordu. Oysa Kazakistan’a Türk tırları dolu gidip dolu dönebilir. Türk tırları Kazakistan'daki tahılı, petrol ürünlerini ya da Çin mallarını taşıyabilir ve taşıma maliyetleri daha da aşağı çekilir" dedi. Nitekim Çin ve Kazakistan, Çin’i Avrupa’ya bağlayan demiryolunun Kazakistan’daki önemli merkezlerinde serbest ticari bölgeler kurma konusunda anlaştılar. Kazakistan bu sayede transit yüklerden ciddi pay alacak.

800 MİLYAR DOLARLIK TİCARET NEREDEN GEÇECEK?
Öte yandan Çin ile Avrupa arasında hızla yükselen ticaret Modern İpek Yolu’nu yeniden canlandırıyor. Hazar Transit Koridoru raporuna göre Çin ile Avrupa arasındaki ticaret 2014 yılında 615 milyar dolar iken bu rakamın 2020 yılında 800 milyar dolar olması bekleniyor. Türkiye’nin Çin ile olan ticaretinin ise aynı yıllar içerisinde 24 milyar dolardan 100 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor. Türkiye bu hızla gelişen ticarette hem kendi ticaretini arttırarak hem de transit ülke olarak kazançlı çıkabilir.

Asya ile Avrupa arasındaki bu ticaretin geçiş yapabileceği 3 ana alternatif koridor bulunuyor. Bunlardan bir tanesi Çin’den Avrupa’ya Rusya üzerinden giden Kuzey Koridoru. İkinci rota ise Çin’den başlıyıp Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan aracılığı ile İran’ın Bandar Abbas Limanı’na ulaşan Güney Koridoru. Üçüncü rota ise Çin, Hindistan, Afganistan, Kazakistan, Türkmenistan, Özbekistan, Kırgızistan, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye üzerinden Avrupa.

RUSYA YOLUNDAN HEM DAHA HIZLI HEM DE DAHA UCUZ

Doç. Dr. Zafer Acar, “Bu rotalar arasında en avantajlısı Hazar Transit Koridor. Hem daha hızlı, hem de kuzey ve güney koridorlara göre daha ucuz. Güney Koridoru’ndan bir malın Çin’den Avrupa’ya ulaşması 25-30 gün sürerken, bu süre Kuzey Koridoru’nda 15 gün seviyelerinde, Hazar Transit Koridoru’nda ise 12-13 gün sürüyor. Üstelik Hazar Transit Koridoru’nun maliyeti de Rusya üzerinden geçen yolun maliyetinin yarısında bile az” dedi.

Öte yandan Azerbaycan, Türkmenistan gibi ülkeler özellikle bu koridora çok önem veriyor ve ciddi liman yatırımları yapıyorlar. Bu yatırımların hepsi hayata geçtikçe rota daha da hızlanacak Kazakistan’da Zhezkazgan ve Beineu arasındaki demiryolu bağlantısı sayesinde bu rota sadece 12 günde tamamlanacak.

BTK ZAMANINDA BİTMEZSE FIRSAT GÜRCİSTAN VE ROMANYA'YA KAÇABİLİR
Yine Türkiye tarafının da yapması gereken yatırımlar var. Çin’den Bakü’ye uzanan 4 bin kilometrelik demiryolu tamamladı. Toplam uzunluğu 838 kilometre olan Bakü Tiflis Kars(BTK) hattının ise Azerbaycan ve Gürcistan bölümleri bitirilmiş olsa da Türkiye tarafında kalan 76 kilometrelik hattın inşaatı uzun bir süredir bitirilemedi. BTK hattı zamanında tamamlanamazsa Türkiye bu ticaretten alacağı payı kaçırabilir. Zira Bu hat Gürcistan’dan Karadeniz üzerinden direkt olarak Romanya’ya ve buradan da Avrupa’nın diğer bölgelerine ulaşabilir. Bu nedenle Gürcistan’ın Anaklia gibi liman projeleri Türkiye için ciddi bir tehdit oluşturabilir.