Rusya gazı keserse kısa vadede ısınma, elektrik ve sanayide alternatif zayıf

TÜRKİYE’NİN Rus savaş uçağını düşürmesiyle başlayan kriz, Türkiye’ye gelen doğalgazın yarısından fazlasını sağlayan Rusya gazı keser mi endişesini

doğurdu. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın bu soruya yanıtı “Biz hayat boyu doğalgazla yaşamadık. Tanışalı ne kadar zaman olduğu belli. Bu millet çileye alışıktır. Kaldı ki ‘Rus gazı olmazsa yandık, bittik’ diye bir durum yok. Rusya dışında birçok ülkeden doğalgaz aldığımızı zaten dile getirdim. Biz Türkiye olarak Allah’ın izniyle bunların üstesinden geliriz” şeklinde oldu. Başbakan Ahmet Davutoğlu ise Rusya’nın gazı kesme ihtimalinin sorulması üzerine, “Enerji alanında olacaksa zarar karşılıklı olacak” dedi ve Rusya’nın bu yola tevessül edeceğini düşünmediğini dile getirdi. 

Davutoğlu, yine de Enerji Bakanlığı’na değişik alternatifler üzerinde çalışma talimatı verdiğini kaydetti. Bazı Erzurumluların ‘Gerekirse tezek yakarız ama sınırlarımızı çiğnetmeyiz’ dediğini aktaran Davutoğlu, “Olursa bizim milletimiz vatanı ve onuru için gerekli fedakarlıkları göstermeye hazır bir millettir” ifadelerini kullandı. Davutoğlu, o seviyeye gelmeden Rusya ile ilişkilerin rayına oturacağını ümit ettiğini dile getirdi. Enerji sektörü temsilcileri ise Rusya kaynaklı herhangi bir gaz kesintisinin, Türkiye’de konutlardaki ısınmadan, sanayiye ve elektrik üretimine kadar geniş bir alanı etkileyeceğini vurguluyor. Bir sektör temsilcisi, “Gaz kesilirse sadece ‘vatandaş tezek yaksın, yaza kadar bekleyelim’ demek olmuyor. Konuta doğalgaz arz edememenin yanısıra, sanayi ve elektriğin de gazının kesilmesi ekonomik anlamda sıkıntı doğurur” diyor.

GAZ KESİLİRSE NE OLUR?
Türkiye’nin Rus gazına bağımlılığı yıllardır tartışma konusu ancak son dönemde yaşanan siyasi kriz ile hiç olmadığı kadar sorgulanıyor. Rus yaptırımları henüz iki ülke ilişkilerinin temelini oluşturan enerji ticaretine dokunmadı. Türkiye’ye ekonomik yaptırımlar uygulayan Rusya gazı keser mi şeklindeki kaygı, vatandaş tarafından dillendiriliyor. Daha önce de yazdığımız gibi kısa vadede Rus doğalgazının alternatifi yok. Ancak 2-3 yıl içinde yeni doğalgaz kaynakları Türkiye’ye gelebilir. Bu dönemde Türkiye sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ve doğalgaz deposu konusunda hamleler yapabilir. Nitekim, Erdoğan ve Davutoğlu Katar ve Azerbaycan gibi doğalgaz üreticisi ülkelerde temaslarda bulunuyor. Diğer yandan, kömür ve petrol stoklaması ile olası bir kesintinin olumsuz etkileri azaltılabilir.

Öncelikle, Rusya’nın keyfi biçimde vanaları kapaması sıfıra yakın bir ihtimal. Anlaşma gereği Türkiye’ye sağlamakla yükümlü olduğu bir gaz miktarı var; bunu geçerli bir neden göstermeden keserse, Türkiye’ye yüklü bir tazminat ödemek zorunda kalabilir. Lakin Rusya’nın uçak krizini bahane ederek, tıpkı Ukrayna’ya yaptığı gibi “teknik arıza” gibi bir mücbir sebep ile kesmesi halinde, Türkiye’de bazı elektrik santrallerinde üretimin durması, sanayinin yavaşlaması ve konutların soğukta kalması gibi ihtimaller ortaya çıkıyor. Türkiye elektrik üretiminin yüzde 50’ye yakınını doğalgaz santrallerinde tükettiği doğalgazla sağlıyor.

Doğalgaz sektörü temsilcileri, şunları söylüyor: “LNG kaynakları ve depolarla beraber Türkiye’nin sisteme sokabildiği gaz miktarı günlük 200 milyon metreküp. Tüketim geçtiğimiz kış günlük 230 milyon metreküpe kadar çıktı. Aradaki 30 milyon metreküplük boşluğu BOTAŞ kesinti ve kısıntıyla idare etti. Rus gazının gelmemesi 3-5 gün olursa idare edilebilir. Fakat soğuk kış şartlarında 10-15 günü bulacak olursa, gazın konforuna alışmış olan insanlar çile çekmekle kalmayacak, elektrik üretimi azalacak ve kesintiler de olacak. Sisteme giren 200 milyon metreküp gazın, 90 milyon metreküpü borularla Rusya’dan geliyor. Batı Hattı özellikle kritik çünkü Marmara’dan Eskişehir’e, sanayi ve elektrik santrallerinin yoğun olduğu bölgeyi besliyor. Batı Hattı’nı kesmesi halinde sadece Marmara Ereğlisi LNG terminali ve Silivri deposu var. Kesilen günlük 42 milyon metreküp, 20-20 buralardan karşılanabilir. Ancak o da Trakya’da tüketilir. Yalnızca İstanbul’un günlük gaz çekişi 40 milyon metreküp civarında. LNG ve depodan gelen gaz Trakya ve Avrupa yakasında tüketildikten sonra, Anadolu yakasına geçmez. İnşallah Rusya öyle birşeye yeltenmez.”

En çok etkilenen 3 alan
İTHAL edilen gazın yüzde 92’si elektrik üretimi, konut ve sanayide tüketiliyor. Ankara-Moskova gerginliğinin ekonomiye yansıması, en çok bu üç alanı etkiliyor. Rus gazının sistem dışı kaldığı bir tabloda, kısa vadede alternatif bir kaynak olmaması muhtemel bir sıkıntıyı içinden çıkılmaz hale getiriyor. Rus gazına bağımlılık nasıl bertaraf edilecek şeklindeki sorumuza, doğalgaz sektöründen bir yetkili şu yanıtı veriyor: “Türkiye’nin alternatif konusunda elini çabuk tutması lazım. Rusya’nın eli neden güçlü? Çünkü gazın yüzde 60’ını veriyor. Türkiye 50 milyar metreküp (bcm) tüketirken, sisteme 50 bcm giriyor. Halbuki 70 bcm girse ve gazın gazla rekabeti sağlansa, Rusya da pazar payını kaybetme telaşı yaşar. Doğalgaz konusunda Türkiye’nin önündeki en önemli alternatifler TANAP ile gelecek Azeri gazı, Doğu Akdeniz gazı ve Kuzey Irak’tan gelecek gaz.

TANAP’ın gerçekleşmesi ile beraber 2018 yılı itibariyle Türkiye’ye 6 bcm gaz girecek. Kuzey Irak’tan 2020’lerin başında 20 bcm gazın gelmesi bekleniyor. İsrail gazı için ise çalışmalar bugün başlasa en erken 2019’da Türkiye’ye gelir. Buradaki kapasite de 10 bcm olarak düşünülüyor. Yani toplamda 36 bcm bu kaynaklardan alınabilir. Kuzey Irak ve İsrail gazının bugün sisteme girmesiyle, Rusya’nın hatlardan birini kesmesi halinde ortaya çıkacak açığı kapatabilme imkanı olacaktı. Fakat Türkiye hem Akdeniz, hem Irak gazında geç kaldı. Günlük tüketim 230 milyon metreküp iken, sisteme 300 milyon metreküp gaz koyabilecek durumda olursanız aradaki farkı çok rahat lehinize kullanabilirsiniz. Depo da olmazsa olmaz bir konu. Sistemi yönetmek için depo kaçınılmaz. Tuz Gölü deposu 2017 yılında tam kapasite devreye girecek. Türkiye Petrolleri de Marmara ve Silivre’deki depoların günlük 20 milyon metreküp olan kapasitesini 45 milyon metreküpe çıkarmak istiyor.”

Gazı kesmesi zor ama ihtimal
REUTERS’a konuşan Türk yetkililer, Rusya’nın Türkiye’ye sattığı doğalgazı kesme ihtimalinin küçük de olsa bulunduğunu dile getirerek, Davutoğlu’nun bugün başlayan Azerbaycan ziyaretinde Rus doğalgazının payının azaltılması yönündeki kaynak çeşitlendirmeyi ele alacağını dile getirdiler. AKP İstanbul Milletvekili Ahmet Berat Çonkar, “Rusya’nın gazı kesmesi zordur ama ihtimaldir. Çünkü rasyonel tepkiler vermiyorlar. Uluslararası hukuktaki yaptırımları göze alıp gazı kesme ihtimaline karşı Türkiye temkinli davranmalıdır. Başbakan’ın Azerbaycan ziyareti de çeşitlendirme çabasının yoğunlaştığı bir ortam olacaktır” diye konuştu. Türkiye yıllık 50 bcm gaz ihtiyacının, 6 bcm’ini Azerbaycan’dan karşılıyor.

Ne yazık kitezek de yok
GÜBRE Üreticileri İthalatçıları ve İhracatçıları Derneği Başkanı Sebahattin Emül, Türkiye’de tezek yakılmasının mümkün olmadığını söyledi. Tarım alanında da dahi hayva gübresinin sadece geleneksel olarak kullanıldığını belirten Emül, “Hayvan gübresinden tezek üretmek çok zahmetli bir iş. Önce bu iş için gübreyi toplayıp hamur haline getirmek gerekiyor. Daha sonra kuruması için güneşe bırakılıyor. Bu çok zahmetli bir iş olduğu için yapılabileceğini düşünmüyorum. Ayrıca Türkiye’de ne kadar gübre toplandığına yönelik elde bir veri yok. İşin aslı gübre toplayan pek kimse de yok. Sadece Erzurum ve Kars’ın kırsal bölgelerinde ısınmak için kullanılıyor. Ayrıca tezek yakılan yerde kokudan durulmaz ve çok fazla sinek oluşur. Sağlıklı da olmaz. Tezeğe gelene kadar yakacak çok şey var” dedi.

merdil@hurriyet.com.tr