Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle: Yabancı yatırımcılar rekabet koşullarına ve kurallarına bakar

Dünyayı ve Türkiye’yi etkisi altına alan Koronavirüs pandemisi sürecinde 2020 yılında haksız rekabet ortamı yaratanlara ve pandemi fırsatçılarına Rekabet Kurulu tarafından 2.5 milyar TL idari ceza kesildi. Rekabet Kurumu Başkanlığı görevine 2019 yılında gelen Birol Küre, pandemi sürecinde yaşanılanları ve pandemi sonrasında dünyayı ve Türkiye’yi bekleyen rekabet ortamını anlattı. Internet devriminin yerini mobil devrime bıraktığını, alışverişin yüzde 40’ının e-ticaret üzerinden yapılacağının öngörüldüğünün altını çizen Küle, Türkiye’nin yatırımcıları çekebilmesi için de Rekabet Hukuku kurallarını etkin biçimde uygulaması gerektiğini vurguladı.

Şirketler arasındaki rekabete pademinin etkisi nasıl oldu?

Pandemi, günlük rutinlerimizde, yaşamlarımızda ve tabii ki bunun yansıması olarak tüm ülke ekonomilerinde aksaklıklar yarattı. Salgın sırasında üretim ve dağıtım süreçlerinde, kısacası arz zincirinde karşılaşılan bozulmalarla birlikte özellikle hijyen ve temel tüketici ürünlerinde hızlı fiyat artışları ortaya çıktı. Ayrıca şirketler arasında bilgi değişimi anlaşmaları, rakipler arasında işbirliği anlaşmaları ve özellikle zor duruma düşen şirket sayılarındaki artış ile birlikte bu yönde birleşme ve devralmalarda da artışlar yaşandığını gözlemledik.

Siz bu dönemi nasıl yönetiyorsunuz?

Evvela dünyanın ve ülkemizin yaşadığı pandemi kaynaklı türbülans, etkin bir rekabet hukuku uygulamasının ne denli önemli olduğunu gösterdi. Zira piyasa ekonomisine yüklenen anlamların gerçeğe dönüşmesi ve tüketicilerin refahına katkı sağlamasının en başat koşulu etkin bir rekabetin tesisidir. Aksi durum tekellerle, kartellerle biçimlenmiş, tüketicilere bir faydası olmayan yozlaşmış bir kapitalizmdir. İşte bu nedenle, bizim “rekabet hukuku kurallarını uygulayarak etkin rekabeti tesis etmek” olarak ifade ettiğimiz asli görevimiz de aslında hem piyasa ekonomisinin hem de tüketicinin en büyük düşmanı olan kartellere, tekellere ve buna benzer etki gösteren uygulamalara karşı mücadele etmektir. Böyle bir krizden en çok etkilenenler hiç kuşkusuz tüketiciler oldu çünkü hem virüse yakalanmaktan korktular hem de özellikle hijyen ve temel tüketici ürünlerinde yaşanan fiyat artışları ve çeşitli haksız ticaret uygulamalarına maruz kaldılar.

ALIŞVERİŞİN YÜZDE 40’I E-TİCARETLE YAPILACAK

Pazar yeri gibi alışveriş ortamlarındaki rekabet kuralları ne olmalı?

Rekabet Kurulu, salgın döneminden sonra e-ticaret pazar platformlarıyla ilgili bir sektör incelemesi başlattı. E-ticaret alanındaki rekabetin şekillenmesinde ve dönüşmesinde e-pazaryerlerinin yadsınamaz bir rolü bulunuyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) araştırmaları günümüzde her beş internet kullanıcısından birinin e-ticaret kanalıyla alışveriş yaptığını gösteriyor. Bu oranın hızla artarak gelişmiş ülkelerde olduğu gibi yüzde 40’a ulaşacağı öngörülüyor. Çok kısa sürede satıcı ve tüketici anketlerini kamuoyu ile paylaşmayı planlıyoruz. Bu vesile ile e-pazaryerlerini kullanan tüketicilerimizden ve bu platformlarda yer alan satıcılarımızdan anketlerimize katılım sağlamalarını rica ediyorum.

GOOGLE KARARIMIZ ULUSLARARASI DÜZEYDE EMSAL OLDU

Google’a ceza kestiniz. Cezalar ne kadar caydırıcı oluyor?

Google hakkında ceza kararı verilen halihazırda 3 kararımız var; Google Android, Google Shopping ve Google Adwords. Bu kararlarda idari para cezalarının ötesinde pazardaki etkin rekabetin tesis ve temininin sağlanması amacıyla Google’a çeşitli şekillerde oldukça önemli yükümlülükler getiriliyor ve bu yükümlülükleri karşılamaması durumunda Android kararında olduğu gibi Google tekrar idari para cezası ile yüzleşmek durumunda kalabiliyor. Tüm bunlar birlikte düşünüldüğünde kararların oldukça caydırıcı etkileri olduğu söylenebilir. Google Adwords kararında Google’a kanunu ihlal ettiği için yaklaşık olarak 197 milyon TL idari para cezası verildi. Bu karar ile Google’ın, genel arama sonuç sayfasının üstünde reklam olduğu belirsiz olan metin reklamlarına yoğun şekilde yer vererek Google’a reklam geliri getirmeyen organik sonuçların içerik sunma hizmetleri pazarındaki faaliyetlerini zorlaştırdığına karar verildi. Uluslararası düzeyde bakıldığında bu konuyla ilgili bizim dışımızda karar almış başka bir rekabet otoritesi bulunmamakta. Bizim kararımızın uluslararası düzeyde emsal bir karar olacağını söyleyebiliriz.

Aldığınız kararların yarattığı ekonomik büyüklük ne kadar oldu?

OECD standarlarına göre yaptığımız hesaplamaya göre Rekabet Kurumu olarak Kurul kararları neticesinde sağlanan ekonomik fayda 2017 yılı için 2,68 milyar TL, 2018 yılı için ise 3,87 milyar TL olmak üzere anılan iki yıllık dönem için toplam 6,55 milyar TL olarak tahmin edilmiştir. Bu da anılan dönemde yıllık ortalama 3,28 milyar TL tutarında bir fayda yaratıldığı anlamına gelmektedir. İlgili dönemde Kurum, gerçekleşen bütçe harcamalarının yaklaşık 51 katı kadar tüketici faydası sağlamıştır.

2.5 MİLYAR LİRA CEZA KESİLDİ

Bu dönemde haksız ticaret uygulamaları ne kadar arttı?�

Bu yıl 60’a yakın ön araştırma, 30 civarında soruşturma başlattık. Tamamlanan soruşturma sayımız 34 ve bu yılın başından bugüne kadar Rekabet Kurulu tarafından kanunu ihlal eden teşebbüslere yaklaşık 2.5 milyar TL idari para cezası verildi. Bugün itibariyle 48 devam eden soruşturma dosyamız var. Bunlardan 20 tanesinde ise sona yaklaştık. Başta taze meyve ve sebze pazarı olmak üzere gıda sektöründe yaşanan aşırı fiyat artışlarını Rekabet Kurumu olarak yakından izlediğimizi ve ihlal ile karşılaşılması durumunda ilgili piyasa aktörlerinin cezalandırılacağını kamuoyuna açıkladık. Mayıs başında birçok zincir market ve bu marketlerin tedarikçileri olan 29 teşebbüs hakkında bu teşebbüslerin,  Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’u ihlal edip etmediklerinin belirlenmesi amacıyla bir soruşturma başlattık.

Maske, eldiven fiyatları ile ilgi de çok şikâyet olmalı

Salgın ile oldukça öne çıkan sektörlerden biri tıbbi, koruyucu ve kumaş maskelerin üretimi. Bahse konu pazarda gerçekleşen yüksek fiyat artışlarına yönelik soruşturmamızda sona yaklaştık diyebiliriz. İlaveten maske kumaşı üretiminde faaliyet gösteren 6 teşebbüs hakkında başlatılan soruşturma süreci halen devam ediyor.

ARTIK TEKNOLOJİ ŞİRKETLERİ VAR

Rekabette neler yaşanıyor?

Klasik anlamda faaliyet gösteren şirketlerin yerini teknoloji şirketleri aldı. Son yıllarda verdiğimiz kararlardan ve yürüyen soruşturmala-rımızdan (Google, Sahibinden, Yemek Sepeti gibi) da anlaşılacağı üzere pazar yerlerinden işletim sistemlerine, arama motorlarına kadar platform ekonomisine konu olan tüm alanları her zamankinden daha yakın takip ediyor, gerekli durumda soruşturma ve incelemeleri-mizle müdahalede bulunuyoruz.

MOBİL DEVRİM ZAMANI

Sosyal medya yeni rekabet alanı...

Evet, dijitalleşmeyle birlikte değişen tüketici davranışları, işletmeler için de yeni iş alanları, yeni rekabet ilişkileri doğuruyor. Facebook ve Instagram gibi platformlar her ne kadar birer sosyal paylaşım platformları olsalar da tek fonksiyonlarının bu olmadığı, önemli bir ekonomik aktör haline geldikleri hatta demokratik süreçlere etkilerinin bile sorgulandığı bir sır değil. Bugün baktığımız zaman dünyanın en büyük firmalarının Google, Amazon, Facebook gibi sadece 15-20 yıllık maziye sahip şirketler olduğunu görüyoruz.

REKABET KOŞULLARI OLDUKÇA ÖNEMLİ

Türkiye yeni yatırımcıları şu ortamda nasıl çekecek?

Sağlıklı büyüme için kartellerin ve tekellerin egemen olmadığı piyasaların varlığı elzem. Rekabet Kurumu olarak kartelleşmeyi ve tekelleşmeyi engelleyerek tüketicilerin refahı için çalışan piyasaların varlığını temin etme yolunda bir güvence olduğumuzu rahatlıkla söyleyebilirim. Bunun yanında yatırımcıların yatırım kararlarını belirlerken dikkate aldıkları unsurlardan biri, rekabet hukuku kurallarını etkili bir şekilde uygulayan bir rekabet otoritesinin varlığıdır. Zira bu durum, ilgili ülkedeki kamu otoriteleri tarafından piyasalarda faaliyet gösteren tüm teşebbüslere eşit şartlar sunulacağı, yerel teşebbüslere ayrımcı davranılmayacağı yönünde yatırımcıya güven vermekte ve böylece ülkeye yabancı yatırımcıların girişine katkı sağlamakta.

KARTELLERE YER YOK

Doğrudan yabancı yatırımlar için uygun ortam yaratılması hususunda da üzerimize düşen görevi titizlikle gerçekleştiriyoruz. Türkiye’de istikrarlı bir büyüme ve kalkınma için yapısal reformların öneminden sıklıkla bahsedilir. Yapısal reform demek aslında bir anlamıyla da kartellerin, yoğunlaşmaların ve tekellerin olmadığı etkin işleyen mal ve hizmet piyasalarının varlığı demek. Böyle pazarlarda fiyatlar sadece yukarı yönlü değil aşağı yönlü de esnektir ve pazarları tahakküm altına alabilecek firmalar yoktur. İşte bu hedefler doğrultusunda, gelen şikayetlerin yanı sıra bizler de kamu kaynaklarının daha etkin kullanımı bakımından stratejik önceliklerimizi belirliyor ve bir anlamda etkin rekabeti tesis etmek adına yapısal reformları sektör özelinde de gözetiyoruz.

12 YAŞINDAN BERİ ÇALIŞIYORUM BİROL KÜLE KİMDİR?

1964 yılında Ankara’da dünyaya geldim. Çocukluğum Ankara’da geçti. Babam Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nda teknisyen, annem ev hanımı ve üç ablam var. 12 yaşımdan sonra her yaz ailemin uygun bulduğu bir işte çalıştım. İlk kazandığım para ile ailemin bütçesine katkıda bulunduğumu hatırlıyorum ve hep böyle devam etti. İlk orta lise ve ardından Hacettepe Üniversitesi İktisat bölümü. Daha sonra Bilgi Üniversitesi’nde Bankacılık ve Finans dalında yüksek lisans eğitimi aldım.

Peki ya iş hayatı?

Katılım Bankacılığı alanında çalışmak isteğim nedeniyle Al Baraka Türk’te ilk profesyonel iş hayatıma başladım. İlk kamu tecrübem ise 2010 yılında Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nda tahsilat dairesi başkanı olarak görev almam ile başladı. Sermaye Piyasası Kurulu’nda uzun yıllar üst düzey yöneticilik yaptım. Bugün ise Rekabet Kurumu Başkanı olarak karşınızdayım.

Aileniz? Eşiniz çalışıyor mu?

 Eşim eczacı, 3 kızımız var. En büyük kızım diş hekimi, ortanca kızım felsefe alanında lisans eğitimine devam ediyor, en küçük kızımız ise henüz ilköğretim çağında.