Piyasaya Fazilet, takas ve IMF’den üçlü darbe

Para ve sermaye piyasaları üç nedenin etkisiyle haftaya kötü başladı. Bugün Anayasa Mahkemesi'nde görüşülecek olan Fazilet Partisi davası, Hazine Müsteşarlığı ile bankalar arasında yapılma hazırlıkları süren takas ve dün akşam saatlerinde sonuçlanan IMF'nin sekizinci gözden geçirme görüşmeleri piyasalarda olumsuz etki yaptı.

Dün İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), 502 puanlık düşüşle 11.634 puandan kapandı. Merkez Bankası dolar kuru, 1 milyon 197 bin liraya çıktı. İstanbul serbest piyasasında, cumartesi günü 1 milyon 169 bin lira olan dolar satış değeri, dün 1 milyon 187 bin lira oldu. Bono ve tahvil piyasasının en çok işlem gören menkul kıymeti olan 6 Mart 2002 vadeli bononun yıllık bileşik oranıysa, cuma gününe yaklaşık göre 4 puanlık artışla yüzde 86.14 oldu.

FAZİLET TEDİRGİNLİĞİ

Dün gün boyunca piyasaları etkileyen en önemli neden Fazilet Partisi'nin Anayasa Mahkemesi'ndeki kapatma davasıydı. Uzun süredir söz konusu olmasına rağmen, yaşanılan krizlerin etkisiyle gündemdeki yerini kaybeden Fazilet Partisi davası, bugün Anayasa Mahkemesi tarafından ele alınması nedeniyle bir defa daha piyasaları etkileyen en önemli konu haline geldi.

Piyasalar, geçen hafta Fazilet Partisi yetkililerinin, ‘‘Anayasa Mahkemesi, kapatma kararı alırsa milletin sinesine döneriz’’ açıklamalarından hoşlanmadı.

Anayasa Mahkemesi'nin, Fazilet Partisi'ni kapatması, bundan sonra da Fazilet Partili milletvekillerinin istifa etmesiyle birlikte bir erken genel seçim ihtimalinin doğacak olması, piyasalarca, hükümetin şu anda uygulamakta olduğu programın ortadan kalkacağı şeklinde algılandı. BU nedenle, başta bankalar olmak üzere bütün piyasalardaki oyuncular olumsuzluklara karşı tedbir aldı.

BORSA % 4 DÜŞTÜ

İMKB, bugünkü Anayasa Mahkemesi'nin bugünkü görüşmesine yönelik en sert tedbiri alan piyasaydı. İMKB-100 Endeksi, günü cuma gününe oranla yüzde 4.14 düşüşle kapattı. Borsa, dün her iki seansta da satış ağırlıklıydı. Dünkü düşüş sırasında, işlem hacminin daraldığı dikkat çekti. Cuma günü endeksin 12.138 puandan kapandığı seanslar sırasında 554 trilyon 777 milyar lira olan işlem hacmi dün, cuma gününe göre yüzde 48.78 daralarak 285 trilyon 698 milyar liraya indi.

Geçen hafta cuma günü 1 milyon 164 lira olan Merkez Bankası dolar satış kuru, dün 1 milyon 197 bin liraya yükseldi. Bu yükselişle resmi dolar kuru yüzde 2.8 artış kaydetti. 21 Şubat 2001 tarihine göre Türk Lİrası (TL), dolar karşısında yüzde 73.9 oranında gerilemiş oldu.

Bankalararası piyasada saban saatlerinden itibaren yükseliş eğiliminde olan kotasyonlar, güne 1 milyon 170 bin lira seviyesindeki fiyatlarla başladıktan sonra 1 milyon 205 bin liralık kotasyon değerlerine kadar yükseldi. Dün dolar kurunun artış oranı İstanbul serbest piyasasında daha düşük oldu. Cumartesi günü 1 milyon 169 bin lira olan serbest piyasa kuru, dün yüzde 1.54 artış kaydedip 1 milyon 187 bin liraya çıktı. Serbest piyasa kuru, gün içinde 1 milyon 195 bin liralık satış değerine kadar yükseldi.

IMF'NİN ETKİLERİ

Dün piyasaları etkileyen üçüncü önemli gelişme IMF oldu. IMF ile sürdürülen görüşmeler sırasında yapılan açıklamalar, uygulanmaya çalışılan ekonomi programının bazı rahatsızlıklara neden olduğu yönünde bilgiler içeriyordu.

Piyasalar dün IMF'nin program ile ilgili bazı sert uyarılarda bulunabileceği ihtimalini, diğer olumsuz beklentiler çerçevesinde değerlendirdi. Sonuç olarak, dün saat 16.00'da Ankara'daki basın toplantısıyla görüşme sonuçlarını açıklayan IMF yetkilileri, ekonomi programının uygulamasında, hububat fiyatları, toplu iş sözleşmeleri, Türk Telekom, ek bütçenin onaylanması, Fon bankaları gibi bazı noktalara dikkat çekti.

Derviş: İç borçta en az 3 katrilyonluk takas olacak

Yabancı bankaların Türkiye'deki pozisyonlarını arttırmalarına dönük ‘road-show’larda bulunmak üzere Frankfurt'a giden Devlet Bakanı Kemal Derviş, iç borç takas miktarının 3 katrilyon lira düzeyinde olacağını açıkladı.

İstanbul'a hareketinden önce Esenboğa Havalimanı'nda basın toplantısı düzenleyen Derviş, takasla ilgili şunları söyledi: ‘‘Hazine, yarın (bugün) takasın ayrıntılarını piyasalara açıklayacak. Sanıyorum Cuma günü ihale yapılacak. Hafta sonu değerlendirilecek ve Pazar akşamından önce sonuçları da kamuoyuna bildirilecek.’’

Bunun önem taşıyan bir operasyon olduğunu vurgulayan Derviş, hiç bir zaman çok büyük boyutlarda yapmayı düşünmediklerini bildirdi. Piyasaların rahatlaması ve Hazine borçlanma stratejisi açısından yararlı bir takas olacağını düşündüklerini söyleyen Derviş, ‘‘Asgari 3 katrilyon olarak açıklanacak. Ama tabii uygun teklifler alırsak bunun üstüne de çıkılabilir’’ diye konuştu. Derviş, yasal düzenlemeler konusundaki çalışmaları anlattıklarını, para ve maliye politikası açısından da Mayıs ayında program hedeflerinin tutturulduğunu anlattı.

TÜRKİYE YANIYORDU

Bir gazetecinin, 102 milyon liralık asgari ücretle geçinilip geçinilemeyeceğinin sorması üzerine Derviş, sözlerine şöyle devam etti: ‘‘Türkiye zor durumda. O bakımdan her kesimin çok haklı talepleri var. Enflasyon nisan ve mayıs ayında çok yüksek çıktı. Bunları ancak büyüme ile telafi edebiliriz. Program uygulanmasıyla istihdam ve büyümeye geçilebilir. Ancak henüz bu noktada değiliz. Fakat hiç değilse yangın dönemini atlattık. Mart ve nisan ayında Türkiye gerçekten yanıyordu. Yüzde 200'lük faiz yüzde 15 aylık enflasyon. Hazine hiçbir şekilde borçlanamıyordu. Hatta ücretlerin ödenip ödenmemesi kuşkuları vardı.’’

Takas için 4 gün sürecek ihale

Hazine Müsteşarlığı ile bankaların üzerinde çalıştıkları, Türk Lİrası (TL) cinsinden içborç tahvil ve bonolarının, kısmen döviz cinsinden tahvillerle değiştirilmesinde son aşamaya gelindi. Hazine, bugün takas için bankalara talep çağrısı yapacak. Daha sonra, önümüzdeki cuma günü toplanan talepler değerlendirilerek ihale bağlanacak ve haftasonunda sonuçlar açıklanacak. Hazine ve bankalar arasında dün akşam saat 17.00'de başlayıp 20.00'de sona eren toplantıdan çıkan kararlara göre, takas en az 3 katrilyon liralık toplam içborç değişimiyle yapılacak. Üst sınır ise talebe göre belirlenecek ancak 5 katrilyon liranın aşılmamasına dikkat edilecek. Hazine'nin planlaması, toplam takasa konu olacak tutarın yüzde 30-33 kadarının üç yıl vadeli, yüzde 30-33 kadarının 5 yıl vadeli dolar tahvillerinden oluşması ve kalan kısmının da yine uzun vadeli TL cinsinden olması temeline dayanıyor. Hazine, TL cinsinden tahvillerin faiz oranı olarak yıllık yüzde 71 üzerinde dururken, dolar cinsinden tahviller için yıllık yüzde 8'lik faiz seviyesini tercih ediyor. Bankalar ise dolar tahvilleri için yıllık Libor artı 3-4 arasında, TL cinsinden tahvillere yüzde 75-76 seviyelerinde faiz talep ediyor.

Kurda aşırı dalga olmaz

Devlet Bakanı Kemal Derviş, döviz kurlarındaki dalgalanma konusunda şunları söyledi: ‘‘Mart sonu, Nisan başına göre bugün TL bir miktar değer kazanmış durumda. Önümüzdeki haftalarda da, hatta yıl sonuna kadar enflasyon konusunda programın uygulanması konusundaki hedeflerimizi tutturursak o zaman kurda da aşırı bir istikrarsızlık beklemiyoruz. Dolayısıyla kurun enflasyon üzerinde bir negatif baskı oluşturması beklenmiyor.’’

Henüz resmi enflasyon hedeflemesi politikasına geçilmediğini hatırlatan Derviş, ‘‘Bunun için Merkez Bankası'nda hazırlıklar sürüyor. Sanıyorum Sonbahar'da bu aşamaya geleceğiz. Enflasyonun gerçekten önümüzdeki aylarda gözle görünür ciddi biçimde düşeceğini tahmin ediyoruz. Tabii bunun da para piyasaları ve özellikle faizlerin belirlenmesi açısından çok olumlu bir etkisi olacak’’ dedi.

Eğer program tam olarak uygulanırsa Türkiye'nin Ağustos, Eylül aylarından itibaren yeniden büyüme sürecine girebileceğini söyleyen Derviş, şunları kaydetti: ‘‘Mayıs ayı ihracat artışı geçen seneye göre dolar bazında yüzde 21, turizmde de hedeflerin üzerinde bir gelişme yaşıyoruz. Dolayısıyla özellikle ihracat ve turizm gücüyleekonominin yılın 2. yarısında büyümeye geçebileceğini ve mevsimsel olarak oldukça iyi rakamları yakalayabileceğimizi sanıyorum.’’

300 trilyon açık var otoyola zam geliyor

Devlet Bakanı Kemal Derviş, hububat fiyatları ve kamu işçilerine verilen ücret zammı nedeniyle bütçeye ek bir yük getirmesinin hatırlatılması üzerine şunları kaydetti: ‘‘Kamu dengesi hedeflerinin mutlaka tutturulması gerekiyor. Bazı ek ihtiyaçlar çıktı. Maliye Bakanı ile ek tedbirler üzerinde durduk. Vergi gelirlerinde beklenenin üzerinde bir gerçekleşme var. Bazı ek tedbirler alınacak. Örneğin otoyola zam, köprü geçişlerine zam olacak. Bazı diğer tedbirlerle birlikte çalışmalar bir-iki gün içinde bitirilecek. Değişiklikler 1 katrilyon liraydı. Bazı sevindirici gelişmeler olduğu için şu anda kesinleşmemiş 300 trilyon liralık bir eksik var.’’