Perakendede güven dipte

EKONOMİNİN sıkıntılı olduğu dönemlerde bazı öncü verilere olan ilgi artıyor. Bunların başında ise üretimin, ticaretin ve büyümenin en öncü verisi olan ve hem sektörün hem de tüketicinin nabzını ölçen güven endeksleri geliyor. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) 2008 yılından bu yana Türkiye’nin en geniş kapsamlı perakende güven endeksini hesaplıyor. Yiyecek, içecek, tekstil, hazır giyim, ev aletleri, mobilya, otomotiv, bakkal, market, büyük mağazalar tüm perakendecilere geçen üç aydaki işlerini ve gelecek hedeflerini soran TEPAV’in endeksinin ekim sonuçları kaygı verici. Endeks, eylül ayına göre 6.9 puan, geçen yılın ekim ayına göre 13.4 puan azalarak -17.4 değerini aldı. Bu 7 yılın en kötü güven endeksi verisi. Bu verinin elde edilmesine geçen 3 ayda işlerin durumu, önümüzdeki 3 ayda tedarikçilerden sipariş, satış ve istihdam beklentileri hem Ekim 2015’e hem de Eylül 2016’ya göre azalması neden oldu.

YATIRIM YAPAMIYORLAR

Endeks için yapılan ankete katılan işletmelerin önümüzdeki 3 aya ilişkin satış beklentileri, eylüle göre 7.7 puan, geçen yılın ekim ayına göre 11.3 puan azaldı. Katılımcılarının yüzde 25.1’i önümüzdeki 3 ayda işlerinde iyileşme beklerken, yüzde 47.9’u işlerinde kötüleşme bekliyor. Geçen üç aya göre işlerinin kötü gittiğini söyleyenlerin oranı da arttı. Özellikle mobilya sektörü en kötü üç ayını yaşadı. Yiyecek ve içecek sektöründeki işletmelerin yüzde 55.7’si, tekstilde yüzde 72.7’si, mobilyada yüzde 76.5’i, satış rekorları kıran otomotivde yüzde 70.2’si geçen üç ayda işlerinin azaldığını söyledi. İşlerin geçen yılın aynı dönemine göre durumu, Ekim 2016’da -43.5 puan değerini alarak son 24 ayın en düşük seviyesine indi. Endeks, Eylül 2016’ya göre 4.4 puan, Ekim 2015’e göre 7.2 puan azaldı. Ekim 2016’da TEPE anketi katılımcılarının yüzde 18.1’i geçen yılın aynı dönemine göre işlerinde artış olduğunu belirtirken, işlerinde düşüş olduğunu belirtenlerin oranı yüzde 60.9 olarak belirlendi. 

DÜŞÜŞ TEMMUZDA BAŞLADI

Endeksi hazırlayan TEPAV Uzmanı Bengisu Özenç, endeksi şöyle hesapladıklarını anlattı: “2008’den bu yana topladığımız bir endeks. 3 ana sorumuz var, geçtiğimiz üç ayda satışlar, mevcut stok ve önümüzdeki üç ay için satış beklentisinin durumu. Bu soruya arttı diyenlerin yüzdesinden azaldı diyenlerin yüzdesini çıkararak her bir soru için aradaki farkı buluyoruz. Ardından bu üç değeri toplayıp ortalamasını alıyoruz. Endeks her değeri alabilir. Eksi olması elbette kötü ve bunu istemiyoruz.” Özenç, perakende güven endeksinin mevsimsellikten arındırılmış halinin Kasım 2008’den bu yana en kötü değerinde olduğunu belirterek “Beklentileri kötü perakendecilerin ve temmuzdan bu yana ciddi bir düşüş var. Biraz güven sıkıntısı var. İleriye yönelik bir beklentiyi gösteriyor bize endeks ve stok düzeyleri nedeniyle sıkıntı var. Perakendeci yatırım yapamıyor ve işlerinin gelişimlerinin kötüye gideceğini düşünüyor” dedi.

TÜKETİCİDE DE DURUM SIKINTILI

PERAKENDENİN yanı sıra tüketicide de işler iyi gitmiyor. Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen tüketici güven endeksi de, ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 0.3 oranında azaldı; eylülde 74.29 olan endeks değeri ekim ayında 74.04 oldu.

TEK ARTIŞ EV ALETLERİNDE PERAKENDE

güveninde alt sektörler itibarıyla geçen yıla göre elektrikli ev aletleri, televizyonlar sektöründe sınırlı bir artış oldu. Diğer (akaryakıt istasyonu, eczane, parfümeri, nalbur, züccaciye, kırtasiye, vb.), yiyecek, içecek, otomotiv, tekstil, hazır giyim ve ayakkabı, mobilya ve birden fazla türde ürün satan bakkal, market ve büyük mağazalar sektörleri düşüş gösterdi. 

NASIL UYGULANIYOR?

Endeks için bölgesel ve sektörler düzeyinde işletmeler belirlendi. Örneklem büyüklüğü 500 işletme. İlk olarak, sektörlerin bölgesel dağılımları çıkarıldı ve her bir sektör için bölgesel bazda alt-örnekleme boyutu belirlendi. Son olarak, her bir bölge için belirlenen işletme sayıları bölge illerine dağıtıldı. Tüm bu işlemler yapılırken işletmelerin istihdam sayıları dikkate alınmış ve oluşturulan örneklemin Türkiye’yi temsil etme gücü olmasına önem verildi. Sonuç olarak, yüzde 95 güven aralığında yüzde 4b47’lik istatistiki hata payında tahminler yapmaya olanak sağlayan bir örneklem elde edildi. TEPE’nin uygulamasında Mayıs 2008’den bu yana kademeli olarak yüz yüze görüşmelerden telefonla görüşmelere geçildi. İllerde ticaretin yoğun olduğu bölgelerdeki işletmelerle her ayın ilk iki haftası boyunca görüşülüyor. TEPE, bir panel çalışması olmadığı için görüşülen firmalar her ay değişiyor.