Parasızlık, 50 yıllık sorunu unutturdu
Güncelleme Tarihi:
2013’e girerken Kıbrıs sorunu artık Türk ve Rumların gündeminden çıktı. Rum ve Türk halkının tek derdi, iş, aş, geçim ve gelecek kaygısı. Ekonomik kriz, hem KKTC hem Güney Kıbrıs’ta, 1963’te başlayan yarım asırlık siyasi sorunu bir çırpıda devirdi. Ada’nın her iki tarafında Kıbrıs sorununu konuşan yok. KKTC’yi Türkiye, Güney Kıbrıs’ı da AB, ‘reçetelerle’ kurtarmaya çalışıyor.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
İzolasyon ve ambargolar memur devleti yaptı
KIBRIS adasının yüzde 30’unu oluşturan KKTC, uluslararası izolasyonlar ve ambargolar nedeniyle sağlıklı çalışan bir ekonomiye, ilan edildiği 1983’ten bugüne sahip olamadı. Ekonomik kriz, KKTC’nin her zaman alışılmış gerçeği oldu. Genç Türk devleti, çoğu zaman Türkiye hükümetlerinin de desteğiyle, kamuya yoğun istihdamlar yaptı ve ‘memur devleti’ haline geldi. Günümüzde KKTC’nin 3.5 milyar liralık bütçesinin, 1 milyarını Türkiye karşılıyor. Kamu harcamalarına bağımlı oluşan ekonomi, tehlike çanlarını 3 yıl önce çaldı. Türkiye’nin yardımı her yıl artırılmasına rağmen ekonomi sürekli açık verdi. Türkiye ile KKTC hükümetleri farklı dönemlerde ekonomik paketler hazırladı ancak en kapsamlı ve disiplinli ekonomik paket 2010 yılında imzalanan 3 yıllık ilk mali protokol anlaşması oldu.
BAKAN POPÜLİZM YAPMADI
Dönemin Kıbrıs’tan sorumlu Devlet Bakanı Cemil Çiçek’in önderliğinde hazırlanan mali protokolü KKTC hükümeti ve özellikle Maliye Bakanı Ersin Tatar başarılı bir şekilde uyguladı. Mali disiplin ve kamu harcamalarının kontrol altına alınmasını amaçlayan mali protokol sürecinde, kamuda çalışanlara verilen ve otomatik zam anlamına gelen eşel mobil sistemi donduruldu. Kamuya, emekli olan her 2 kişi yerine bir kişi istihdam edildi. Kemer sıkma önlemleri, 2010 yılında muhalefet partileri ve sendikaların ‘Varoluş mitingleri’ adı altında tepkisel eylemlerine de sahne oldu. Protestolar Türkiye aleyhtarlığına döndü.
YÜZYILIN SU PROJESİ
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın, sendikaları ‘beslemeler’ diye sert bir şekilde eleştirmesinin ardından gösteriler sona erdi. İlk 3 yıllık mali protokol süresinde Türkiye’nin alt yapı yatırımları artış kaydetti. Türkiye, ‘yüzyılın projesi’ diye adlandırılan deniz altından askılı boru sistemiyle su ve elektrik getirilme projesini başlattı. Türkiye’den özellikle turizm alanında özel sektör yatırımları da patladı. Ülke tarihinin ilk büyük özelleştirmesi bu ay tamamlandı ve Ercan havaalanının işletmesi 25 yıllığına devredildi.
Ancak bu süreçte, olumsuz gelişmeler de yaşandı. Kıbrıs Türk Hava Yolları 100 milyon dolar borçla battı. Mali protokol kamu maliyesine yoğunlaşırken ikinci darbe Lefkoşa Türk Belediye’sinden geldi. Aşırı istihdam ve harcamalar nedeniyle belediye Sayıştay raporlarına göre 150 milyon lira borçla çalışamaz hale geldi. Belediye çalışanları 2012’yi düzensiz maaş ve grevlerle geçirdi. 2013-16 yıllarını kapsayacak ikinci mali protokol bu ay başında Kıbrıs’tan sorumlu Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay ile KKTC Başbakanı İrsen Küçük arasında Ankara’da imzalandı.
AB’nin reçetesi
AB’nin 17.5 milyar Euro kredi için istediği önlemler, Rumları hızla fakirleştirecek.
Kamu kuruluşları özelleştirilecek
Her yıl 1200 memur kovulacak
13’üncü maaşlar aşamalı kalkacak
Emeklilik ikramiyeleri azaltılacak
Emeklilik yaşı 67’ye çıkacak
Memur ve emekli maaşları düşecek
Rus kara parasını çeken düşük vergiler artacak
Türkiye’nin reçetesi
Türkiye ile imzalanan 2013-16 mali protokolü, 300 bin nüfuslu KKTC’ye 3 yılda 3.3 milyar lira yardımı içeriyor. Kalkınma amaçlı yardım, toplamda 716 milyon lira artırıldı.
Elektrik ve telekomüni-kasyon özelleştirilecek
Memur sayısı azaltılacak
4 emekliye 1 yeni istihdam yapılacak
Mali disiplin devam edecek
Tefecilik kontrol altına alınacak
Reform yasaları geçirilecek
Cari harcamalara Türkiye katkısı azalacak
Özel sektöre destek yüzde 80 artacak
Yatırımlara destek yüzde 55 artacak
Hristofyas tehdidi Lefkoşa’da krizi çözdü
KKTC’de mali krize girerek batan Lefkoşa Türk Belediyesi’nde sendika, AB yardımlarına başvurmak için destek istemek amacıyla Kıbrıs Rum yönetimi lideri Dimitris Hristofyas’tan randevu alınca kriz çözüldü. Hristofyas tehdidi KKTC hükümetini harekete geçirdi. Akşam sendika yetkilileri ile görüşen Başbakan İrsen Küçük sendikanın talep ettiği, grevde oldukları günlerde de maaşlarının hükümet tarafından ödenmesi şartını kabul etti. Sendika da işbaşı yapma kararı aldı.
Güney Kıbrıs Rum Kesimi
Yunanistan’da harcadılar Kıbrıs’ta battılar
2004 yılında AB’ye tam üye oldukları zaman Avrupa’nın en zengin ülkeleri arasında gösterilen Kıbrıs Rum yönetimi, bankalarının daha fazla kazanma hırsıyla Yunanistan’a yaptıkları yatırımlar nedeniyle iki yılda battı. 900 bin nüfuslu Rum yönetimi, 17 milyar Euro’luk gayri safi milli hasılalarından daha fazla borcun içine düştü. Konu ‘para’ olunca, geleneksel müttefikleri Rusya, Moskova eğitimli ve tek yabancı dili Rusça olan Rumların Komünist lideri Dimitris Hristofyas’a bile sırtını döndü. Ortodoks Hristiyan din kardeşliği yıkıldı. Rumların batmalarına anavatanları Yunanistan neden oldu. Rum yönetimi merkezli 4 büyük banka, Bank of Cyprus, Marfin Laiki Bank, Hellenic Bank ve Greece Bank, Yunanistan krizine, kasalarında milyarlarca Euro’luk Yunan devlet tahvili ile yakalandı.
KİLİSEDEN BOL KREDİ
Rum kilisesine ait Hellenic Bank’ın başı çektiği Rum bankaları ayrıca Yunan özel sektörü ve bireylerine milyarlarca Euro kredi vermişti. Yunanistan’ın borçları ‘tıraşlanınca’, Rum bankalarının elindeki tahviller bir anda ‘değersiz kağıt’ haline geldi. Ve özel sektör kredileri de kara kaplı defterin ‘batık’ hanesine yazıldı. Rum bankaları, uzun süre 10 milyar Euro’yu bulan zararlarını gizledi.
RUM ‘LALE DEVRİ’NDE
Rum hükümetleri uzun yıllar, vergi cenneti olmaları nedeniyle yabancı sermaye ve Rus kara parasının verdiği rahatlıkla, kamuya aşırı istihdam, yüksek maaş ve sosyal haklar dağıttı. Rum lider Dimitris Hristofyas, kriz daha etkisini göstermeden Rusya’dan aldığı yüzde 4.5 faizli 2.5 milyar Euro krediyle 2011 yılını atlatmayı başardı. 2012’de batıkları gizlenen bankaların yeniden sermayelendiril-mesi için 5 milyar Euro’ya ihtiyaç duyuldu. Turizmden başka geliri olmayan Rum ekonomisinin bozulduğunu tespit eden uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları, peşpeşe not kırmaya başladı. Parasını geri alamayacağı endişesine kapılan Rusya borç vermeyince Rum lider Dimitris Hristofyas, ‘iflas etmek üzere’ olduklarını belirterek, AB destek mekanizmasına başvurdu. AB Troykası, Yunanistan’da uyguladıklarının benzeri, çok sıkı kemer sıkma önlemlerini içeren kurtarma anlaşmasını Hristofyas’ın önüne koydu.
Rum lider ağladı
RUM lider Hristofyas, televizyon ekranlarına çıkarak, ‘iflas ettiklerini’ ve fakirleşmelerine yol açacak önlemleri kabul ettiğini ilan etti. Hristofyas’ın ağlaması 2012 yılına damgasını vurdu. Avrupa’nın finansörü Almanya’nın başını çektiği AB, Rumlarla kredi anlaşmasını henüz imzalamadı, yerine ağır şartlar içeren 26 tasarruf tedbiri yasasını ev ödevi olarak gönderdi.