Para tamam, sıra güçlü ekonomide

Devlet Bakanı Kemal Derviş, IMF'de Türkiye'nin Niyet Mektubu'nun görüşüldüğü saatlerde 90 sayfalık ‘‘Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı’’nı açıkladı. Bir özeti IMF'ye Niyet Mektubu olarak sunulan programda, ‘‘Enflasyon sorunu çözülecek, istikrarlı büyüme yaratılacak’’ denildi. Niyet Mektubu, geceyarısı onaylandı.

Devlet Bakanı Kemal Derviş, Uluslararası Para Fonu (IMF) İcra Direktörleri Kurulu Türkiye'nin Niyet Mektubu'nu görüştüğü saatlerde 90 sayfalık ‘‘Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı’’nı açıkladı. Merkez Bankası Başkanı Süreyya Serdengeçti ve Hazine Müsteşarı Faik Öztrak ile birlikte basın toplantısı düzenleyen Derviş, bir özeti IMF'ye Niyet Mektubu olarak sunulan programda, ‘‘Enflasyon sorunu çözülecek, istikrarlı büyüme ortamı yaratılacak’’ mesajı verdi. Derviş'in 20.00'de başlayıp, 20.45'de bitirdiği toplantıdan sonra, gece yarısı IMF İcra Kurulu'ndan Türkiye'nin Niyet Mektubu'na çıktı. Türkiye'ye bu yıl verilecek 15.7 milyar doların 3.9 milyar dolarlık ilk dilimine de hemen vize verildi.

Derviş'in açıkladığı programa göre, 2000 yılında 9.8 milyar dolara ulaşarak, kasım ve şubat aylarında yaşanan krizlerde temel rol oynayan cari işlemler dengesindeki açık 2001 yılında 1 milyar dolara gerileyecek. Bu yıl ihracat en az 34.1 milyar dolar, ithalat 47 milyar dolar, turizm gelirleri ise 8.3 milyar dolar olarak öngörülüyor.

IMF'ye de, niyet mektubu şeklinde sunulan programda açıklanan detaylara göre, yılın tamamında Gayrı Safi Milli Hasıla (GSMH) yüzde 3 dolayında gerileyecek. Mevsimsel etkilerden arındırılmış bazda bakıldığında, üç aylık dönemler itibariyle sanayide 2000 yılının ikinci yarısından itibaren görülen daralmanın, 2001 yılının ikinci yarısından itibaren canlanmaya dönüşmesi bekleniyor.

2001 yılının bütününde tarım sektörünün yüzde 1.2 büyümesi, sanayi ve hizmetler sektörünün ise sırasıyla yüzde 3.5 ve 3.7 oranlarında küçülmesi öngörülüyor. Bu yıl iç talebin yüzde 8.2 oranında azalmasına karşın, kur ve iç talepteki daralmaya bağlı, dış talebin büyümeye katkısının 6.4 puan olması bekleniyor. Yine 2001 yılının ilk yarısında yaşanan belirsizliğin etkisiyle, özel tüketim ve yatırımların, yılın tamamında gerilemesi bekleniyor.

İHRACATA DESTEK:

Programın reel ekonomiye dönük önlemler kısmına göre, ihracatın artırılmasına yönelik ilave tedbirler alınacak. Bu kapsamda, bütçeden ve diğer kaynaklardan sağlanacak finansmanlar çerçevesinde Eximbank'ın kredi imkanları artırılacak. Bu kapsamda bugüne kadarki bütçe ödenekleri öne çekilerek Eximbank'a 128 trilyon lira aktarıldı. İhracatta KDV ödemeleri hızlandırılacak, teşvik uygulamalarına ilişkin bürokratik işlemler azaltılacak.

ÜCRET VE MAAŞLAR:

Özel sektörün ücret ve fiyat kararlarının makroekonomik hedeflerle uyumunun programın başarısı açısından önemli olduğu vurgulanırken, kamu sektörüne ilişkin yapılacak düzenlemelere şöyle yer verildi:

Kamu sektöründeki ücret ve fiyat politikalarının oluşturulmasında enflasyon hedefi, çalışanlar arasındaki gelir farklılıklarının giderilmesi, istihdam kaybına yol açılmamaması, uzun vadede KİT'lerin ödeme kapasiteleri ve verimlilik düzeyleri gözönünde bulundurulacak.

TARIMDA FİYAT POLİTİKASI:

Düşük gelirli çiftçilerin doğrudan gelir desteği sistemi ile güçlendirilmesinin temel ilke olduğu belirtilen programda, bo politikanın ülke genelinde uygulanabilmesi için Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından yürütülen çiftçi kayıt projesinin tamamlanması gerektiği kaydedildi. Kısa dönemde devletin destekleme alım fiyatlarının, satın alan kuruluşların finansman imkanları dikkate alınarak ve hedeflenen enflasyonu aşmayacak şekilde artırılması öngörüldü.

YABANCI SERMAYE:

Portföy yatırımlarının dışında, ülkede istihdam, teknoloji ve katma değer açısından yararlı olacak yabancı sermayeye ilişkin tahminlere göre, bu yıl Türkiye'ye doğrudan yabancı sermaye girişi 800 milyon dolarda kalacak. Yabancıların Türkiye'deki portföy yatırımları 3.3 milyar dolar azalacak.

SOSYAL DAYANIŞMA:

Krizden etkilenen sosyal gruplara yönelik bir yardım programının hayata getirilmesi için çalışmalar yapıldığı belirtilen programın, Sosyal Dayanışmayı güçlendiren düzenlemeler başlığı altında, İş güvencesi kanununun, AB Ulusal Programı'nda kısa vadeli öncelikler arasına alındığı, yasa hazırlığı için taraflarla görüşmelerin yürütüldüğü vurgulandı.

Şeffaf devlet dönemi

Bütçe birliği ilkesi ve bütçe disiplini yeniden tesis edilerek şeffaflık artırılacak.

Fon sisteminin düzenlenmesine ilişkin çalışmalar hızlandırılacak.

Döner sermaye uygulamaları azaltılacak. Sayısı 2650'ye ulaşan döner sermaye işletmelerinin en az yarısı yıl sonuna kadar kapatılacak.

Kuruluşların özel hesaplarına aktarılan tüm gelirler bütçeye aktarılacak.

Temmuz ayında ekonomik ve mali durum değerlendirme raporu yayınlanacak.

Yıl ortasına kadar bilgisayarlı muhasebe sistemi uygulaması tamamlanacak. Kamu harcamalar daha iyi denetlenecek.

2002 yılında pilot uygulamaya başlanabilmesi icin, haziran ayına kadar uluslararası standartlara uyumlu bütçe sınıflaması tamamlanacak.

Oluşturulan komite, yolsuzlukla mücadele için eylül ayı sonuna kadar kamu yönetimini iyileştirecek bir plan geliştirecek.

Yapılan borçlanma ve verilen garantilerle ilgili olarak 3 ayda bir TBMM bilgilendirilecek ve borç yönetim raporu Meclis'e sunulacak.

Yeterli ödenek temin edilmeden kamulaştırma işlemine başmanmayacak.

Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu hariç olmak üzere, kalan 15 bütçe içi fonun da bu yıl ortasına kadar kapatılması sağlanacak.

2002 bütçesine gelindiğinde, sistemde sadece 5 adet bütçe dışı fon kalacak. Bunlar Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Fonu, Savunma Sanayi Destekleme Fonu, Tanıtma Fonu, TMSF ve Özelleştirme Fonu olarak belirlendi.

Memur zammı % 5’te kalacak

Gece yarısından sonra Hazine Müsteşarlığı’nın internet sitesinde yayınlanan Niyet Mektubu’ndan memura kötü sürpriz çıktı. Mektup’taki bazı hedefler özetle şöyle:

2000 yılı sonunda memurların maaşları geçmişle mukayese edildiğinde düşük olduğundan, 2001 yılında resesyona rağmen memur maaşlarının 2000 yılı sonuna göre reel değeri korunacak. Memur maaşları Ocak'ta yüzde 10 artırıldı ve 2001 yılının ilk yarısında TÜFE enflasyon oranı ve yüzde 10 arasındaki fark kadar yükselecek.

Bütçe Kanunu'nda belirtildiği üzere uygulanan sistemde maaş ayarlamalarında 1 aylık bir gecikme olduğundan bunu telafi etmek için yılın ilk yarısında yüzde 2'lik bir ayarlama yapıldı. Maaşlar Temmuz 2001'de yüzde 5 artırılacak. Ancak kümülatif TÜFE enflasyonu Temmuz'a kadar verilen maaş artışlarını geçerse, maaşlar 2001 yılı sonundan önce bu fark kadar ayarlanacak.

Şeker pancarı kotaları 12.5 milyon tondan, 11.5 milyon tona inecek şeker pancarı destekleme fiyatı hedeflenen enflasyon oranından fazla artırılmayacak, hububat destekleme alım miktarı kısılacak ve ihtiyaç fazlası hububat stoku eritilecek.

Çiftçilere doğrudan gelir desteği uygulamasının başlatılmasına paralel olarak, destekleme fiyatlarının en fazla hedeflenen enflasyon oranında tutulması, destekleme fiyatlarındaki artışın hedeflenen enflasyonu geçmeyecek şekilde yapılması kaydıyla, buğday destekleme fiyatının dünya fiyatının en fazla yüzde 20 üzerinde kalacak şekilde Haziran 2001'e kadar düşürülmesi hedef leniyor.

TEAŞ tarafından satılan elektriğin ortalama fiyatının kilovat başına 4.5 centte tutulması ve satın alınan elektriğin maliyetinin karşılanması için TEDAŞ'ın ücret ve tarifelerinin buna uygun olarak artırılması planlanıyor.

LPG'nin sübvanse edilmesi uygulamasına son verilecek.

Bankacılıkta büyük reform

FON BANKALARI

Sümerbank'ın satışı için Eylül 2001 sonunda teklif alınacak. Uygun teklif alınamaması halinde banka tasfiye edilecek.

Demirbank, Bankekspres ve İktisat Bankası. Bu üç banka yıl sonuna kadar satılamazsa tasfiye edilecek.

Kalan 4 banka mayıs ayında ikinci bir geçiş bankasında toplanacak ya da tasfiye edilecek. Böylece Fon'daki 13 bankadan 8'i mayıs sonuna kadar kapatılmış olacak.

Kalanlar, 2001 sonuna kadar satılacak ya da tasfiye edilecek. Bu bankaların satışında, eski sahiplere teklif verme hakkı tanınmayacak.

ÖZEL BANKALAR

BDDK, sermaye yeterliliği kriterini de dikkate alarak, özel bankalarla sermaye artırımı ve yeniden yapılanma planlarına ilişkin takvime dayalı anlaşmalar yapacak.

Bankalar 2000 yılı dönem karlarını hissedarlarına dağıtmarak sermayeye ilave edecek.

Bankaların ve şirketlerin revir ve birleşmeleri kolaylaştırılacak.

Kredi karşılıklarının kurallara uygun olarak ayrılması sıkı bir şekilde denetlenecek.

Mevduat ve kredilere getirilen garanti devam edecek.

Açık pozisyon riskini sınırlandırmak için finansal türev ürünleri kredi tanımına dahil edilecek.

KAMU BANKALARI

Kamu bankalarına görev zarar oluşturacak görev verilmeyecek.

Banka yönetimlerini zedeleyen bicimde müdahale edilmeyecek. Bu tür müdahalelerin faturasını Türk halkı bir daha ödemeyecek.

Emlak Bankası'nın kapatılarak Ziraat Bankası ile birleştirilmesi çalışmaları devam ediyor.

Ziraat ve Halk Bankası 3 yıllık bir süre içinde özelleştirilecek.

Vakıfbank'taki özelleştirme çalışmaları en kısa zamanda yeniden başlatılacak.

Kamu bankalarının verimsiz şubeleri kapatılacak ve personel sayısınınazaltılması için emeklilik teşvik edilecek.