ÖzelleÅŸtirmelerde halkı unuttular

Özelleştirme İdaresi’nin verilerine göre, Türkiye’de 9 milyar 437 milyon doları 1986-1994 yılları arasında, 8 milyar 215 milyon doları 2005 yılında ve 7 milyar 344 milyon doları da bu yılın ilk üç aylık döneminde tamamlananlar olmak üzere toplam 24 milyar 997 milyon dolarlık özelleştirme yapıldı.

Sözleşmesi imzalanarak devir işlemleri tamamlanan özelleştirme uygulamalarını kapsayan söz konusu rakamın 17 milyar 888 milyon dolarla yüzde 71.6’sını blok satışlar oluşturdu.

Halka arz yoluyla 20 yılda yapılan özelleştirme ise 3 milyar 134 milyon dolarla toplam özelleştirmeler içerisinde yüzde 12.5 oranında bir pay aldı. Bu pay da büyük ölçüde AKP hükümetinden önceki dönemlerde yapılan halka arzlardan kaynaklandı. Yaklaşık 20 yıllık dönemdeki özelleştirmelerin 2 milyar 303 milyon dolarını tesis-varlık satışları, 1 milyar 261 milyon dolarlık kısmını İMKB’de satış, 406 milyon dolarlık kısmını ise çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarına bedelli devirler oluşturdu.

HALKA ARZ UNUTULDU

Sermayeyi tabana yaymanın bir aracı olarak gösterilen halka arz yöntemiyle özelleştirmeler son yıllarda ise adeta unutuldu. 2005 yılında tamamlanan 8 milyar 215 milyon dolarlık özelleştirmenin yüzde 85.9’la büyük bölümünü blok satışlar oluşturdu. Halka arz ise 274 milyon dolarla 2005 yılındaki özelleştirmelerde sadece yüzde 3.3’lük bir pay aldı. İMKB’de yabancı fonlara yapılan hisse satışı bile 460 milyon dolarla halka arz rakamının üzerine çıktı.
İhalesi geçen yıl yapılan TÜPRAŞ ve Erdemir’in devir işlemlerinin tamamlanmasına bağlı olarak şimdiye kadar toplam 7 milyar 344 milyon dolarlık özelleştirme uygulaması gerçekleştirilen bu yıl ise hiç halka arz yapılmadı. 6 milyar 910 milyon dolarlık blok satışın tamamlandığı bu yıl tesis/varlık satışları ise 434 milyon dolar oldu.

ÖNCEKİ YILLARDA DAHA FAZLAYDI

ÖİB’in verileri 1994 öncesinde halka arzın daha fazla önem verilen bir özelleştirme yöntemi olduğunu gösteriyor. 1986-2004 yılları arasında tamamlanan 9 milyar 436 milyon dolarlık özeleştirmenin 3 milyar 923 milyon dolarını blok satış, 2 milyar 860 milyon dolarını ise halka arzlar oluşturdu. Blok satışın yüzde 41.6’lık bir pay aldığı özelleştirmelerde halka arzların payı ise yüzde 30.3 oldu.
Söz konusu yıllar arasında yapılan özelleştirmelerin 1 milyar 470 milyon dolarlık kısmını tesis/varlık satışları, 800 milyon dolarını İMKB’de satışlar ve 377 milyon dolarını kamu kuruluşlarına yapılan bedelli devirler meydana getirdi.

Özelleştirmeler (milyon dolar)