‘Özbek pamuğu’ endişesi

Pamuk üretim koşullarının kötü olması ve çocuk işçi çalıştırma gibi nedenlerle Özbekistan, H&M, Adidas, Marks&Spencer gibi dünyaca ünlü markalar tarafından 2011 yılından bu yana boykot ediliyordu.

Ancak ülkede yapılan reformlarla, 10 yılı aşkın süredir devam eden pamuk ihracatı yasağı kaldırıldı; destek ve teşviklerle de yatırımlar arttı. Bugün artık Özbekistan’ın pamuk üreticisi konumundan tekstil ve giyim ihracatçısı bir ülkeye dönüşebileceği konuşuluyor. Özbekistan, tekstil sektörüne yaptığı yatırımlarla sahalara geri dönmeye hazırlanırken; son gelişmeler Türkiye’de tekstil ve hazırgiyim sektöründe farklı yankı buldu.

İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Öksüz, Özbekistan’ın tekstil sektörü odaklı büyüme stratejisinin, önümüzdeki dönemde Türk tekstil sektörünü etkileyebilecek başlıca konulardan biri olduğunu belirtti.

“Ülkede alınan kararlar, önümüzdeki dönemde Türkiye’nin en önemli rakiplerinden birinin Özbekistan olacağı öngörülerini artırıyor” diyen Öksüz, “Sadece tekstil sektörü odaklı büyüme hamlesi yapan Özbekistan, hiç şüphesiz Türk tekstil sektörünü etkileyecektir. Özbekistan tarafından geçtiğimiz yıllarda yayımlanan raporlara göre; ülkede 15 yeni tekstil ve konfeksiyon kümesi kuruldu ve 45 yeni üretim kümesi daha kurulması planlanıyor. Özbekistan hükümetinin planlarına göre, tekstil ve konfeksiyon ihracatının kısa vadede 2.8 milyar dolara; 2025 yılında ise 7 milyar dolara yükseltilmesinin hedeflendiği ve böylece kendi ham pamuğundan daha fazlasını ihracat için aracı veya tüketim mallarına dönüştürmeyi planladığı biliniyor” değerlendirmesini yaptı.

İTHALAT ARTIŞTA

Ahmet Öksüz sözlerini şöyle sürdürdü: “Türkiye, tekstil ve hazırgiyim sektörlerinde yaklaşık 20 milyar dolar değerinde dış ticaret fazlası ile tüm zamanların en yüksek dış ticaret fazlasına ulaşmasına rağmen Özbekistan’dan tekstil ve hazırgiyim ithalatının yüzde 106 oranında arttığı; Özbekistan’ın Türkiye’nin tekstil ve hazırgiyim ithalatındaki payının yüzde 2.7’den yüzde 4.4’e yükseldiği gözlemleniyor. Söz konusu ithalat artışı Türk tekstil sektörü üretim ağını olumsuz etkiliyor.”

‘HAMMADDE İÇİN OLUMLU’

İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Gültepe ise bu durumun Türkiye’nin hammadde ihtiyacını karşılaması açısından olumlu olarak değerlendirerek, “Pamuk ve iplik alım konusunda Avrupalı ve ABD’li müşteriler, Özbekistan ipliği kullanmadığımıza dair özel yazı isterdi. Özbekistan dünyada önemli bir pamuk üreticisi ve bizim için büyük bir pazar. Uzun süredir devam eden bu yasağın kalkması, bizim için bir avantaj olacak ve fiyatlarda daha iyi rekabet sağlanabilecek. Bu yasağın kalkmasıyla, Özbekistan’ın tekstil ve hazırgiyim sektörüne verdiği teşvikler neticesinde kısa vadede bizden pay alacağını düşünmüyorum. Ancak Kamboçya ve Bangladeş’ten pay alabilir” diye konuştu.

FİYATLAR DÜŞEBİLİR

“Dünyanın en büyük pamuk üreticileri arasında yer alan Özbekistan’ın yeniden piyasaya girmesi doğal olarak dengeleri değiştirecektir” diyen Türkiye Genç İş İnsanları Derneği (TÜGİAD) Genel Başkanı Nilüfer Çevikel ise “Büyük ölçekli entegre yatırımlarla Özbekistan, pamuk üreticiliğinden tekstil ve giyim ihracatçısı bir ülkeye dönüşebilir. Özbekistan’ın tekrar pamuk ihraç etmesi, pamuk fiyatlarındaki artışı da bir nebze aşağı çekebilir. Tedarikte alternatif bir ülke olması sürdürülebilirlik açısından önemli” dedi.

'CİDDİ ŞEKİLDE RAKİBİMİZ OLACAK'

Türkiye Tekstil Terbiye Sanayicileri Derneği (TTTSD) Başkanı Vehbi Canpolat, “Özbekistan’ın gelecekte tekstilin özellikle pamuklu kısmında, ciddi şekilde rakip olacağını düşünüyorum. Yasağın kalkması bize zarar verecek” diyerek, “Dünyadaki üreticiler, Uzak Doğu’dan çıkıp Türkiye’den ürün tedarik etmeye bakıyorlardı. Şimdi Özbekistan’da yasağın kalkması ve fiyatın uygun olmasıyla birlikte bu gibi ülkelere kaymalar olacaktır.

Örneğin İtalya daha önce bizden çok yoğun bir şekilde aldığı pamuk kumaşlarını Uzak Doğu’ya kaydırdı. Çünkü çok daha uygun fiyatlarda ve işçilikte ucuz. Ciddi bir devlet desteği var. Bizim bulunduğumuz coğrafyadaki ülkelerin bir tane rakip ya da örnek aldıkları ülke var, o da Türkiye. Bugün baktığınızda her ay mutlaka Rusya’dan, Özbekistan’dan, Türkmenistan’dan bizim ihracatçı birliklerine heyetler geliyor. ‘Bizleri fabrikalarınızda gezdirin, iş birlikleri yapın’ diye. Başarılı olan ülkenin veya firmanın peşinden başka ülkelerin gitmesi çok normal. Türkiye’nin 40 yılda aldığı yolu çok daha hızlı bir şekilde alabilmek için bu ülkelerde gerçekten doğru adımlar atılıyor. Bizim kendimizi daha katma değerli ürünlere yönlendirmemiz gerekiyor” yorumunu yaptı. 

TÜRKİYE DÖRT BÜYÜKLER ARASINDA

Ulusal Pamuk Konseyi verilerine göre, dünya pamuk ihracatının yüzde 82’si ABD, Brezilya, Batı Afrika-CFA ülkeleri, Avustralya, Hindistan ve Özbekistan tarafından yapılıyor. Dünya pamuk ithalatının yüzde 71’i ise Türkiye’nin dördüncü sırada yer aldığı Çin, Bangladeş, Vietnam ve Endonezya tarafından gerçekleştiriliyor. Buna göre Çin, Hindistan, Pakistan ve Türkiye hem üretim hem de tüketimde öne çıkan dört büyük pamuk ülkesi olarak, özel bir rekabet grubu oluşturuyor.

İTHALATTA ABD VE HİNDİSTAN ÖNDE

Kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan Textile Exchange verilerine göre, pamuk, dünyadaki ekilebilir arazinin yalnızca yüzde 2.4’ünü oluştururken; küresel pestisit kullanımınınsa yüzde 6’sına karşılık geliyor. Bugün dünyada üretilen pamuğun yüzde 22’si daha sürdürülebilir hale gelmiş durumda. 2025 yılına kadarsa, dünya pamuğunun yüzde 50’sinden fazlasının sürdürülebilir yöntemlerle yetiştirilmesi planlanıyor. Türkiye’de kullanılan pamuğun yaklaşık yüzde 60’ı ithal ediliyor. Önde gelen pazarlar, ABD ve Hindistan ancak Mısır ve Yunanistan gibi bazı ülkelerden de küçük çaplı ithalat yapılıyor.