Otomotivde yerli sermaye tutunamıyor
Güncelleme Tarihi:
Geçen hafta, Kibar Holding’in hisselerini devrederek Hyundai yönetiminden çıkacağını açıklaması ile birlikte otomotivde yerli sermaye yeniden gündeme geldi. Geçmişte başka Uzak Doğu firmaları da Güney Koreli Hyundai gibi Türk sermayesinden ayrılmıştı. Peki, Türkiye’de üretim yapan Fiat, Renault, Ford, Toyota, Mercedes gibi dünya devi firmaların hangileri ne kadar yerli sermayeli ortaklıklara sahip, üretilen araçların hangisi ne kadar yerli?
TÜRKİYE ekonomisinin en önemli alanlarından bir tanesi kuşkusuz yıllardır üst üste yakaladığı önemli ihracat başarısı ile otomotiv sektörü. Yarım asrı aşkın süredir dünyaca ünlü otomotiv üreticileri, önemli modellerinin üretim merkezi olarak Türkiye’yi seçerek bu ihracat başarısının da yukarıya tırmanmasında önemli rol oynadı. Binek otomobil, hafif ticari, ağır ticari ve traktör gibi araçların üretimi konusunda yüksek kalite ve düşük maliyet kombinasyonunu bir arada sunmayı başaran bir ülke olan Türkiye aynı zamanda yan sanayi konusunda da her geçen yıl yeni bir ivme yakalayarak büyüdü. Böylece ülkemizde üretilen araçlara sağlanan tedarik sayesinde yerlilik oranları da yükseldi. Ancak Türkiye’ye Türk bir firmanın sermaye ortaklığı ile giren Mercedes, Toyota, Honda gibi firmalar teker teker yalnızca kendi sermayeleri ile yola devam etme kararı aldı. Listeye en son geçen hafta Hyundai de eklendi. Kibar Holding, hisse devri yolu ile yüzde 30 payı bulunan Hyundai Assan yönetiminden çıkacağını açıkladı. Biz de hangi üreticiler ne kadar yerli ortaklığa sahip bunu inceledik:
KOÇ HOLDİNG/FORD
1997 yılında Ford Otosan ismi iki kuruluşun eşit hisseleri ile hayata geçirildi. 1966-1984 yılları arasında Anadol araçları üreten Otosan, ilerleyen yıllarda Ford’un Taunus, Escort, Transit, Connect, Courier, Custom modellerinin üretimini yaptı. Ford Otosan bünyesinde Kocaeli Gölcük, Yeniköy, Eskişehir İnönü Fabrikaları, İstanbul Kartal Yedek Parça Merkezi ve Sancaktepe Ar-Ge Merkezi’nde toplamda 10.500’ün üzerinde çalışan var. Koç Holding’in yüzde 41, Ford’un yüzde 41 hisseye sahip olduğu Ford Otosan’ın yüzde 18’lik hissesi ise borsada halka açık.
OYAK/RENAULT
1969 yılında Oyak ve Renault grubunun katılımı ile kurulan Oyak Renault Otomobil Fabrikaları Anonim Şirketi, Bursa’daki fabrikasında Renault araçların üretimini gerçekleştiriyor. Markanın Batı Avrupa dışında en yüksek kapasiteye sahip fabrikası olan bu tesiste otomobil, motor, vites kutusu, ön/arka takım, motor beşiği ve yürüyen aksamlar üretiliyor. İstanbul merkezli şirketin sermayesinin yüzde 51’i Renault SA grubuna, yüzde 49’u da Oyak grubuna ait. Şirketin pazarlama kuruluşu olan Mais’te ise yüzde 51 Oyak, yüzde 49 Renault hissesi bulunuyor.
KİBAR HOLDİNG/HYUNDAI
1994’te kurulan Hyundai Assan İstanbul merkezli faaliyet gösteriyor. Şirket, Hyundai ve Kibar Holding’in yüzde 50-50 ortaklığı ile kurulmuştu. Kibar Holding, yüzde 30 kalan hisselerini devrederek, Hyundai Assan yönetiminden çıkacağını açıkladı. Üretim faaliyetlerini Koreli üretici kendisi devam ettirecek ve İzmit’teki fabrikasında 2021’de yeni SUV modelinin üretimine de başlayacak.
ERCANLAR/MAN
TÜRKİYE’deki ilk faaliyetleri MAN’ın 1870’li yıllarda Osmanlı İmparatorluğu’na tren ihracatıydı. Bunu takiben Galata Köprüsü’nün yenilenme faaliyeti 1912 yılında gerçekleştirildi. Man, 1966 yılında Ercanlar A.Ş. ile birlikte Batı Almanya’dan ithal edilen parçalarla Türkiye’de kamyon üretimi için MAN Kamyon ve Otobüs Sanayi A.Ş. adlı şirketi kurdu. 1967’de kurulan Türkiye’deki kamyon üretim tesisi MAN’ın Almanya dışındaki ilk üretim tesisiydi. Ercanlar A.Ş. mali sıkıntılarla karşılaşması üzerine 1995’te MAN payını yüzde 81’e çıkarttı. Şirketin idari ve endüstriyel yönetimini, 1996’da da motor fabrikasını devraldı. Şirketin ismi MAN Türkiye A.Ş. oldu.
OTOMARSAN/ MERCEDES
1967 yılında Mengerler Ticaret Türk A.Ş. yüzde 32’lik ortaklığı ile Otomarsan (Otobüs ve Motorlu Araçlar Sanayi A.Ş) kuruldu.1984 yılında Daimler-Benz AG’nin Türkiye’deki tüm faaliyetlerini tek bir çatı altında toplama kararı ile Mengerler’e ait olan tüm Genel Temsilcilik yetkileri Otomarsan Anonim Şirketi’ne geçti. 1990 yılında ise yaklaşık 44 bin 200 otobüs, 65 bin 700 kamyon, bin midibüs ve 23 bin 700 adet hafif ticari araç ithalatı ve satışı gerçekleştiren Otomarsan A.Ş.’nin ticari unvanı Mercedes-Benz Türk A.Ş. olarak değişti. 1999 yılında da Mengerler Ticaret Türk A.Ş., Mercedes-Benz Türk A.Ş.’deki hisselerini Mercedes-Benz’e satarak ortaklıktan ayrıldı.
ANADOLU GRUBU/ HONDA
JAPON üretici Honda’nın Türkiye’deki şirketi Anadolu Honda Otomobilcilik A.Ş. idi. 1992’de Honda ve Anadolu Grubu’nun yüzde 50-50 hisse dağılımına sahip 1996’da Şekerpınar’daki fabrikasının maliyeti 50 milyon dolardı. 1997 sonundan itibaren Honda’nın Civic modelinin seri üretimine geçildi. Bunun yanında, Accord, Jazz, CRV, Civic Sedan ve Civic 5 Kapı modelleri için panel yedek parça üretimi gerçekleştirilip Avrupa ve Amerika’ya ihraç gerçekleştirdi. Anadolu Grubu Japonlarla üretimdeki yollarını 2018 yılında 37 milyon dolara hisselerini devrederek ayırdı. Bu sene ise Honda’nın Türkiye’deki üretim faaliyetlerini tamamen durduracağı açıklandı.
KOÇ HOLDİNG/FCA
FIAT Chrysler Automobiles (FCA) ve Koç Holding’in eşit hisselere sahip olduğu Türk Otomobil Fabrikası A.Ş. (Tofaş) 1968 yılında Koç Topluluğu’nun kurucusu Vehbi Koç tarafından kuruldu. Üretim fabrikası Bursa’da yer alan, bugün yüzde 37,8 Fiat Auto S.P.A, yüzde 37,8 Koç Holding A.Ş. ve yüzde 24,3 diğer ortaklara ait (halka açık) ortaklık yapısıyla faaliyetlerine devam eden Tofaş, Bursa’da yer alan fabrikasında hem binek hem de ticari araç üretimi gerçekleştiriyor. Türk otomotiv sanayisinin büyük üreticilerinden biri olan Tofaş, yılda 450 bin araçlık üretim kapasitesine ve 1 milyon metrekarelik faaliyet alanına sahip. 7 bine yakın çalışanı ile Türkiye’nin beşinci büyük sanayi kuruluşu konumunda.
YERLİLİK ORANLARINDA YAN SANAYİNİN ROLÜ
TÜRKİYE’de üretim gerçekleştiren markaların yerlilik oranlarında aslan payını ise firmalar kadar yan sanayinin gücü de alıyor. Her geçen yıl güçlenen tedarik sanayisi sayesinde Ford, Renault, Hyundai, Toyota gibi üreticiler bazı modellerinde yüzde 70-80 seviyelerine çıkan yerlilik oranlarına sahipler. Bununla birlikte Otokar, Temsa, Karsan, Türk Traktör gibi yerli üreticiler de üretim ve ihracatı başarılı şekilde yürütüyorlar. En yüksek yerlilik oranına sahip modellerden bazıları:
Türk Traktör/New Holland %93
Ford Kamyon 3233 %79.4
Ford TransIt %71,8
Renault ClIo Hatchback %66.3
FIat FIorIno %62,5
HyundaI I20 %62
FIat Egea Hatchback %61.1
Toyota Corolla %58