Ortadoğu krizi ve ABD ekonomisi piyasalara ‘kara pazartesi’ yaşattı... ABD sendeledi dünya borsaları çakıldı

Geçen hafta Hamas lideri Haniye’nin öldürülmesiyle Ortadoğu’daki gerilimin tırmanması ve ABD’den gelen verilerin istihdam piyasasında bozulmaya işaret etmesi küresel piyasaları altüst etti. Artarak devam eden jeopolitik risklerin üzerine bir de ABD’den zayıf verilerin gelmesi, yatırımcıların ABD’nin resesyona gireceğine yönelik endişelerini artırdı. Bu gelişmelerle geçen hafta cuma günü küresel piyasalarda başlayan satış dalgası, dün daha da derinleşti. Dünkü ilk sert düşüş, cuma günü olduğu gibi yine Japonya’dan geldi. Japon Yen’inin dolara karşı değer kazanması ve ABD’de resesyon endişesinin artmasıyla birlikte Japonya’nın Nikkei endeksi yüzde 14.5 düşüş kaydetti. Uzmanlara göre bu durum, Japonya’nın Nikkei endeksinin 1987’de yaşadığı yüzde 14.9’luk düşüşten sonraki ‘kara pazartesi’yi hatırlattı. Son 37 yılın en kötü gününü yaşayan Japon borsasında gösterge Nikkei 225 endeksi günü yüzde 12.4 düşüşle kapattı. Japonya’da başlayan düşüş serisi Çin, Güney Kore, Tayvan, Malezya ve Hindistan’ın ardından Türkiye ve Avrupa borsalarını da vurdu. Avrupa borsalarında kayıplar yüzde 3’ü aştı. Stoxx Europe 600 endeksi yüzde 3.54 düştü. Almanya’da DAX 40 endeksi yüzde 3.32, İngiltere’de FTSE 100 endeksi yüzde 2.86, Fransa’da CAC 40 endeksi 2.53 değer kaybetti. New York borsası da haftanın ilk işlem gününe sert düşüşle başladı. Açılışta Dow Jones endeksi, 1000 puanın üzerinde değer kaybederken; S&P 500 endeksi yüzde 4.07 geriledi. Nasdaq endeksi ise 1000 puanın üzerinde düşerek yüzde 6.25 kayıp yaşadı.

ÜÇ NEDEN ‘KUSURSUZ FIRTINA’ YARATTI

Hürriyet’e konuşan Perform Portföy Fon Yöneticisi Altan Aydın, jeopolitik riskler ile finansal risklerin üst üste gelerek küresel piyasalarda tarihi satış baskısına yol açtığını şöyle özetledi:

“Biliyorsunuz, yatırımcıların düşük faizli para birimlerinden borç alarak daha yüksek faizli para birimlerine yatırım yapmasına ‘carry trade’ deniliyor. Japon Yeni, geçmişte carry pozisyonları için her zaman fonlama olarak kullanılan bir para birimiydi. Japonya Merkez Bankası da (BoJ) geçen hafta faiz artırımına gidince carry pozisyonları tersine döndü. Bu ne demek? Yen borçlanarak diğer para birimleriyle işlem yapanlar, o pozisyonlarını kapatıp Yen almaya başladılar. Öyle olunca da Japon Yen’i hızlı değer kazanmaya başladı. Bu, küresel çapta çok problem yaratmayacak gibi görülebilir. Fakat aynı anda ABD’den de zayıf veriler geldi. Ülkede işsizlik oranı temmuzda yüzde 4.1’den 4.3’e çıktı. İşsizlik oranının, ortalamanın bu denli üzerine gelmesi ABD’de resesyon işaretidir. Buna bağlı olarak fiyatlamalar sertleşti ve satışlar geldi. Piyasalar Fed’in faiz indirmede geç kaldığını düşünmeye başladı. Buna bir de zaten artarak devam eden jeopolitik risk gündemimizi ekleyin; Hamas liderinin öldürülmesi, İran’ın İsrail’e misilleme yapmasının beklenmesi... Cuma günü kapanışları aslında bu beklentiyle diğer bahsettiğim gelişmelerin etkileşimiydi. Fakat güne uyandığımızda Asya’nın çok sert aşağı geldiğini gördük. Saydığım bu üç neden birleşti ve ‘kusursuz fırtına’ya sebep oldu.”

KORKU ENDEKSİ 4 YILIN ZİRVESİNDE

Tüm bu gelişmeler sonrası küresel endişeyi ölçen VIX Korku Endeksi, 51.01 seviyesi ile dört yılın zirvesine yükseldi.

Ata Yatırım Araştırma Genel Müdür Yardımcısı Cemal Demirtaş, “Korku endeksinin yükselmesine ana sebep olarak, ABD’de ve dünyada resesyon endişeleri ve son dönemde artan İsrail-İran gerginliğiyle savaş riskinin belirmesine ilişkin endişeler gösterilebilir” değerlendirmesinde bulundu.

‘OYNAKLIK SÜRER’

Küresel piyasalardaki bu sert satış dalgası sonrası yatırımcıların Fed’in faiz indirimine yönelik beklentileri de değişti. Piyasalarda, Fed’in normal toplantı tarihinden önce gevşeme adımı atması gerektiği fiyatlanmaya başladı.

Küresel taraftaki oynaklığın bu hafta süreceği öngörüsünde bulunan Gedik Yatırım Danışmanlığı Müdür Yardımcısı Onur Can Bal, Hürriyet’e yaptığı değerlendirmede, “Baskı devam edebilir. Ancak bu gelişmeler sonrası Fed’den daha fazla faiz indirimi göreceğimiz kesinleşti bence. Sene sonuna kadar toplamda 100 baz puan ya da üzerinde bir faiz indirimi görebiliriz. Tabii tamamıyla ABD’den gelecek verilere bağlı. Gelecek her veri piyasaları baskılayabilir. Piyasalardaki kayıplar devam ederse faiz indiriminin öne çekilebileceğini görebiliriz” ifadelerine yer verdi.

KRİPTO VARLIKLARDA SERT DÜŞÜŞ

Kripto varlıklar da ABD’de resesyon endişelerinin hızla güçlenmesinin ardından haftaya sert bir düşüşle başladı. Yatırımcıların ABD’nin resesyona girebileceği endişesiyle riskli varlıklardan uzaklaşması, en riskli yatırım aracı olarak görülen kriptolarda satış dalgasını beraberinde getirdi. Bitcoin dün yüzde 18.5 değer kaybederek 50 bin doların altına, 49 bin 719 dolar seviyesine geriledi.

Ethereum ise son 24 saatte yüzde 23.6 değer kaybederek 2 bin 232 dolar seviyesine kadar düştü. Analiz şirketi Coinmarketcap’in verilerine göre, Bitcoin dahil küresel kripto para piyasasının değeri 24 saatte yüzde 17,6 azalarak 1 trilyon 780 milyar dolara düştü.

BORSA İSTANBUL DA NASİBİNİ ALDI

GEÇEN haftayı yüzde 3’lük kayıpla kapatan Borsa İstanbul’da BIST 100 endeksi de dün sabah yüzde 7 kayıpla iki kez devre kestikten sonra kayıplarının bir kısmını geri aldı. Endeks, haftaya yüzde 6.72 düşüşle 9 bin 769,69 puandan başladı. Açılışta bankacılık endeksi yüzde 7.79 ve holding endeksi yüzde 5.97 değer kaybetti. Gün içinde düşüş serisine devam ederek 10 bin puan seviyesinin altına inen endeks, günü yüzde 5.54 düşüşle 9 bin 893 puandan tamamladı. Kapanışta bankacılık endeksi yüzde 5.58 ve holding endeksi yüzde 5.40 değer kaybetti.Sektör endekslerinin tümü kaybettirirken en çok gerileyen yüzde 8.67 ile finansal kiralama faktoring oldu.

Borsa İstanbul’daki bu düşüşün ana nedeni, küresel piyasalarda görülen satış baskısı oldu.

PETROL FİYATLARINI DA VURDU 

PETROL fiyatları, dünyanın en çok petrol tüketen ülkesi ABD’deki resesyon endişeleriyle gerilerken; fiyatlar yılın en düşük seviyelerine yakın seyretti. Brent petrolün varil fiyatı dün yüzde 1.12 azalarak 75.92 dolara geriledi. Batı Texas türü (WTI) ham petrolün varili 72.81 dolardan alıcı buldu. Avrupa’da doğalgaz fiyatları da düşüş kaydetti. Geçen hafta yüzde

13 yükselen vadeli işlemleri dün yüzde 2.3 geriledi.

ALTIN SERT DALGALANDI EURO VE YEN KAZANDIRDI

Altın piyasalarında ABD’de resesyon endişesinin artması ve jeopolitik tansiyonun yükselmesi güvenli liman talebini desteklese de, yüksek fiyatlardan gelen kâr satışları değerli metalin fiyatında dalgalanmaya sebep oldu. Dün altının spot piyasadaki ons fiyatı piyasa açılışında yüzde 2 bin 450 dolar seviyesinde işlem görse de kâr satışlarının etkisi ile geri çekildi ve sabah saatlerinde 2 bin 437 dolardan işlem gördü. Sabah saatlerinde 2 bin 603  TL’ye yükselen gram altın gün içinde 2 bin 586 TL’ye geriledi.

Öte yandan, borsalar sert düşüş eğiliminde olsa da Japon yeni ve Euro kara cumartesinin kazandıranları olmaya devam etti. Yen, dolar karşısında dün yüzde 2.8 değer kazandı. Dolar endeksi, 102.9 seviyelerine gerilerken Euro/Dolar paritesi de 1.10’a dayandı.