Oran: "Benzin 3.3, motorin 2.9 TL olmalı"

"Petrolde son beş ayda yaşanan yüzde 35’lik düşüşü neden Türkiye’ye yansıtmıyorsun? Benzin 3.3 TL’ye, motorin 2.9 TL’ye çekilmeli" diyen CHP'li Oran açıklamasının devamında " Bu ayarlama şehir içi toplu taşıma ücretlerine yansıtılmalıdır. Kent içi ulaşımda yüzde 18 olan KDV de yüzde 1’e indirilmelidir. Toplu taşıma ücretleri yüzde 25-30 düşürülmeli; Ankara’da tam otobüs bileti 1.5 TL’ye, öğrenci 1 TL’ye çekilmeli.

Akaryakıt zamlarına sürekli dünya petrol fiyatlarındaki artışı gerekçe gösteren hükümet, ham petrolde son beş ayda yaşanan sert düşüşü ise benzin, motorin gibi ekonomide temel girdi olan ve vatandaşın cebini yakan ürünlere yansıtmaktan kaçıyor.

IŞİD’in Musul’u ele geçirdiği haberleriyle yükseliş trendine girerek 19 Haziran 2014’te 116 dolara kadar çıkan Brent petrolün varil fiyatı, Temmuz’dan bu yana devam eden düşüşle 26 Kasım itibariyle 75 dolara kadar indi. Buna göre ham petrol beş ayda yüzde 35 ucuzladı. Varilde 41 dolar düşüş gösteren petrol fiyatı, böylece son dört yılın da en düşük düzeyi gördü. Türkiye yılda yaklaşık 18.5 milyon varil ham petrol ithal edip karşılığında 16 milyar dolar dolayında ödeme yapıyor. Petrolün varil fiyatındaki her 1 dolarlık düşüş, ithal ham petrole ödenen faturanın günde 375 bin dolar ve yılda 15.4 milyon dolar azalması demek… Varilde 41 dolarlık ucuzlama ise faturanın günlük bazda 137 milyon dolar; yıllık bazda 5.6 milyar dolar hafiflemesi anlamına geliyor.

1 LİTRE BENZİN 3.3 TL’YE İNMELİ

Petrol fiyatlarındaki bu hızlı düşüş sürecinde benzin ve diğer petrol ürünlerinin fiyatları ise pek değişmedi. Ham petrol fiyatındaki düşüşün akaryakıtta “ürün fiyatlarına” yansıması son derece sınırlı kaldığı gibi; ağırlığı oynak vergilerin oluşturduğu fiyat yapısındaki çarpıklık yüzünden bu gelişme pompa fiyatına neredeyse hiç yansımıyor.

Temmuz 2014 itibariyle 1 litre benzinin 1.65 TL olan rafineri çıkış fiyatı; Ekim 2014 itibariyle yüzde 14.5 düşüşle 1.41 TL’ye indi. Ancak benzinin fiyat oluşumu içinde yer alan vergi ve paylar aynı kaldığı ya da artırıldığı için pompa fiyatındaki düşüş çok daha düşük kaldı. 1 litre benzinin Temmuzda 5.05 TL olan pompa fiyatı, Ekim’de 4.81 TL ile sadece yüzde 4.8 düşmüş oldu. Temmuz’daki 4.40 TL’lik düzeyinden, Ekim’de 4.26 TL’ye gerileyen 1 litre motorinde ise bu dönemde pompada sadece yüzde 3.2 ucuzlama yaşandı.

VERGİ YÜZÜNDEN İNDİRİM POMPAYA YANSIMIYOR

Ekim 2014 itibariyle benzinde 4,81 TL/lt olan nihai fiyatın sadece yüzde 29.3’ünü ürün maliyeti oluşturuyor, fiyatın yüzde 61’le büyük kısmı ise vergiden oluşuyor, piyasada faaliyet gösteren şirketlerin brüt kar marjı da yüzde 10 dolayında. Ham petrolde ucuzlama yaşansa bile, sürekli “ayarlanan” yüksek maktu ve nispi vergiler nedeniyle akaryakıtta ucuzlama hayal olarak kalıyor.

Petrol fiyatındaki yüzde 35’lik düşüş ürün fiyatına birebir yansısaydı 1 litre benzinin rafineri çıkış fiyatı 1.07 TL’ye inecekti. Bu düşüş, fiyat oluşumundaki diğer unsurlara da aynen yansıtılmış olsaydı 1 litre benzinin pompa fiyatı 3.3 TL dolayına inecekti. Petroldeki yüzde 35’lik ucuzlama birebir yansısaydı motorinin litre fiyatı 2.9 TL’ye kadar düşecekti.

CHP'li Umut Oran, şehir içi ulaşım ücretlerinin aşağı çekilmesi gerektiğine dikkat çekerek "Haziran ayında yapılan zamlarla şehir içi ulaşım ücretleri Ankara’da belediye otobüslerinde tam 2 TL, öğrenci 1.5 TL, halk otobüslerinde 2.40 TL olmuştur. İstanbul’da ilk biniş ücreti tamda 2.15, öğrencide 1.10 TL’ye yükseltilmiştir.

Şehir içi toplu taşıma maliyetlerinin yarıdan fazlasını yakıt giderleri oluşturuyor. Petroldeki düşüş paralelinde akaryakıtta fiyatlar aşağı çekilmeli, bu da toplu taşıma ücretlerine yansıtılmalıdır.

Öte yandan birçok Avrupa ülkesinde kent içi toplu taşıma hizmetinden KDV alınmıyor ya da çok düşük oranlarda alınıyorken, bizde KDV oranı yüzde 18’dir. Bu oran yüzde 1’e çekilmelidir. Bu düzenlemelerle toplu taşıma ücretleri yüzde 25-30 düşürülerek; örneğin Ankara’da tam otobüs bileti 1.5 TL’ye, öğrenci 1 TL’ye çekilmelidir. Diğer toplu taşım ücretlerinde de paralel düzenlemeler yapılmalıdır.

'BİLEREK UCUZLATILMIYOR'

5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu gereğince 1 Ocak 2005’ten itibaren güya sektörde serbest piyasa modeline geçildi. Yeni dönemde akaryakıt fiyatlarının, dünya ham petrol fiyatları ve kurdaki gelişmeler paralelinde piyasa tarafından belirlenmesi esas alınırken, devlet akaryakıttan yüksek oranlarda vergi almayı sürdürdüğü için; Türk halkı da pahalı benzin ve motorin kullanmaya devam ediyor.

Hükümet, üçte iki oranında vergiden oluşan akaryakıt fiyatındaki çarpıklığı ısrarla sürdürüyor. Bunun altında, bütçenin finansmanını halka yükleme kolaycılığı yatıyor. Bütçenin ana finansman kaynağını vergiler; bunun da yaklaşık yüzde 70’ini, çeşitli mal ve hizmetlerin tüketiminden alınan ve fiyatın içinde yer alan KDV, ÖTV gibi dolaylı vergiler oluşturuyor. Akaryakıttan alınan dolaylı vergiler, pastada önemli bir yer tutuyor. Petrol pahalandığında akaryakıtın rafineri çıkış fiyatı, devletin vergi tahsilatı ve nihai tüketicinin ödediği fiyat artarken; petrol ucuzlama ise vergi ayarlamaları yoluyla tüketicinin cebine yansıtılmıyor. Çünkü akaryakıttan alınan dolaylı vergiler bütçe için çok önemli bir gelir kalemi. 2005-2013 döneminde akaryakıttan tahsil edilen toplam dolaylı vergi 300 milyar lirayı buluyor. Bunun 216 milyarını ÖTV, 84 milyarını da KDV oluşturuyor. Devletin bu dönemdeki toplam vergi gelirinin yüzde 14.4’ünü oluşturan söz konusu tahsilat, GSYH’nin yüzde 3.2’sine denk" dedi.

EN PAHALI İLK ÜÇ ÜLKE ARASINDAYIZ
Yapılan hesaplamalara göre Türkiye. akaryakıtn en pahalı olduğu ilk 3 ülke arasıda. İlk iki sırada İtalya ve Hollanda yer alıyor. Ancak bu iki ülkeden, İtalya'da kişi başı milli gelir 34 bin 715 dolar, Hollanda'da ise 50 bin 816 dolar. Türkiye'de ise kişi başı yıllık milli gelir 10 bin 721 dolar.