OPEC 50 yaşında
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Eylül 13, 2010 10:56
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC), kuruluşunun 50 yılını kutluyor.
OPEC, 14 Eylül 1960 tarihinde Irak'ın başkenti Bağdat'ta düzenlenen Bağdat Konferansı'nda İran, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezuela tarafından kuruldu. Bu beş ülke OPEC'in kurucu üyesi oldu.
OPEC'in, 1960'lı yıllarda petrol fiyatı üzerindeki etkisi sınırlıydı. Ancak bu durum 1973 yılındaki Arap-İsrail savaşı sırasında ABD'nin İsrail'e desteğine tepki olarak petrol ambargosu uygulamaya başlamasıyla değişti.
Örgütün namı, Suudi Arabistan Petrol Bakanı Şeyh Ahmed Zeki Yamani'nin karizmatik liderliğiyle pekişti. OPEC'in başkanlığına 1962 yılında getirilen Yamani, 1986 yılına kadar bu görevini sürdürdü.
OPEC, petrol üreticileri için adil ve istikrarlı fiyatları sağlamak, petrol tüketicisi ülkelere etkili, ekonomik ve düzenli petrol arzını karşılamak ve petrolden elde edilen geliri petrol sektörüne yatırıma dönüştürmek için üye ülkeler arasında petrol politikalarında bütünlüğü ve eşgüdümü amaçlıyor.
ÜYE ÜLKELER
OPEC, 14 Eylül 1960 tarihinde Bağdat'ta İran, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezuela'nın anlaşma imzalamasıyla kuruldu.
Bu kurucu ülkelere Katar (1961), Endonezya (1962), Libya (1962), Birleşik Arap Emirlikleri (BAE-1967), Cezayir (1969), Nijerya (1971), Ekvador (1973), Gabon (1975) ve Angola (2007) katıldı.
Ekvador Aralık 1992'den Ekim 2007'ye kadar üyeliğini askıya aldı. Gabon, 1995'te üyeliğini sonlandırdı. Endonezya petrol ithalat eder duruma gelmesi nedeniyle Ocak 2009'da üyeliğini askıya aldı.
Şu anda OPEC, Suudi Arabistan, Venezuela, İran İslam Cumhuriyeti, Irak, Kuveyt, BAE, Libya, Nijerya, Katar, Cezayir, Angola ve Ekvador olmak üzere 12 üyeden oluşuyor.
OPEC'in kuruluşundan sonra ilk beş yılda İsviçre'nin Cenevre kentinde bulunan merkezi, 1 Eylül 1965 tarihinde Avusturya'nın başkenti Viyana'ya taşındı.
OPEC'İN TARİHİNDE KİLOMETRE TAŞLARI
İran, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezuela, “Yedi Kız Kardeş” olarak bilinen (ABD'den Exxon, Mobil, Chevron, Gulf, Texaco, Hollanda-İngiliz ortaklığı Shell ve İngiliz BP) uluslararası petrol şirketlerinin bilerek ham petrol fiyatlarını düşük tutmaları, böylece üretici ülkelere düşük ödeme yaparken kendilerinin yüksek karlar elde etmelerine tepki olarak OPEC'i kurdu.
1973- Petrol piyasasında ilk kriz 1973 yılında Arap-İsrail savaşında çıktı. Arap ülkelerinin İsrail'e verilen desteğe karşı ABD ve Batı Avrupa ülkelerine petrol ambargosu uygulaması panik alımlarına ve ilk petrol şokuna yol açtı. 1973 yılında 2,83 dolar olan Arap hafif ham petrolünün varil fiyatı 1974 yılında 10,41 dolara fırladı.
1975- “Çakal Carlos” lakablı Venezuelalı Ilich Ramirez Sanchez liderliğindeki grup, Aralık 1975'te Viyana'da OPEC toplantısını basarak, OPEC Başkanı ve Suudi Arabistan Petrol Bakanı Yamani ile OPEC bakanlarını rehin aldı.
1979-1980- OPEC'te Suudi Arabistan'dan sonra ikinci büyük petrol ihracatçısı İran'da 1979 yılındaki İslam Devrimi ikinci petrol şokuna yol açtı. 1980 yılında Irak İran'a saldırdı. Yıl sonunda Kuzey Deniz ham petrolünün varil fiyatı 40 dolara çıktı.
1980-1986- On yılda rekor seviyelere ulaşan petrol fiyatı 1980 yılından sonra düşmeye başladı ve 1986 yılına gelindiğinde fiyatlardaki düşüş yüzde 46'yı buldu. Petrol fiyatı petrol piyasasında arzın fazla olması ve tüketici alışkınlıklarının değişmesiyle değer kaybederken, Brent tipi ham petrolün varil fiyatı 8,75 dolara geriledi.
OPEC, sonunda sabit fiyat uygulamasından vazgeçti ve petrol piyasasında kaybettiği pazar payını yeniden kazanmak için fiyatları düşürdü. OPEC, üretim kota sistemini uygulamaya koydu.
1990-1991- Irak'ın Kuveyt'i işgali ve ilk Körfez Savaşı yüzünden petrol fiyatı 41,90 dolara yükseldi.
1997-99- Asya'da ekonomik krizin başlaması nedeniyle OPEC üretim miktarını yüzde 10 yükseltmeyi kabul etti. Ekonomik kriz 1998 yılı sonunda Brent tipi ham petrolün fiyatını 10 doların altına itti.
2001-2003- Dünyanın en büyük ekonomisi ve en büyük enerji tüketicisi ABD'de 11 Eylül'de Dünya Ticaret Merkezi'ne düzenlenen saldırılar petrol fiyatlarını geriletti. ABD liderliğindeki müttefik kuvvetlerin Irak'ı işgali petrol piyasasından günlük 2,5 milyon varil petrolün azalmasına sebep oldu. İşgalden hemen önce fiyatlar 39,99 doları buldu.
Petrol fiyatının gücü geçici olarak zayıfladı, ancak Asya başta olmak üzere artan talep 2003-2004'te petrol ve diğer emtiaların fiyatlarını canlandırdı.
2008- 2008 yılının ilk işlem günlerinde ABD ham petrolün varil fiyatı ilk kez 100 dolar sınırı geçti. Petrol fiyatındaki hızlı yükseliş devam etti ve Temmuz 2008'de ABD ham petrolünün varil fiyatı 147,27 dolarla tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı.
Küresel ekonomik krizin 2008 yılında etkisini hissettirmesiyle petrol talebindeki gerileme fiyatlara da yansıdı ve Temmuz 2008'de 147,27 doları gören petrol fiyatı Aralık 2008'de 32,40 dolara kadar geriledi. Petrol fiyatındaki düşüşü engellemek için OPEC'in üretim seviyesinde rekor kesintiye gitmesi üzerine 2009 yılının sonundan itibaren petrol fiyatı 70-85 dolar bandında hareket etti.
HAM PETROL REZERVLERİNİN YÜZDE 79,60'I
OPEC'in 2009 yılındaki Yıllık İstatistik Bülteni'ne göre, dünyada kanıtlanmış petrol rezervleri 1 trilyon 336,9 milyar doları buluyor.
OPEC ülkeleri dünyada kanıtlanmış petrol rezervlerinin 1 trilyon 64 milyarına yani yüzde 79,60'ını, OPEC üyesi olmayan ülkeler ise 272,9 milyar varilini yani yüzde 20,41'ini kontrol ediyor.
OPEC, Nisan 2009 itibariyle dünya petrol üretiminin de yüzde 33,3'üne sahip bulunuyor. Geçen yıl sonu itibariyle OPEC'in kanıtlanmış petrol rezervlerinin ülkelere göre dağılımı şöyle:
ÜLKELER - PETROL REZERVİ (MİLYAR VARİL) - YÜZDE
Suudi Arabistan - 264.59 - 24,9
Venezuela - 211.17 - 19,8
İran İslam Cumhuriyeti - 137.01 - 12,9
Irak - 115.00 - 10,8
Kuveyt - 101.50 - 9,5
BAE - 97,80 - 9,2
Libya - 46,62 - 4,4
Nijerya - 37,20 - 3,5
Katar - 25,38 - 2,4
Cezayir - 12,20 - 1,1
Angola - 9,50 - 0,9
Ekvador - 6,51 - 0,6
OPEC'in, 1960'lı yıllarda petrol fiyatı üzerindeki etkisi sınırlıydı. Ancak bu durum 1973 yılındaki Arap-İsrail savaşı sırasında ABD'nin İsrail'e desteğine tepki olarak petrol ambargosu uygulamaya başlamasıyla değişti.
Örgütün namı, Suudi Arabistan Petrol Bakanı Şeyh Ahmed Zeki Yamani'nin karizmatik liderliğiyle pekişti. OPEC'in başkanlığına 1962 yılında getirilen Yamani, 1986 yılına kadar bu görevini sürdürdü.
OPEC, petrol üreticileri için adil ve istikrarlı fiyatları sağlamak, petrol tüketicisi ülkelere etkili, ekonomik ve düzenli petrol arzını karşılamak ve petrolden elde edilen geliri petrol sektörüne yatırıma dönüştürmek için üye ülkeler arasında petrol politikalarında bütünlüğü ve eşgüdümü amaçlıyor.
ÜYE ÜLKELER
OPEC, 14 Eylül 1960 tarihinde Bağdat'ta İran, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezuela'nın anlaşma imzalamasıyla kuruldu.
Bu kurucu ülkelere Katar (1961), Endonezya (1962), Libya (1962), Birleşik Arap Emirlikleri (BAE-1967), Cezayir (1969), Nijerya (1971), Ekvador (1973), Gabon (1975) ve Angola (2007) katıldı.
Ekvador Aralık 1992'den Ekim 2007'ye kadar üyeliğini askıya aldı. Gabon, 1995'te üyeliğini sonlandırdı. Endonezya petrol ithalat eder duruma gelmesi nedeniyle Ocak 2009'da üyeliğini askıya aldı.
Şu anda OPEC, Suudi Arabistan, Venezuela, İran İslam Cumhuriyeti, Irak, Kuveyt, BAE, Libya, Nijerya, Katar, Cezayir, Angola ve Ekvador olmak üzere 12 üyeden oluşuyor.
OPEC'in kuruluşundan sonra ilk beş yılda İsviçre'nin Cenevre kentinde bulunan merkezi, 1 Eylül 1965 tarihinde Avusturya'nın başkenti Viyana'ya taşındı.
OPEC'İN TARİHİNDE KİLOMETRE TAŞLARI
İran, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezuela, “Yedi Kız Kardeş” olarak bilinen (ABD'den Exxon, Mobil, Chevron, Gulf, Texaco, Hollanda-İngiliz ortaklığı Shell ve İngiliz BP) uluslararası petrol şirketlerinin bilerek ham petrol fiyatlarını düşük tutmaları, böylece üretici ülkelere düşük ödeme yaparken kendilerinin yüksek karlar elde etmelerine tepki olarak OPEC'i kurdu.
1973- Petrol piyasasında ilk kriz 1973 yılında Arap-İsrail savaşında çıktı. Arap ülkelerinin İsrail'e verilen desteğe karşı ABD ve Batı Avrupa ülkelerine petrol ambargosu uygulaması panik alımlarına ve ilk petrol şokuna yol açtı. 1973 yılında 2,83 dolar olan Arap hafif ham petrolünün varil fiyatı 1974 yılında 10,41 dolara fırladı.
1975- “Çakal Carlos” lakablı Venezuelalı Ilich Ramirez Sanchez liderliğindeki grup, Aralık 1975'te Viyana'da OPEC toplantısını basarak, OPEC Başkanı ve Suudi Arabistan Petrol Bakanı Yamani ile OPEC bakanlarını rehin aldı.
1979-1980- OPEC'te Suudi Arabistan'dan sonra ikinci büyük petrol ihracatçısı İran'da 1979 yılındaki İslam Devrimi ikinci petrol şokuna yol açtı. 1980 yılında Irak İran'a saldırdı. Yıl sonunda Kuzey Deniz ham petrolünün varil fiyatı 40 dolara çıktı.
1980-1986- On yılda rekor seviyelere ulaşan petrol fiyatı 1980 yılından sonra düşmeye başladı ve 1986 yılına gelindiğinde fiyatlardaki düşüş yüzde 46'yı buldu. Petrol fiyatı petrol piyasasında arzın fazla olması ve tüketici alışkınlıklarının değişmesiyle değer kaybederken, Brent tipi ham petrolün varil fiyatı 8,75 dolara geriledi.
OPEC, sonunda sabit fiyat uygulamasından vazgeçti ve petrol piyasasında kaybettiği pazar payını yeniden kazanmak için fiyatları düşürdü. OPEC, üretim kota sistemini uygulamaya koydu.
1990-1991- Irak'ın Kuveyt'i işgali ve ilk Körfez Savaşı yüzünden petrol fiyatı 41,90 dolara yükseldi.
1997-99- Asya'da ekonomik krizin başlaması nedeniyle OPEC üretim miktarını yüzde 10 yükseltmeyi kabul etti. Ekonomik kriz 1998 yılı sonunda Brent tipi ham petrolün fiyatını 10 doların altına itti.
2001-2003- Dünyanın en büyük ekonomisi ve en büyük enerji tüketicisi ABD'de 11 Eylül'de Dünya Ticaret Merkezi'ne düzenlenen saldırılar petrol fiyatlarını geriletti. ABD liderliğindeki müttefik kuvvetlerin Irak'ı işgali petrol piyasasından günlük 2,5 milyon varil petrolün azalmasına sebep oldu. İşgalden hemen önce fiyatlar 39,99 doları buldu.
Petrol fiyatının gücü geçici olarak zayıfladı, ancak Asya başta olmak üzere artan talep 2003-2004'te petrol ve diğer emtiaların fiyatlarını canlandırdı.
2008- 2008 yılının ilk işlem günlerinde ABD ham petrolün varil fiyatı ilk kez 100 dolar sınırı geçti. Petrol fiyatındaki hızlı yükseliş devam etti ve Temmuz 2008'de ABD ham petrolünün varil fiyatı 147,27 dolarla tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı.
Küresel ekonomik krizin 2008 yılında etkisini hissettirmesiyle petrol talebindeki gerileme fiyatlara da yansıdı ve Temmuz 2008'de 147,27 doları gören petrol fiyatı Aralık 2008'de 32,40 dolara kadar geriledi. Petrol fiyatındaki düşüşü engellemek için OPEC'in üretim seviyesinde rekor kesintiye gitmesi üzerine 2009 yılının sonundan itibaren petrol fiyatı 70-85 dolar bandında hareket etti.
HAM PETROL REZERVLERİNİN YÜZDE 79,60'I
OPEC'in 2009 yılındaki Yıllık İstatistik Bülteni'ne göre, dünyada kanıtlanmış petrol rezervleri 1 trilyon 336,9 milyar doları buluyor.
OPEC ülkeleri dünyada kanıtlanmış petrol rezervlerinin 1 trilyon 64 milyarına yani yüzde 79,60'ını, OPEC üyesi olmayan ülkeler ise 272,9 milyar varilini yani yüzde 20,41'ini kontrol ediyor.
OPEC, Nisan 2009 itibariyle dünya petrol üretiminin de yüzde 33,3'üne sahip bulunuyor. Geçen yıl sonu itibariyle OPEC'in kanıtlanmış petrol rezervlerinin ülkelere göre dağılımı şöyle:
ÜLKELER - PETROL REZERVİ (MİLYAR VARİL) - YÜZDE
Suudi Arabistan - 264.59 - 24,9
Venezuela - 211.17 - 19,8
İran İslam Cumhuriyeti - 137.01 - 12,9
Irak - 115.00 - 10,8
Kuveyt - 101.50 - 9,5
BAE - 97,80 - 9,2
Libya - 46,62 - 4,4
Nijerya - 37,20 - 3,5
Katar - 25,38 - 2,4
Cezayir - 12,20 - 1,1
Angola - 9,50 - 0,9
Ekvador - 6,51 - 0,6