O'Neill'ın ilk sınavı Türkiye kriziydi

Önceki gün istifa eden ABD Hazine Bakanı Paul O'Neill, göreve gelir gelmez masasında Türkiye krizini bulmuÅŸtu. O‘Neill Türkiye ile ilgili ilk açıklamasında ‘‘Masama oturur oturmaz önümde bir kargaÅŸa buldum’’ ifadesini kullanmıştı.ABD Hazine Bakanlığı’ndan BaÅŸkan George Bush'un isteÄŸiyle istifa eden Paul O'Neill, Türkiye'de Åžubat 2001'de patlak veren ekonomik krizle baÄŸlantılı olarak Türk ekonomi çevrelerince de yakından tanınıyor. Gözlemciler O'Neill'ın Türkiye'nin krizden çıkmasındaki katkısına iÅŸaret ettiler. Türkiye'deki Åžubat 2001 krizi sırasında O'Neill, görevine yeni baÅŸlamıştı. O‘Neill Türkiye ile ilgili ilk açıklamasında ‘‘Masama oturur oturmaz önümde bir kargaÅŸa buldum’’ ifadesini kullanmıştı. O dönemde Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanlığı’na Kemal DerviÅŸ'in getirilmesinin ardından Uluslararası Para Fonu (IMF) ile yeni bir stand-by çalışmasına giriÅŸildiÄŸinde O'Neill'in Ankara'ya ilk yaklaşımı olumsuz olmuÅŸtu.Hazine Bakanlığı'na geldiÄŸinde IMF'nin reformdan geçmesi ve büyük boyutlu kurtarma programlarına giriÅŸmemesi gerektiÄŸini savunan O'Neill, böylece uluslararası ilk sınavda Türkiye ile karşılaÅŸtı. ABD DışiÅŸleri ve Savunma bakanlıklarının Türkiye'ye yardım edilmesi gerektiÄŸi yönündeki tutumları üzerine yumuÅŸayan O'Neill, IMF'nin Türkiye'ye büyük bir yardım paketi hazırlaması için Türk hükümetinin çok sıkı bir reform programına imza atmasını ÅŸart koÅŸan isimlerin başında geldi. O'Neill, bu ilk sert tutumunun ardından Türk ekonomisinden gelen olumlu sinyallerle birlikte tavrını deÄŸiÅŸtirerek, Türkiye'nin ekonomik toparlanmasının önemli destekçileri arasında yer aldı ve dönemin ilgili Devlet Bakanı DerviÅŸ ile yakın bir çalışma iliÅŸkisi kurdu. Türkiye'de ekonomik açıdan iÅŸlerin olumlu yönde devam etmesiyle birlikte O'Neill, sık sık bu pozitif geliÅŸmeleri öven ifadeler kullandı. GAF REKORTMENÄ°Ä°stifa eden ABD Hazine Bakanı O'Neill, Türkiye'nin yanı sıra Arjantin ve Brezilya krizleriyle de karşılaşınca IMF‘de reform planlarını ertelemek zorunda kaldı. Son dönemde O’Neill'in özellikle Arjantin ve Brezilya hakkında sarfettiÄŸi sert sözler gaf olarak algılandı. Örnek olarak O'Neill, Arjantin'i sık sık sert ÅŸekilde eleÅŸtirirken, ‘‘Bu kafayla bir yere varamazlar’’, ‘‘Arjantin'e biz deÄŸil, ancak kendisi yardım edebilir’’ gibi ifadeler kullandı. IMF'nin Brezilya'ya geçen aylarda açmaya karar verdiÄŸi 30 milyar dolarlık krediye de baÅŸta karşı çıkıp sonra onay veren O'Neill, ‘‘IMF'nin Brezilya'ya kredilerinin, Ä°sviçre bankalarında ortaya çıktığını görmek istemiyorum’’ diyerek bu ülkenin tepkisini topladı.İç ekonomik politikada da O'Neill'in geçen yıl güçlü dolar politikasından vazgeçilebileceÄŸi yönündeki iÅŸareti piyasalarda kargaÅŸaya yol açtı. O'Neill'in buna karşılık 11 Eylül'den sonra terörizmin finansal kaynaklarının kurutulması çabasında baÅŸarılı olduÄŸuna dikkat çekildi. Ä°stifa piyasaları etkilemediDÃœNYANIN en büyük ekonomisinin hazinesini yöneten Paul O'Neill'in istifası ABD ile yakın iliÅŸkide bulunan Latin Amerika ülkelerinde ve Ä°ngiltere'de önemli bir etki yaratmadı. Arjantin, Brezilya, Meksika gibi yakın geçmiÅŸte IMF ve ABD'den büyük miktarlarda yardım alan ülkelerin piyasaları O'Neil'in istifasına ÅŸiddetli tepki göstermedi.Hazine BaÅŸkanı O'Neill'in istifasının bildirildiÄŸi gün, ABD'de son 21 ayın en düşük iÅŸsizlik oranının yaÅŸanması da piyasaların O'Neil'e veda mesajı olarak yorumlandı. Financial Times ( FT) Gazetesi'nde yer alan haber yorumda, O'Neill'in istifası sonrası Latin Amerika ülkelerinde oluÅŸan tepkilere yer verildi. Haberde; O'Neill'in istifasının Latin Amerika ülkelerinde ÅŸimdilik küçük bir tedirginlik yarattığı ancak bu tedirginliÄŸin zayıf olan Latin Amerika ülkeleri ekonomilerini uzun dönemli olarak olumsuz yönde etkileyebileceÄŸi bilgisine yer verildi.FT'nin haberinde, O'Neill'in istifası sonrası Latin Amerika'nın en büyük ülkesi Brezilya'da borç tahvillerinin deÄŸerinin yüzde 2 arttığı, uzun dönemli olarak bunun bölgedeki ekonomik belirsizliÄŸe olumsuz etkide bulunacağı bildirildi. O'Neill'in geçtiÄŸimiz AÄŸustos ayında Brezilya'ya 30 milyar dolarlık bir destek paketi verilmesini onaylayan kiÅŸi olduÄŸu belirtilen habere şöyle devam edildi: ‘‘ O'Neill ABD Hazinesi'nin başında bulunan bir kiÅŸide bulunması gereken diplomasi özelliÄŸine sahip deÄŸildi. Bölgenin sorunlarının derinine inemiyor ve Latin Amerika'lı politikacılarla kavga ediyordu. Ancak bölgeye verdiÄŸi finansal destek, Latin Amerika ülkelerine ekonomilerini ayakta tutma olanağı sundu. Onun istifası ile kısa bir belirsizlik yaÅŸandı, ancak O 'Neill'in yerine gelecek kiÅŸinin ABD'nin Latin Amerika ülkelerini finansal açıdan destekleyen politikasını deÄŸiÅŸtirmesi beklenmiyor.’’ O 'Neill'in istifası yaklaşık bir yıldır ekonomik kriz yaÅŸayan Arjantin'de ise olumlu karşılandı. IMF ile olan anlaÅŸmazlığı nedeniyle, kredi alamayan ve ekonomisi zor durumda olan Arjantin'de, O 'Neill'in yerine geçecek yeni Hazine BaÅŸkanı'nın IMF BaÅŸkanı Anne Kruger'i Arjantin'e yardım konusunda ikna edebileceÄŸi beklentisi doÄŸdu. ABD ile yakın ekonomik iliÅŸkisi bulunan bir baÅŸka Latin Amerika ülkesi olan Meksika'da ise, O'Neill'in istifa haberi ile önce Meksika Pezosu'nun deÄŸeri düştü, daha sonra Pezo eski deÄŸerine ulaÅŸtı.Politik oyunlar yüzünden mi ayrıldı?ABD'nin baÅŸkenti Washington'da Paul O'Neill'in Beyaz Saray'la politik oyunlara girmeyi reddettiÄŸi için istifaya zorlandığı görüşü ağırlık kazanıyor.Hazine'nin eski bürokratları ve uzmanlar, O'Neill'in ABD ekonomisinin, çıkışa geçtiÄŸi bir aÅŸamada istifaya zorlandığına dikkat çekiyorlar. O 'Neill'in dolara müdahale ettirmediÄŸi, ekonomisi krizde olan ülkelere yapılması planlanan yardımları kıstığı, Hazine'nin uygulamaları konusunda hükümetle çekiÅŸmekten çekinmediÄŸi belirtiliyor. Bu arada O'Neill'in yerine kimin geçeceÄŸi tartışmasıda baÅŸladı. Beyaz Saray yetkilileri yaptıkları açıklamalarda, ABD hazinesi'nin başına piyasalara güven verecek bir ismin geçeceÄŸi bildirdiler. Bush ekonomi için liste hazırlıyorABD BaÅŸkanı George W. Bush, ekonomi yönetimi için kısa liste hazırlarken, Wall Street tecrübesi olan kiÅŸilere yöneliyor. Beyaz Saray baÅŸ ekonomi danışmanlığı ve ABD Hazine Bakanlığı için Goldman Sachs ÅŸirketinin eski baÅŸkanı Stephen Friedman ön sıralarda. Stanford Ãœniversitesi ekonomisti Michael Boskin, Ticaret Bakanı Donald Evans ile Cumhuriyetçi Partili eski parlamenter Bill Archer gibileri de adaylar arasında. Friedman, Cumhuriyeti Parti'nin 2000 yılı seçim kampanyalarında önemli mali yardımda bulunmasıyla tanınıyor. Akademisyen Boskin de Bush‘un babasının iktidarı döneminde Beyaz Saray Ekonomi Danışmanları Konseyi baÅŸkanıydı ve ABD’nin ÅŸimdiki baÅŸkanı George W. Bush'in arkadaşı olduÄŸu söyleniyor. Seçim kampanyası sırasında ekonomi politisası konusunda danışmanlık eden Stanford Ãœniversitesi profesörü John Cogan‘ın bütçe konularındaki danışmanlığın yararlanılacağı ya da Beyaz Saray ekonomi yönetiminde rol verileceÄŸi sanılıyor. ABD BaÅŸkanı Yardımcısı Dick Cheney de Merkez Bankası eski baÅŸkanı Wayne Angell dahil, birkaç seçkin muhafazakar ekonomistle geçenlerde görüştü. Ekonomi yönetimi için düşünülen diÄŸer isimler arasında, CumhuriyetPartili eski senatör Phil Gramm, yatırım piri Charles Schwab ile New York menkul kıymetler borsası baÅŸkanı Richard Grasso yeralıyor. ABD BaÅŸkanı Bush’un, en yakın arkadaÅŸlarından ve en güvendiÄŸi danışmanlarından Ticaret Bakanı Evans ile uluslararası ticaret özel temsilcisi Robert Zoellick'i ekonomi yönetiminin başına atayabileceÄŸi söyleniyor. Harvard Ãœniversitesi profesörü Martin Feldstein de akademisyen adaylar arasında, UBS PaineWebber ÅŸirketinin baÅŸkanı ve baÅŸ yöneticisi Joseph Grano'nun da adı geçiyor.Â