Okulu parasız yatılıda okudu, tekstilin devlerinden oldu

Şirketin patronu Şükrü Ünlütürk, imkansızlıklar yüzünden liseyi devlet bursu ile parasız yatılıda okumuş. Üniversiteden sonra bir süre profesyonel olarak çalışmış ancak sonra iki kardeş ve eşleri ile birlikte kendi işlerini kurmuşlar. Şimdi ise karşımızda İzmir'de 1200 kişinin çalıştığı 100 milyon euro cirolu dev bir tekstil firması var. Üstelik yaptıkları üretim tam da sektörün ihtiyacı olan katma değerli üretim. Pahalı üretiyorlar, kendi koleksiyonlarını yapıyorlar ve dünyanın önde gelen markalarına satıyorlar...

"Bizi bu devlet okuttu. O yüzden kendimizi hep borçlu hissettik.. Bu borçluluk yüzünden kazandığımızı yata kata değil hep işimize yatırdık" diyen Ünlütürk ile sektörü, perakendede Jimmy Key markası ile başlattıkları atağı ve Türkiye'deki yatırım ortamını konuştuk...  

eguler@hurriyet.com.tr

- Son dönemde kurlar çok hareketli. Sizi nasıl etkiliyor?

Kur biz ihracatçılar için çok önemli. Ama bence bu yaşananlar geçici. Mali piyasalar korktu ve para kazanma fırsatı buldular. İçeride kurun yukarıda kalması için hiçbir sebep yok aslında.

- Sizin için kötü ama bu...

Tabii ki, düşük kur ihracatçı için çok olumsuz. Zaten önümüzdeki dönemde Türkiye için tekrar çok tehlikeli bir döngüye girebiliriz. TL'nin değer kazandığı, maliyetlerin arttığı, ama kurun düştüğü bir dönem. Bunu geçmişte de yaşadık. İhracatçılar zor duruma düştü ve istihdam problemi oluştu. Korkarım yine benzer bir gidişat var.

Kur buralardan daha aşağı giderse ihracatçı çok zorlanır...

- İyi de kurları nasıl yukarı çekeceksiniz?

Mesela yüzde 10 stopaj koyarsınız. Ama sorun şu: Çarklar zaten döndüğü için kimse müdahalede bulunmuyor. Ama sen Türkiye sanayisini yatırım yapılacak hale getirmezsen yabancı gelip yatırım yapar mı? O zaman yabancı sermaye gelip neyi alıyor? Banka alıyor, telefon şirketi alıyor, market alıyor.

Ben kendi memleketime yatırım yapmıyor da gidip Mısır'a yapıyorsam, ben yapmıyorum da, yabancı niye yapsın? Ben de olsam aynısını yaparım. En kolay para kazanan şirketleri alırım. Bu ülkenin yatırım şartlarını cazip hale getirmezseniz yarın biz insanlara nasıl iş vereceğiz?

Bizim ekonomimiz 110 milyar dolar ihracatla dönmüyor, mutlaka artırmamız lazım. Şu anda sınır ticareti ile para geliyor ama o sürdürülebilir değil. Yatırım ortamını iyileştirmemiz lazım.

PARASIZ YATILIDA OKUDUK, ŞİRKETİ DÖRT KİŞİ KURDUK

- İş hayatına nasıl başladınız?

Bizim maddi durumumuz pek iyi değildi. O nedenle iki kardeş parasız yatılı sınavı ile okuduk. Ben İzmir'deydim, kardeşim de Söke'de. O nedenle kendimizi bu vatana hep borçlu hissettik. Okuldan sonra ODTÜ Maden Mühendisliği'ni kazandım. Yurtdışına gitme şansımız vardı ama işte hep bu borçlu hissetmek yüzünden gidemedim. Kalıp varımızı yoğumuzu yatırıma harcadık.

- Okuldan sonra?

Okuldan sonra bir müddet devlette çalıştım, sonra özel sektöre geçtim. Tekstil işine de Ankara'da Aytemizler şirketinde vardiya mühendisi olarak başladım. 1987 yılında da kendi şirketimizi kurmaya karar verdik.

- Kimler vardı?

Eren GÜLER yazıyor

hurriyet.com.tr

Biz ÅŸirketi 4 mühendis, iki kardeÅŸ ve eÅŸlerimiz olarak beraber kurduk. Ä°zmir Bostanlı'da minicik bir atölyeden baÅŸladık ama ben ilk yıllarda dışarıda profesyonel olarak çalışmaya devam ettim. Ne zaman ki iÅŸler kendini döndürmeye baÅŸladı, o zaman dışarıda çalışmayı bırakıp 1990 yılında kendi iÅŸimin başına geçtim.Â

- Kaç kişiydiniz?

1990 yılında 25 kişiye ulaşmıştık, ekipmanlarımız da artmıştı. İhracata yönelik olarak fasonculuk yapıyorduk.

- Neden iç pazar değil de ihracat?

Ben hep ihracattaydım zaten, iç pazarı hiç bilmezdim. Profesyonel iş yaşamında da bütün müşterilerim ihracat tarafında oluşmuştu. Bu nedenle otomatikman ihracata yöneldik.

Sonrasında da işler büyümeye başladı. İnsanlar bize kredi açtı, güvendi, şansımız yaver gitti... Biz de o kazandığımız paralarla gidip katlar yatlar almadık kendimize, işimize yatırım yaptık. İşimizin en iyisini yapmaya çalıştık ve farklı yatırımlarla şirketi büyüttük. 22 sene önceye bakıyorum, ufacık bir atölyeden büyük bir entegre tesise dönüşmüşüz.

FASON DEĞİL, KENDİ KOLEKSİYONUMUZ

- Sun Holding'in yapısı nasıl?

Holdingde 3 firma var. Bir tanesi Sun Tekstil. Bu firma bir konfeksiyon imalatçısı ve ihracatçısı.

- Fason üretim mi yapıyor?

Hayır, hiç fason üretim yapmıyor. Kendi kolleksiyonunu Avrupalı firmalara satıyor. Geçen sene 34 milyon euro ihracat yaptık.

- Hangi marka ile?

Müşterilerin markası ile ama kendi tasarımımız. Biz kolleksiyonu oluşturururuz, sonra müşteriye götürürüz. Bazen de onlardan gelen taleplerle ortak koleksiyonlar üretiriz.

- Müşteriler kim?

Zara, H&M, Top Shop, Marks and Spencer, Next...  İşimizin çok büyük bir kısmı o. Bir de iyi İtalyan markalarına ürün geliştirme hizmeti veriyoruz. Onlar modellerini kendileri yapıyorlar ama gelip kumaşı bizden seçiyorlar.

- DiÄŸer ÅŸirketler?

İkinci şirket Ekoten, 20 milyon euroluk bir yatırım ve sadece örme kumaş üretiyor. Türkiye'de yüksek kalite örme kumaşın ya birincisi ya ikincisidir, ama üç değildir. Herkesin yapamadığı kumaşları yapar, İtalyanlara bile kumaş satar. Pahalı işler üretiriz ve en ünlü markalara kumaş satarız.

Bizim bu iki firmamız da her zaman sanayinin en büyük 500'ü arasına girer.

KRİZDE YÜZDE 30 BÜYÜDÜ

- Toplam cironuz nedir?

Perakende markamız olan Jimmy Key'i de eklersek geçen sene 100 milyon euroya yakın satış yaptık. Bunun yarısı ihracat. Bu arada geçen sene herşeye rağmen yüzde 30 büyüdük.

- Nasıl oldu?

Bizim herkesten farklı bir iş yapma biçimimiz var. Bu, hem tasarıma hem hıza hem de esnekliğe dayalı bir iş modeli. Uzakdoğu rekabetinin olamayacağı üç alandayız. Gidip adama kolleksiyonu sunuyoruz, o seçiyor ve bize ister 500 parça ister 50 bin parça sipariş verebiliyor. Hatta bazen test için bile gönderiyoruz. Mağazasasına koyuyor, eğer iyi giderse hemen yüklü bir sipariş veriyor ve biz de hızla gönderiyoruz. Kendi entegrasyonumuz olduğu için çok avantajlıyız. Ayrıca arkamızda çok büyük bir tasarım gücü var, ciddi ekiplerimiz var. Bu iş sadece ürün satma işi değil, biz yarattığımız modelle hizmet satar hale geldik.

- Tam da 'tekstilciler katma değerli ürüne yönelsin' denilen şeyi yapıyorsunuz o zaman...

Aynen öyle. Tam orada duruyoruz işte. Biz bunu önceden gördüğümüz ve hazırlıklı olduğumuz için başarılı olduk. Mesela geçen sene kriz nedeni ile ortalık çok karanlıktı ve Uzakdoğu'dan alımlar bekletildi. Çünkü ne olacağı belli değil. Ama ikinci yarı ile iyimserlik başlayınca çok büyük bir talep geldi ve biz de hem kumaş hem konfeksiyonda büyüdük. Hatta konfeksiyonda yüzde 50'ye yakın büyüdük.

- Bu sene ne olur?

Eğer kurlar bizi öldürmezse yüzde 15-20 arası büyürüz.

Bakın bizim iş modelimiz Türkiye'nin gelecekte başarılı olabileceği iş modeli. Türkiye tekstilde bunlara önem verecek. Türkiye üç fazlı üretim sisteminin en altındaydı, yani fasoncuydu ama şimdi işin içine tasarımın ve koleksiyonun da girdiği ikinci sıraya yükselmeye çalışıyor. Henüz geçmiş değil ama geçiyor. Herkes bunu yapması gerektiğinin farkında. Zaten Türk insanı müthiş kıvraktır, engel tanımaz ve şartlara kolay uyum sağlar. Dolayısıyla bu geçişi başaracağız.

- Tekstilcilerin bu dönüşümün farkında olması iyi haber o zaman...

Tabii ki, bu çok iyi bir haber. Mesela artık Laleli ve Osmanbey bunu yapıyor, yapmayana da yaşama şansı yok. Sonuçta sizin maliyetleriniz Uzakdoğu'ya ve Mısır'a göre hala yüzde 30-40 pahalı. Müşterinin bir ihtiyacına cevap vermeniz lazım ki adam sizden gelip o ürünü alsın, yoksa neden gelsin?

Bizim en büyük şansımız şu: Rakiplerimiz çok hızlı üretemiyor. Eğer Uzakdoğu'dan alım yapacaksanız bir alıcı olarak hem yüklü alım yapmanız hem de önceden haber vermeniz gerekir. Yani çok önceden yüksek bir satın almaya karar vermeniz lazım. Halbuki Türkiye'den  daha düşük miktarlarda ve daha hızlı mal satın alabilirsiniz. Böylece adamın envanter riski ortadan kalkıyor. İşte siz bu ihtiyaca cevap vereceksiniz, hızlı olacaksınız.

- Türkiye bu hızlı kaliteli alımların merkezi olur mu?

Oluyor zaten. Türkiye tekstilde elini bileğini öptürmüş durumda. Çok iyi bir altyapısı ve harika bir tekstil sanayi var. Avrupa'da bizden daha güçlü bir endüstri var mı? İtalya bizden daha büyük katma değer üretiyor çünkü tasarım ve modada önde. Ama biz de hızla o noktaya doğru gidiyoruz.

Mesela bence önümüzdeki dönemde kesinlikle daha fazla Türk markası piyasada olacak. Hatta ben Türk markalarının Avrupa'da önemli satın almalar yapacağını da düşünüyorum.

- Siz alır mısınız?

Şartlara bağlı. Biz kuzey pazarı ve komşulara bakıyoruz. Fırsat çıkarsa belki değerlendiririz.

TÜRK MARKALARINA SAHİP ÇIKIN

Bakın burada markalaşma ve Türk markalarına her anlamda destek olmak çok önemli. En azından eşitler arasında Türk markasını seçmek gerekiyor. Dünyada bugün bir savaş var ve bir ülke markaları kadar güçlü. Ya bizim çok güçlü markalarımız olur ve onlar evrensel gerekleri yerine getirir, ya da biz ancak buradan fasonculuk yaparız. Malları göndeririz ama onlar işin tüm katma değerini ülkelerine aktarır.

Bu bir yerli malı yurdun malı gibi naif bir yaklaşım değil, bu başka birşey. Sadece tekstil için de söylemiyorum, yiyecekte, içecekte, herşeyde. Ben markama sahip çıkarsam o da dışarıda rekabet eder. Ama ön şartı şu: Evrensel şartları yerine getirmiş olması lazım. Ülkemizde de istihdamı sağlayabilnmek ve katma değeri artırabilmek için olabildiğince buna öncelik vermek ve markalarımıza sahip çıkmak lazım. Yoksa sonumuz Yunanistan olur... Hiç şaka değil.

- Size ortaklık teklifi geliyor mu?

Geçmişte İtalyan ve Pakistanlılarla bir iki görüşme oldu ama krizle birlikte herşey dondu. Bize güç katacak olan herkesle görüşürüz, işbirliğine de açığız. Sonuçta bu bir güç ve ölçek savaşı. Küçük ölçekli işlerin fazla yaşama şansı yok, herkes konsolide oluyor. Karşınızda bin mağazalık zincirler var ve siz 50 mağaza ile bunlarla rekabet edemezsiniz...

50 MAÄžAZAYA ULAÅžACAÄžIZ

- Jimmy Key olarak ilk mağazayı ne zaman açtınız?

Biz ilk mağazayı 1992'de açtık, şu anda da 11'i otellerin içinde olmak üzere 35 mağazamız var.

- Büyüme planı var mı?

Biz geçmişte Jimmy Key'e yeterince kaynak ve zaman ayırabilecek durumda değildik. Yatırımları hep sanayi şirketlerimize yaptık ve oraya odaklandık. Ama artık fabrikalar kurtuldu ve büyüdü.  Şimdi de dikkatimizi bu bebeğe veriyoruz çünkü hepsinden çok büyüyecek bir potansiyele sahip.

Biz özellikle Batı bölgelerde hızla büyümeyi düşünüyoruz. Hedefimiz yıl sonuna kadar 50 mağazaya ulaşmak.

- Mağazaları kendiniz mi açacaksınız?

Yok hayır, bayilik vereceğiz. Biz iyi perakendecileri arıyoruz.

Anadolu'da kendi mağazası olan yüzlerce perakendeci var ve bunlar arayış içinde. Çünkü onun ürün satın aldığı yerden yandaki dükkan da alıyor. Satılanlar aynı olunca iş geliyor fiyata dayanıyor ve karlar düşüyor. Dolayısıyla bayilik arayan çok iyi perakendeciler var ve biz onlarla buluşacağız.

- Yurtdışı planı var mı?

Ukrayna'da 4 mağazamız var, beşincisini kendimiz Kiev'de açacağız. Ürünlerimiz orada çok tuttu. İran'da büyük bir grupla görüşüyoruz. Suriye ve Irak'ı da istiyoruz ama henüz vakit ve kaynak olmadı.

Yunanistan'da iki yerde satılıyorduk ama krizle birlikte durduk.

- Oraya girmez misiniz?

Aslında iyi satıyorduk ama bunların hepsi kaynak meselesi. Özellikle de insan kaynağı. Her ülke ayrı bir öğrenme, ayrı bir yerleşme demek. Özellikle Yunanistan çok zor bir pazar bu anlamda. Mesela Ukrayna daha kolay, insanlar daha çalışkan. Yunanlılar tam Akdenizli olmuş artık.