‘Ne Doğu’da ne Batı’da gelecek Afrika’da’

Utku Bengisu, kendini ‘Afrika uzmanı’ diye tanımlıyor. Daha üniversitede kafayı Afrika’ya takan ve dünyanın geleceğinin orada olduğuna inanan Bengisu,  hayatını buna göre planlamış, 54 Afrika ülkesinin 44’ünü gezmiş. Hatta bu gezilerinde de komodo ejderi saldırısından terör örgütü tarafından kaçırılmaya kadar yaşamadığı macera kalmamış.

Bengisu, 2012 yılından bu yana kendi kurduğu Boğaziçi İhtisas Fuarcılık şirketi ile Türk KOBİ’lerine Afrika pazarına sokuyor. Hiç yurtdışına çıkmaya cesaret etmemiş küçük firmaları ihracatçı yapıyor. Bugüne kadar 100 KOBİ’yi ihracatla, 500 KOBİ’yi Afrika pazarıyla tanıştırmış. Bu firmaların arasında Tekirdağ’ın bir köyünden Mali’ye solucan gübresi satan bile var.

 ‘‘Avrupa’da nüfus yaşlı. Tünelin ucunda ışık görünmüyor’’ diyen Bengisu, Afrika’nın 1.4 milyarlık nüfusunun yüzde 75’inin 0-23 yaş arasında olduğunu, sadece Nijerya nüfusunun bile 2050 yılında ABD’yi geçeceğini ve dünyanın en büyük 9’uncu ekonomisi olacağını anlatıyor. Afrika’nın Türkiye’yi model aldığını söyleyen Bengisu, ‘‘Afrika’yı en çok ziyaret etmiş lidere sahibiz. Afrika bunların farkında, kapılar Türklere sonuna kadar açık. Yeter ki girmesini bilelim’’ diyor.

-Nasıl başladı Afrika maceranız?

Ben endüstri mühendisiyim. Balıkesir Üniversitesi’nde endüstri mühendisliği kulübünün başkanlığını yaparken Türkiye’nin gelecekteki 20-30 yılı ne olabilir diye bir fikir kulübü kurmuştuk. Ben daha o yıllardan Türkiye’nin bir lojistik üssü olması gerektiğini, dünyada ticaretin dengelerinin değişeceğini ve Türkiye’nin ibresinin biraz Afrika’ya kaydırması gerektiğini dile getiriyordum. Hatta bitirme tezimi de bu konuda hazırladım. Okulu bitirdiğimde fuarcılığın boş bir alan olduğunu ve bu alanda çalışmak istediğimi ve spesifik olarak Afrika’ya yoğunlaşacağımı biliyordum.

2011 yılında Türkiye’de Afrika’yla ticari ilişkilerini geliştirebilecek, Afrika’ya ihracatı arttırabilecek organizasyonlar yapmak üzere bir şirket kurdum.

-Afrika konusunda bayağı uzmanlaştınız o zaman…

Çok net Afrika uzmanıyım diyebilirim. 54 Afrika ülkesinin 44’ünü gezdim. Türkiye’nin büyükelçiliğinin olmadığı Liberya’da bile pazar analizi yaptım. 2012’den bugüne Afrika kıtasında 58 tane fuar yaptık.

PASTAYI ÇİN VE HİNDİSTAN YİYOR

-Nedir Afrika’yı bu kadar özel ve önemli kılan?

Avrupa’da nüfus yaşlı. Tünelin ucunda ışık görülmüyor. Kendi üretim ihtiyaçlarını dışarıdan göçle tamamlamaya çalışıyorlar. Afrika’da 1.4 milyarlık ve hızla büyüyen bir nüfus var. Bu nüfusun yüzde 75’i 0-23 yaş arasında. 2050 yılında bu nüfusun 2.2 milyar olacağı biliniyor. Kıtanın ekonomik büyüklüğü ise 2.1 trilyon dolar seviyesinde ve pastanın büyük kısmını da Çin ve Hindistan yiyor. 2005 yılında Türkiye Afrika ticaret hacmi 5.4 milyar dolardı. O dönem Hindistan’ın hacmi 6.2 milyar dolar, Çin’in ise 25.5 milyar dolardı. O günden bugüne Türkiye gelişti ama rakiplerimiz daha çok gelişti. Hindistan bugün 70 milyar doları geçti. Çin ise 288 milyar dolar ticaret yapıyor. İşte bu yüzden ben Türkiye’nin dört bir tarafının dolaşıp acaba kobilerimiz Afrika’ya ne satabilir diye çalışıyorum.

450 TANE JET İNDİ

-Afrika denince gözümüzde canlanan tablo pek parlak değil. Yoksul, aşısız girilemeyen, kendine özgü bir bölge düşünüyoruz… Afrika aslında nasıl?

Afrika’nın nasıl olduğunu anlamak için geçen ay Abidjan’da gerçekleştirilen Afrika CEO forumunu görmeniz lazımdı. Fildişi Sahilleri’nin İstanbul’u dediğimiz Abidjan, Paris’ten sonra dünyada Fransızcanın konuşulduğu en büyük ikinci şehir. Abidjan’da düzenlenen bu organizasyona tam 450 jet indi. Dünyanın bütün önemli holdingleri bir temsilci gönderdi. Geleceğin Afrika’ya kaydığını, şirketlerin çoktan bunu fark ettiğini buradan net bir şekilde anlayabiliriz. Afrika orta kuşak ekonomik sınıf dediğimiz bir sınıfa sahip olmaya başladı. Nüfusun 400 milyonluk kısmı 20 bin dolarla 2 milyon dolar arasında yıllık gelire sahip.

-Değerli madenler de var galiba…

Doğal zenginlikleri oldukça yüksek. Cebimizdeki telefonun ekran pilinin çalışması için gerekli tek element olan koltanın yüzde 62’si Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde bulunuyor. Kongo’daki liman 2 ay Çin’e hizmet vermesin, biz bu telefonları bulamayız.

72 SAATTE KAPORAYI ALIP İHRACATA BAŞLADILAR

-Türkiye’den Afrika’ya ihracat yapan kaç şirket var?

Türkiye’de ihracat yapan firma sayısı 110 bin civarı. Düzenli ihracat yapan firma sayısı ise sadece 11 bin. Ve Türkiye’nin ihracatının neredeyse yüzde doksanını sadece 9 bin firma yapıyor. Türkiye’nin Afrika’ya ihracat yapan şirket sayısı yaklaşık 25- 30 bin seviyesinde. Ama düzenli ihracatı yok. İddia ediyorum, Türkiye’nin ihracatını en kolay arttırabileceği bölge Afrika. Çok kolay ticaret yapabilirsiniz.

-Sıradan bir kobi, nasıl başlayacak Afrika’ya ihracat yapmaya?

Biz Türkiye’de büyük forumlar yapıyoruz. Amacımız Çin’den, Güney Kore’den, BAE’den mal alıp kendi ülkesine satan Afrika KOBİ’lerini Türkiye’ye çekmek. Türkiye’den de tekstilcisinden mobilyacısına 400’ün üzerinde firma bu organizasyona katılıyor. Bir araya gelip görüşmeler yapıyorlar. Bu forumlarda biz çok önemli işbirliklerine köprü olduk. 72 saatte kaporasını alıp Afrika’ya ihracata başlayan oldu. Hayatında hiç ihracat yapmamış insanları ihracata başlattık.

500 MİLYAR DOLAR İHRACATIN 4’TE BİRİ AFRİKA’DAN GELİR

-Şu anda Türkiye’nin ihracatının yüzde kaçı Afrika’ya yapılıyor?

Türkiye’nin Afrika’ya ihracatı 20 milyar doların üzerinde. Daha da önemlisi Türkiye’nin dış ticaret fazlası verdiği tek kıta Afrika. İthalat 10 milyar dolar seviyesinde. Dünyadaki genel ekonomik sıkıntı nedeniyle bu sene ihracat rakamları biraz düştü. Almanya’nın ihracatı 15 aydır artmıyor. Bütün önemli üretim merkezlerinde aynı sorunlar var. Ama bugünkü özel durumunun dışında değerlendirdiğimiz zaman bile ilk 6 ayda koskoca Amerika’ya 10.6 milyar dolarlık satış yapmışız. Afrika kıtasına da 10.2 milyar dolar. Üstelik bunlar sadece kayıtlı rakamlar.
Bir de Afrikalı müşterilerinin malı 3 lira göster, 4 lira göster talepleri var.

Ben doğru bir Afrika politikasıyla her yıl yüzde 35’e varan bir artış olabileceğini düşünüyorum. Benim öngörüm 15 yıl içerisinde de 100 milyar dolarları görmüş oluruz, hatta Türkiye hedeflediği 500 milyar dolar ihracat seviyesine ulaştığında bunda yüzde 25 Afrika etkisini göreceğiz.

SOMALİ HAVALİMANI’NA İNEN İLK BAŞBAKAN

-Onların Türklere bakışı nasıl?

Türkiye’yi model alıyorlar. Afrika’da Türkiye’ye karşı bir ilgi, bir özlem var. Bunun tabii hem ekonomik hem sosyal hem de politik sebepleri var. Ekonomik olarak baktığımızda bir Afrikalının kolay mal alabileceği dünyada belirli bölgeler var. Bu noktada Türkiye kalitesiyle, Avrupa’ya eşdeğer ama fiyat ve lojistik anlamında Avrupa’ya göre çok daha avantajlı.

-Sosyal ve politik sebepleri neler?

2002 yılında yeni hükümet Afrika’ya büyükelçilik açacağı zaman ‘Afrika’da ne işimiz var’ diye dalga geçen köşe yazarları olmuştu. Bugün Türkiye’nin ABD ve AB ile ticaretini geliştirmek için sadece ticari şartların uygun olması yetmiyor. Bugün fuara katılacak firmalar bile Avrupa’ya vize alamıyor. Veya Rusya’yla bir kriz yaşıyoruz, domatesçimiz bile ağlamaya başlıyor. Çünkü dünya güç dengeleriyle ilgili bir mücadele alanının içindeyseniz tekstilciniz de gıdacınız da bundan etkilenir. Ama Afrika’yla böyle bir durumumuz yok. Çünkü 33 ülkeyi 50’nin üzerinde kez ziyaret etmiş bir Erdoğan gerçeği var. Erdoğan Somali’ye gittiğinde dünyada ilk kez bir başbakan Somali Havalimanı’na iniyordu. Bu önemli bir şeydi ve bize sempati kazandırdı. Bugün Türkiye’nin insani yardımlarında yüzde 25’i Afrika’ya gidiyor. Her yıl 30 binin üzerinde Afrikalı öğrenciyi Cumhurbaşkanlığı burslarıyla Türkiye’de okutuyoruz. Milli hava yolumuz Afrika’ya en çok uçan hava yolu şirketi konumunda.

AFRİKALI INSTAGRAM FENOMENLERİ TÜRK MARKALARINI TANITIYOR

-Afrika Türkiye’den ne alıyor en çok?

İnşaat makinaları, iş makinaları ve sanayi makinalarında Afrika’yla ticaretimiz her geçen gün büyüyor. Çünkü onlar da artık küçük sanayiler kurmaya, bir şeyler üretmeye başlıyorlar. Bir de şu anda Türkiye modası Türkiye tekstili Afrika’da belirleyici unsur olmaya başladı. Mali’deki, Demokratik Kongo’daki, Somali’deki pazarlara gidin 10 dükkandan 8’inde bavul ticaretiyle gelen Türk ürünlerini görürsünüz. Instagram fenomenleri Türkiye’den aldıkları kıyafetlerle videolar çekiyorlar. 4 milyon takipçisi olan bir rap yıldızı sosyal medyasında Türkiye’den aldığı kıyafeti tanıtıyor. 

Bir de mobilyada potansiyel çok yüksek. Çünkü ekonomi büyüyor, ekonomi gelişince, inşaat sektörü de ilerleyince daha büyük evlerde yaşamaya, mobilyalarını değiştirmeye başlıyorlar.

-Peki biz ne alıyoruz onlardan?

Çok iyi kozmetik firmaları var. Kakao yağından inanılmaz ürünler yapıyorlar. Türkiye’deki birçok kozmetik firması bunu keşfetmeye başladı. Çok güzel dekorasyon ürünleri, hasır sepetler, hediyelik ürünler üretiyorlar. Kahve de Afrika’nın önemli bir ürünü.

RADİKAL ÖRGÜT KAÇIRDI KOMODO EJDERİ KOVALADI

-En büyük hobim seyahat etmek ve keşfetmek.

-Afrika’da her gittiğim ülkeden bir yerel kıyafet getiriyorum. O kıyafetin hikâyesinin notlarını alıyorum.

-Bu dünyaya veda etmeden önce bir kitap, bir sergi, bir de stand up gösterisi yapmak istiyorum.

-Kitabımda Nijerya’daki radikal dinci örgüt tarafından kaçırılma hikâyemi, Komodo Ejderi tarafından kovalanma hikâyemi, Afrika’da yaşadığım soygunları ve ilginç hikâyeleri anlatacağım.

UTKU BENGİSU KİMDİR?

1982 yılında İzmir’in Tire ilçesinde doğan Utku Bengisu, ilk ve orta eğitimini İstanbul, lise eğitimini de İzmir’de tamamladıktan sonra 2004 yılında Balıkesir Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümünden mezun oldu. Bengisu, 2011 yılında bugün hâlâ yönetmekte olduğu Bosphorus Expo (Boğaziçi İhtisas Fuarcılık) ve Afrika Ticaret Merkezleri firmalarını kurdu. Bugüne kadar 67 yurtdışı fuar organizasyonu düzenleyen Bengisu, ayrıca 2017 yılından bu yana her yıl Afrika temalı iş forumu WCI Forum’u düzenliyor. Bengisu halihazirda İstanbul Üniversitesi’nde sosyoloji eğitimi alıyor.

*Bugüne kadar  500 KOBİ’yi Afrika pazarıyla tanıştırdık. Mesela Vanlı bir firma Fildişi Sahilleri’ne boya ihracatı yapıyor. Hayatında hiç ihracat yapmamış, bir mobilya firması 15 günde Dudullu’dan 83 bin dolar ihracat yaptı.

*Fatih’te bir hanın içinde 400 tane Afrikalı kargo şirketi var. Yaptıkları tek şey malı alıp Afrika’ya bir şekilde uçak kargoyla sokmak. Çuvallarca mal toplanıyor ve senden irsaliye bile almıyorlar. Bu eskiden Rusya’ya yapılan bavul ticaretinin farklı bir versiyonu. Şimdi kimlik değiştirdi ve Afrika’ya döndü.

*Müteahhitlerimiz Afrika kıtasında toplam 80 milyar dolar değerinde iş bitirmiş. Mesela Nijerya’da inşaat sektörünün büyüklüğü 168.5 milyar dolar. Ve dışa bağımlılık oranı yüzde 88.5. İğneden ipliğe her şeye ihtiyaçları var. Böyle bir pazarda Türkiye çok daha agresif şekilde pozisyon almalı.